Трамп – імаверны пераможца прэзідэнцкіх выбараў у ЗША. Падобна, рэспубліканцы перамагаюць у абедзвюх палатах парламенту. «Белсат» згадвае, што Трамп абяцаў перад выбарамі. Звярніце ўвагу: перадвыбарчая рыторыка зусім не абавязкова становіцца прэзідэнцкай палітыкай.
Важныя агаворкі
Фармальна Трамп яшчэ не перамог. Папярэднія звесткі пра падлік галасоў на прэзідэнцкіх выбарах у Злучаных Штатах сведчаць аб упэўненай перамозе кандыдата ад Рэспубліканскай партыі, папярэдняга прэзідэнта Доналда Трампа. Сам ён ужо абвясціў сябе пераможцам, яго віншуюць сусветныя лідары, у тым ліку Святлана Ціханоўская. Але праз складаную сістэму выбараў у ЗША афіцыйны вынік прэзідэнцкіх выбараў будзе вядомы толькі 6 студзеня, інаўгурацыю плануюць на 20 студзеня. Таксама на момант публікацыі падобна, што Рэспубліканская партыя атрымае бальшыню ў абедзвюх палатах Кангрэсу ЗША: Палаце прадстаўнікоў і Сенаце. Вынікі гэтых выбараў маюць стаць вядомыя цягам тыдня.
Перадвыбарчыя абяцанні не абавязкова выконваюцца. Гэта ўніверсальнае правіла для ўсяго свету, Трамп – не выключэнне. Прэзідэнты могуць адмаўляцца ад самых гучных перадвыбарчых абяцанняў, самыя радыкальныя прапановы могуць блакаваць іншыя галіны ўладаў. Трамп за свой першы прэзідэнцкі тэрмін не збудаваў сцяну на мяжы з Мексікай і не спыніў нелегальную міграцыю, не вярнуў у ЗША буйную вытворчасць і не замяніў сістэму даступнага медычнага страхавання (Obamacare). Ды трэба ўлічваць: на апошні год першага тэрміну Трампа выпаў пачатак пандэміі каронавірусу.
«Project 2025» – не праграма Трампа. Перад выбарамі кансерватыўны інстытут «The Heritage Foundation» склаў чарговую «дарожную мапу» для прэзідэнта-кансерватара, вядомую як «Project 2025». Праект выйшаў вельмі скандальны, праз яго прэзідэнта ЗША можна зрабіць ледзь не дыктатарам. Хоць дакумент пісалі звязаныя з Трампам людзі, Трамп заяўляе, што сам ён з праектам ніяк не звязаны. Так ці інакш, ён ні ў якім разе не абавязаны выконваць гэты праект, але падказкамі можа скарыстацца.
Што абяцаў Трамп
«Дыктатар у першы дзень». У адным з інтэрв’ю Трампа спыталі, ці абяцае ён амерыканцам, што не будзе злоўжываць уладай, каб камусьці адпомсціць. Трамп адказаў: «Акрамя першага дня». На просьбу патлумачыць ён адказаў, што хоча «закрыць мяжу» і «бурыць, бурыць, бурыць» (гэта пра здабычу нафты). І дадаў: «Ён кажа, вы ж не будзеце дыктатарам, праўда? Я кажу: не-не-не, акрамя першага дня». Таксама ён дапускаў скіраванне вайскоўцаў супраць «ворага ўнутры» і выкарыстанне судоў супраць палітычных апанентаў – а судовую сістэму ён хоча працягваць перабудоўваць. Праціўнікі і частка былых паплечнікаў называе Трампа «фашыстам», сам ён гэта адмаўляе і называе сябе «супрацьлегласцю фашыста».
Спыненне вайны ва Украіне. Трамп даўно кажа, што хоча спыніць вайну ва Украіне, што нават зрабіў бы гэта «за 24 гадзіны». Таксама Трамп абяцаў «прадухіліць Трэцюю сусветную вайну». Як менавіта, ён не раскрывае. Ёсць толькі здагадкі: напрыклад, патэнцыйны віцэ-прэзідэнт ЗША Джэй-Дзі Вэнс лічыць, што гэта можа ўключаць дэмілітарызаваную зону між падкантрольнымі Украіне і Расеі тэрыторыямі. Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі сустракаўся з Трампам у канцы верасня – Трамп яго запэўніў, што мае «вельмі добрыя адносіны» з Уладзімірам Пуціным.
Супрацьстаянне Кітаю. Трамп казаў, што Сі Цзінь Пін яго паважае, бо ведае, што ён «чортаў вар’ят» (у пагрозлівым сэнсе). Вэнс называў Кітай «найвялікшай пагрозай» ЗША, ад якой вайна ва Украіне толькі адцягвае. Ад Трампа можна чакаць аслаблення супрацы з NATO і наладжвання стасункаў з аўтакратамі, але менавіта адносна Кітаю ад яго чакаюць жорсткай палітыкі. Найперш – у тарыфах.
Увядзенне тарыфаў на імпарт. Трамп неаднаразова абяцаў увесці тарыфы (мыты) ці не на ўвесь імпарт у ЗША. Ён не раз называў дакладныя лічбы, але розныя ў розны час. Галоўная ідэя – узмацніць унутраную вытворчасць. Эканамістаў гэта непакоіць: цэны ў ЗША маюць вырасці, у тым ліку для амерыканскіх вытворцаў, а доўгатэрміновы станоўчы эфект не гарантаваны.
Зніжэнне падаткаў. Трамп абяцаў тузін шляхоў зніжэння падаткаў, нават скасаванне падатку на прыбытак. Эканамісты лічаць, што абяцаныя Трампам зніжэнні падаткаў прынясуць больш карысці найбагацейшым, чым бедным і сярэдняму класу, і істотна павялічаць дэфіцыт бюджэту.
Скарачэнне выдаткаў бюджэту. Трамп абяцаў прызначыць мільярдэра Ілана Маска кіраўніком прапанаванай ім камісіі па скарачэнні выдаткаў ураду, даручыць яму «поўны аўдыт усяго федэральнага ўраду» і такім чынам зэканоміць мільярды долараў. Гэта таксама выклікае занепакоенасць эканамістаў: лічбы не сходзяцца, з улікам тарыфаў і падаткаў скараціць давядзецца вельмі шмат. А Трамп абяцаў не скарачаць выдаткаў на медычнае страхаванне і не падымаць пенсійны ўзрост. Што праўда, занепакоенасць выказвалі і калі Маск набыў сацсетку Twitter і правёў масавыя скарачэнні – а яна, хай пад новай назвай X і з мноствам новых праблемаў, працуе.
Павелічэнне здабычы нафты і газу. Трамп абяцаў істотна павялічыць здабычу нафты і газу, да «ўзроўняў, якіх ніхто раней не бачыў». У «зялёную эканоміку» і змену клімату Трамп не верыць.
Дэпартацыя мігрантаў. Трамп абяцаў правесці «найвялікшую дэпартацыю ў амерыканскай гісторыі», выгнаць са Штатаў да 20 млн мігрантаў – не толькі тых, хто трапіў у краіну нелегальна. Таксама ён абяцаў «закрыць мяжу»: аднавіць забароны на наведванне ЗША для грамадзянаў шэрагу мусульманскіх краінаў, спыніць прыём заявак на прытулак. Трамп неаднаразова падкрэсліваў, што сярод мігрантаў ёсць забойцы і тэрарысты, нават распаўсюджваў хлусню пра тое, што мігранты ў штаце Агаё нібыта «ядуць сабак і катоў» мясцовых жыхароў.
Радыкальная барацьба са злачыннасцю. Трамп настойвае на жорсткім падыходзе да злачыннасці. Ён заяўляў, што праз рост злачыннасці (якая ў ЗША насамрэч зніжаецца) трэба прымаць радыкальныя захады: каб перамагчы крадзеж з крамаў, трэба дазволіць «адзін вельмі гвалтоўны дзень». Многім гэта нагадала сцэнар серыі фільмаў «Чыстка» (The Purge).
Прызначэнне скандальнага антываксера адказным за лекі і харчаванне. Трамп абяцаў дазволіць Робэрту Ф. Кенэдзі-малодшаму «адрывацца» ў справах кантролю харчавання і лекаў. Гэта скандальны канспіролаг і прыхільнік антынавуковых тэорыяў. Ён праславіўся, напрыклад, заявай аб тым, што чарвяк-паразіт з’еў частку ягоных мазгоў, і прызнаннем, што ён выкінуў мёртвага мядзведзя ў Цэнтральным парку Нью-Ёрку.
Унутраныя «культурныя войны». Трамп і ягоныя прыхільнікі выступаюць супраць «абуджаных» (woke) – прыхільнікаў ліберальнай сацыяльнай, расавай і полавай палітыкі. Трамп бачыць «абуджаных» і нават «макрсістаў» ва ўрадзе, войску і адукацыі. Нейкага цэнтралізаванага руху ці вызначанай ідэалогіі «абуджаных» няма, таму невядома, каго і што могуць залічыць да «абуджаных». Напрыклад, могуць залічыць карпарацыі, якія падтрымліваюць права жанчын на аборт (гэтая тэма Трампа раздражняе).
Нічога пра Беларусь і Лукашэнку. Выказванняў Трампа пра Беларусь знайсці не ўдалося – Беларусь нават не згадваецца ў «Project 2025». Адміністрацыя Трампа ў 2020 годзе не надта цікавілася падзеямі ў Беларусі. Ды Ціханоўская запэўнівае, што мае кантакты з атачэннем Трампа і прадстаўнікамі Рэспубліканскай партыі, а «тэма Беларусі аб'ядноўвае розных палітыкаў у ЗША, незалежна ад іх партыйнай прыналежнасці». Яна чакае, што ў ЗША пасля выбараў «палітыка ў дачыненні да Беларусі будзе рашучай, паслядоўнай».
Алесь Наваборскі belsat.eu
