Перамовы пра мір ва Украіне, падобна, набліжаюцца да завяршэння. Чым яны скончацца, невядома. «Белсат» глядзіць, хто радзіць прэзідэнту Злучаных Штатаў, які ўзяўся спыніць вайну Расеі супраць Украіны.
Расея і Украіна могуць падпісаць пагадненне ўжо на гэтым тыдні, лічыць прэзідэнт Злучаных Штатаў. Ён не выключае выхаду ЗША з перамоваў у выпадку правалу.
Кіеў падтрымлівае мірны план ЗША «на 90 %», але гэты план не агучаны публічна: хіба ананімныя крыніцы паведамляюць медыям, напрыклад, што ЗША могуць прызнаць Крым расейскім або ўгаварыць Украіну прызнаць расейскую анексію Крыму і адмовіцца ад далучэння да NATO. Масква не выказвае выразнай пазіцыі датычна перамоваў і зрывае абвешчанае ёю жа спыненне агню.
Хто ў гэтых перамовах вызначае пазіцыю ЗША? «Белсат» расказвае пра ключавых актараў з амерыканскага боку.
Доналд Трамп – прэзідэнт ЗША. З 2023 года казаў, што можа спыніць гэтую вайну «за 24 гадзіны» шляхам перамоваў з Уладзімірам Пуціным і Уладзімірам Зяленскім. Як канкрэтна, не тлумачыць. Імаверна, гатовы спыніць дапамогу Украіне, бо ўжо яе прыпыняў. У развязанні вайны вінаваціць перадусім Украіну і Зяленскага, таксама свайго папярэдніка Джо Байдэна, у апошнюю чаргу Расею. Да ўкраінскага прэзідэнта можа ставіцца негатыўна яшчэ з часу скандалу 2019 года: Трамп патрабаваў ад Зяленскага расследавання супраць сына Байдэна і ціснуў на яго спыненнем дапамогі, гэта прывяло да першага імпічменту Трампа. Хваліцца добрымі стасункамі з Пуціным, вінаваціць яго хутчэй у тым, што той не імкнецца спыніць вайну, якая «разбурае Расею». Яшчэ з 1980-х меў сувязі з Масквой, але ступень гэтых сувязяў застаецца нявызначанай. Прынамсі, у першы прэзідэнцкі тэрмін Трамп быў даволі жорсткі ў стасунках з Расеяй. Не выключана, што цяпер амерыканскі прэзідэнт сам не ведае, ці адмовіцца ад намаганняў спыніць вайну.
Джэймз Дэйвід Вэнс – віцэ-прэзідэнт ЗША. Ад колішніх нападак на Трампа ў 2024 годзе перайшоў да безумоўнага яго падтрымання. Хоць менавіта ён фактычна абвясціў Еўропе пра змену курсу ЗША і распачаў публічную сварку з Зяленскім, выглядае, што ў замежную і ваенную палітыку ЗША ўцягнуты слаба (і, згодна Канстытуцыі ЗША, не мае рэальнай улады ў краіне). Мяркуючы з чату ў Signal, у які выпадкова дадалі журналіста, Вэнс выступае супраць падтрымання Еўропы і хаўруснікаў у NATO ці не ў любой справе, але толькі выказвае меркаванні – не настойвае. Пра лёс Украіны, з ягоных уласных словаў, не надта хвалюецца: хутчэй, жадае зэканоміць на выдатках на вонкавую палітыку.
Прэзідэнт – бясспрэчна галоўная фігура ў вызначэнні амерыканскай вонкавай палітыкі ЗША. Але ён не вызначае яе аднаасабна, слухае дарадцаў і міністраў. Або, калі верыць публікацыі «The Wall Street Journal», можа паслухаць міністраў, пакуль дарадца адышоў. У справе перамоваў з Расеяй і Украінай можна назваць яшчэ некалькі ключавых асобаў. За сталом перамоваў у Саудаўскай Аравіі былі наступныя тры.
Стыў Ўіткаф – адмысловы пасланнік ЗША на Блізкім Усходзе, нью-ёркскі мільярдэр з будаўнічай галіны, унук габрэяў-эмігрантаў з Расейскай імперыі. Яго называюць «адмысловым пасланнікам ува ўсім» і лічаць ключавым гульцом у вонкавай палітыцы ЗША, ці не важнейшым за дзяржаўнага сакратара. Не мае дыпламатычнага бэкграўнду, але даўно сябруе з Трампам. Паводле «The Wall Street Journal», Трамп слухае яго, а не іншых чыноўнікаў, якія заклікаюць быць больш жорсткім да Пуціна. Прынамсі тройчы асабіста сустракаўся з Пуціным у межах перамоваў пра вайну. Збольшага падтрымлівае расейскую пазіцыю ў перамовах, не супраць аддаць Расеі частку Украіны. На думку Зяленскага, распаўсюджвае расейскія наратывы і «прыняў стратэгію расейскага боку». Паводле ўласных словаў, Ўіткаф не лічыць Пуціна «кепскім чалавекам» і кажа, што верыць яму. Гучалі падазрэнні ў сувязях Ўіткафа з расейскай мафіяй, але да афіцыйных расследаванняў і абвінавачванняў не даходзіла.
Маркаў Руб’ёў – дзяржаўны сакратар ЗША (міністр замежных справаў), які спаборнічае з Ўіткафам за ролю галоўнага дыпламата ЗША. У 2011–2025 гадах быў сенатарам ад Флорыды, у 2016-м спрабаваў стаць кандыдатам у прэзідэнты, але саступіў Трампу і падтрымаў яго. У 2017-м даводзіў, што Пуцін – ваенны злачынца. У 2022 годзе жорстка крытыкаваў Пуціна за напад на Украіну: пісаў, што «Пуцін заўсёды быў забойцам», але сітуацыя змянілася ў яшчэ горшы бок, «з Пуціным штосьці не так». Прапаноўваў санкцыі супраць Расеі, выступаў за падтрыманне Украіны. За апошні год зрабіў рэзкі разварот у сваіх выказваннях пра вайну ва Украіне: пабачыў тупік у вайне і пачаў выступаць за перамовы. Але выступае не ў падтрыманне Пуціна, а ў падтрыманне Трампа.
Майк Ўолц – дарадца прэзідэнта ЗША ў нацыянальнай бяспецы. Як дэпутат Палаты прадстаўнікоў з Флорыды (2019–2025) выступаў за больш актыўную вонкавую палітыку ЗША, у тым ліку за падтрыманне Украіны, супрацьстаянне Расеі і Кітаю, але, як і Руб’ёў, за апошні год змяніў выказванні на тэму Расеі і Украіны, пачаў падтрымліваць Трампа і ідэю перамоваў, перастаў вінаваціць Расею ў развязванні вайны. Пасля скандалу з чатам у Signal (або чатамі – паводле «Politico», ягоная каманда настварала два дзясяткі такіх чатаў), падобна, стаў губляць уплыў.
Яшчэ некалькі імёнаў часта гучаць у кантэксце перамоваў ЗША з Расеяй і Украінай, але, імаверна, гэтыя асобы маюць меншы ўплыў на пазіцыю ЗША.
Кіт Келаг – адмысловы пасланнік прэзідэнта ЗША ва Украіне, колішні дарадца віцэ-прэзідэнта ЗША ў нацыянальнай бяспецы. У перапынку між прэзідэнцкімі тэрмінамі Трампа ўзначальваў Цэнтр амерыканскай бяспекі ў «America First Policy Institute» – правым інстытуце, што фактычна рыхтаваў кадры і ідэі для наступнага тэрміну Трампа. У той час пісаў, што Украіна мае быць «еўрапейскаю праблемаю», і для некаторых выглядаў прарасейскім. У 2024 годзе сцвярджалася, што ён быў суаўтарам мірнага плану Трампа наконт Украіны. Але ў 2025 годзе пачаў, паводле амерыканскіх медыяў, выглядаць занадта праўкраінскім і Крамлю, і трампістам. Cпачатку Трамп прызначыў яго адмысловым пасланнікам у Расеі і Украіне, але затым звузіў ролю толькі да Украіны – і Келаг не браў удзелу ў перамовах. Працягвае падтрымліваць Трампа. Заяўляе, што пытанне далучэння Украіны да NATO закрытае і што ЗША «стомленыя» ад тэмы Украіны, але часам крытыкуе Расею, як то за ўдар па Сумах.
Піт Гэгсэт – міністр абароны ЗША, былы тэлевядоўца ранішняга шоу на тэлеканале «Fox News». Ягоную ролю ў перамовах і ўплыў на Трампа цяжка ацаніць. Ён бярэ ўдзел у перамовах з хаўруснікамі ЗША наконт вайны ва Украіне, але не выглядае ўцягнутым у тэму. У 2022 годзе казаў, што Расея, напаўшы на Украіну, усяго толькі хоча «вярнуць сваё». У 2025-м загадваў спыніць наступальныя кібераперацыі супраць Расеі – паводле крыніцаў «The New York Times», яшчэ да сваркі Трампа і Вэнса з Зяленскім. Раіў Украіне «пакінуць надзею» на тэрытарыяльную цэласнасць, за што яго крытыкаваў нават супартыец. Нельга выключаць, што Гэгсэт атрымае большы ўплыў у вонкавай палітыцы ЗША за кошт сваёй надзвычайнай устойлівасці да скандалаў. Яго прызначылі міністрам, нягледзячы на абвінавачванні ў алкагалізме і неадэкватных паводзінах у стане ап’янення, і ён застаўся міністрам, хоць менавіта ён публікаваў у чаце ў Signal сакрэтныя звесткі. Новыя абвінавачванні ў тым, што ён перадаваў сакрэтныя звесткі таксама жонцы і брату, у Пентагоне абвяргаюць. З другога боку, нельга выключаць таксама, што ўстойлівасць Гэгсэта да скандалаў не бясконцая, а з чату ў Signal выглядае, што ён не прымае ключавыя пастановы, а проста не пярэчыць Трампу.
Джон Рэткліф – дырэктар Цэнтральнага выведнага кіраўніцтва ЗША. У першы тэрмін Трампа запомніўся тым, што адмаўляў дапамогу яму з боку Расеі на выбарах 2016 года і бараніў яго. Браў удзел у напісанні «Project 2025» – скрайне правай праграмы, якой збольшага кіруецца амерыканскі прэзідэнт. У сакавіку 2025 года прыпыняў дапамогу Украіне, затым вёў перамовы з дырэктарам расейскай выведкі. Урэшце прыйшоў да высновы, што ўкраінцы будуць бараніцца «нават голымі рукамі», калі не атрымаюць справядлівага міру. Пасля гэтага навінаў пра ўцягнутасць Рэткліфа ў перамовы з Расеяй ці Украінай альбо ўплыў на пастановы Трампа ў гэтых перамовах не было.
Ілан Маск – найбагацейшы чалавек планеты, паплечнік Трампа і фактычны кіраўнік Дэпартаменту ўрадавай эфектыўнасці (DOGE). Працяглы час выказваецца на тэму вайны ва Украіне: пачынаў з падтрымання Украіны, перайшоў да больш прарасейскіх пазіцыяў. Паводле «The Wall Street Journal», з 2022 года рэгулярна кантактаваў з Пуціным. Нядаўна нават атрымаў камплементы ад Пуціна. Але абяцаў не адключаць Украіне сістэму спадарожнікавай сувязі «Starlink». Уплывовасць у расейска-ўкраінскай тэме, як і наагул у кабінеце Трампа, незразумелая.
Кэралайн Лэвіт – прэс-сакратарка Белага дому. Ейнае імя часта гучыць у навінах пра амерыканскую вонкавую палітыку, але яна не прымае пастановаў і, падобна, ніяк на іх не ўплывае, а толькі агучвае.
Апазіцыя да Трампа практычна не ўплывае на перамовы і на вонкавую палітыку ў ЗША. Супраць ягонай палітыкі датычна Расеі і Украіны выказваюцца чальцы Дэмакратычнай партыі, фактычны лідар апазіцыі незалежны сенатар Бэрні Сандэрз, нават некаторыя былыя паплечнікі Трампа, як то былы віцэ-прэзідэнт Майк Пэнс і былы лідар рэспубліканцаў у Сенаце Мітч МакКонэл. Але, нягледзячы на масавыя пратэсты, праціўнікі Трампа не могуць схіліць рэспубліканцаў на свой бок. У пытанні падтрымання Украіны яшчэ нядаўна рэспубліканцы і дэмакраты пагаджаліся, цяпер жа падзел паводле партыйнай лініі паглыбляецца.
Алесь Наваборскі belsat.eu
