Расея і Беларусь на афіцыйным узроўні адзначаюць 2 красавіка «дзень яднання народаў». Звычайныя беларусы збольшага ігнаруюць гэткае свята. Але школьнікам у Беларусі раскажуць пра яднанне з Расеяй. Улады падрыхтавалі метадычку.
2 красавіка 1996 года Аляксандр Лукашэнка і тагачасны прэзідэнт Расеі Барыс Ельцын падпісалі дамову аб стварэнні супольнасці Беларусі і Расеі. У той жа дзень Ельцын заснаваў свята – «дзень яднання народаў». З таго часу Беларусь і Расея ядналіся спрэчным чынам. Адзінай валюты і адзінага парламенту так і не ўвялі, але цяперашняе становішча Беларусі часам называюць гібрыднай акупацыяй. «Паглыбленне інтэграцыі» для шмат якіх беларусаў гучыць як пагроза незалежнасці.
У звязку з гэтаю датаю ў беларускіх установах агульнай сярэдняй адукацыі правядуць адмысловую лекцыю. Сцэнар апублікавалі на сайце Акадэміі адукацыі. У расейскіх школах лекцыі ці імпрэзы таксама могуць праводзіцца, але згадак пра адзіную лекцыю ў Расеі на гэты дзень знайсці не ўдалося.
Што ў лекцыі
Паводле мэтавай устаноўкі, урок мусіць не толькі паглыбіць веды пра «саюзную дзяржаву» , але і выхоўваць у вучнях «грамадзянскасць, патрыятызм, духоўна-маральныя якасці на аснове разумення гістарычнага і культурнага адзінства Беларусі і Расеі».
Метадычная ўстаноўка толькі прыкладная: просяць улічваць век вучняў ды іхны ўзровень ведаў тэмы. Дазваляюць прыцягваць прадстаўнікоў органаў улады, БРСМ і БРПА. Для рыхтавання лекцыі прапануюць пачытаць артыкулы пра 30-годдзе «Дамовы аб сяброўстве і супрацы», пра інтэграцыю ў галінах адукацыі і навукі, пра студэнцкі будатрад «саюзнай дзяржавы». Таксама дазваляюць выкарыстоўваць матэрыялы леташняй лекцыі.
Сцэнар для дзяцей з 1 да 11 класу, але дзецям даюць розныя пытанні і заданні ў залежнасці ад веку (1–4 класы, 5–8 класы, 9–11 класы). Для пачатку дзецям маюць паказаць леташні ролік БТ з цытатамі Лукашэнкі:
Затым педагог мае сказаць уступнае слова: што народы Беларусі і Расеі звязвае «крэпкая дружба», якая мае «глыбокія карані». Наколькі яны гістарычна глыбокія, педагогу ўдакладняць не трэба. А трэба згадаць, што ў час Вялікай Айчыннай вайны народы Беларусі і Расеі разам змагаліся з фашызмам. Расказваць дзецям пра такія рэчы, як пакт Молатава – Рыбэнтропа, як уз’яднанне Беларусі праз раздзел Польшчы між СССР і нацысцкай Нямеччынай ці як няўдалы напад СССР на Фінляндыю, не трэба.
Дзецям жа трэба адказаць, як яны разумеюць словазлучэнне «братнія народы». Які адказ правільны, у сцэнары не тлумачаць.
Затым на лекцыі трэба разглядзець пытанні пра дамовы аб супрацы між Беларуссю і Расеяй ды праекты «саюзнай дзяржавы».
Паводле сцэнара, «прынцыпова важна зарганізаваць абмеркаванне інфармацыі, выказванне вучнямі ўласных меркаванняў пра значэнне адзінства народаў Беларусі і Расеі, аб супрацы іншых дзяржаваў». Але далейшыя пытанні непрыхавана наводзяць на «правільны» адказ.
Дзяцей трэба спытаць, у залежнасці ад веку, як яны разумеюць значэнне выразу «адзінства народаў» (не «ці ёсць яно», а «што яднае»), у чым праяўлялася гэтае адзінства (пра праявы рознасці, як шматлікія войны, не трэба пытаць), чаму супраца Беларусі і Расеі важная (не «ці важная яна» і не «ці карысная»).
Са сцэнара няясна, што рабіць з дзецьмі, якія адкажуць «няправільна», напрыклад, палічаць, што беларусы і расейцы пражылі ў адной дзяржаве ўдвая менш, як беларусы і літоўцы, беларусы і ўкраінцы ці беларусы і палякі.
Затым дзецям незалежна ад веку трэба намаляваць «Карагод адзінства». Ім рэкамендуюць запоўніць «карагод» тымі элементамі, якія, на іхную думку, яднаюць народы Беларусі і Расеі. І ў дадатку даюць правільны адказ: «Общие культура и традиции», «Общий язык», «Военно-техническое сотрудничество», «Общая безопасность» і гэтак далей. Тоўстым вылучаны пункт «Единая ПОБЕДА» (імаверна, у Другой сусветнай вайне, але гэта не тлумачаць).
Пасля «карагоду» самым маленькім (1–4 класы) трэба расказаць пра народныя рамёствы. У Беларусі, паводле дадатку да задання, традыцыйныя рамёствы – гэта ткацтва, вышыўка, ганчарства, саломапляценне, валенне. У Расеі – кавальства, ганчарства, апрацоўванне дрэва, мастацкі роспіс. Чаму для Беларусі «расейскія» рамёствы «нетрадыцыйныя» і ці былі на беларускіх землях кавалі, на лекцыі не тлумачаць.
Старэйшым (5–8 класы) трэба прапанаваць намаляваць у групах сімвал дружбы народаў Беларусі і Расеі. Найстарэйшым (9–11 класы) трэба выказацца, у чым каштоўнасць яднання народаў Беларусі і Расеі, ці пра тое, што «народнае братэрства даражэйшае за ўсялякае багацце».
На завяршальным этапе педагог мусіць адзначыць, што «развіццё супрацы, стратэгічнае партнёрства паміж Рэспублікаю Беларусь і Расейскаю Федэрацыяй абумоўленае агульнаю гісторыяй, культураю, традыцыямі, асаблівасцямі менталітэту народаў, узаемадапаўняльнасцю эканомік». Даказваць гэта не трэба, а трэба нагадаць, што гэта замацавана ў законах, і сказаць, што ідзе на карысць абодвум народам.
Малодшым у канцы трэба злучыць кавалкі чатырох расейскіх прымавак, старэйшым – прыдумаць слоган пра сутнасць адзінства народаў Беларусі і Расеі.
Да плану лекцыі далучаны інфармацыйны дадатак. Што з ім рабіць, не ўдакладняецца. Але ў ім асабліва вылучана (тоўстым, курсівам і падкрэсліваннем), што партнёрства Беларусі і Расеі «выбудоўваецца на прынцыпах безумоўнага захавання дзяржаўнага суверэнітэту і тэрытарыяльнай цэласнасці». У часе лекцыі настаўнікам і дзецям не прапануюць казаць пра суверэнітэт.
У тым дадатку таксама згадваюцца супольныя праекты «саюзнай дзяржавы»: будаўніцтва БелАЭС, выпраўленне на арбіту касмічнай турысткі Марыны Васілеўскай (адметна, што не беларускіх прафесійных касманаўтаў часу СССР і не прафесійнага касманаўта Алега Навіцкага – нарадзінец Беларусі лятаў як расейскі касманаўт), вытворчасць лёгкаматорнага самалёта «Асвей» (які яшчэ не пачалі вырабляць) і вытворчасць «саюзных» трамваяў і электробусаў у расейскай Ніжагародскай вобласці; планы (але не дасягненні) у навуцы; алімпіяду школьнікаў «Гістарычная і духоўная еднасць» і існаванне Беларуска-расейскага ўніверсітэту; «Славянскі базар» і студэнцкія атрады; 80-годдзе перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне.
Ува ўсёй лекцыі СССР згадваецца толькі ў кантэксце перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне, а Расейская імперыя і Маскоўскае царства не згадваюцца зусім – як і супрацьстаянне гэтым царству і імперыі з боку Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай.
Сёлета адзіная лекцыя на тэму «яднання народаў» апісаная больш падрабязна, але больш стрымана, як летась, калі дзецям трэба было наўпрост сцвярджаць, што «мы сябруем, мы адзіныя, нашыя народы ніколі не разарвуць братніх вузаў», і ўключаць песню Алены Ланской і Аляксандра Ялоўскіх. Але сёлетняя лекцыя менш крэатыўная, як два гады таму, калі дзецям трэба было расказваць, што «нашыя дзяржавы – гэта браты ў болю», і праводзіць для самых маленькіх абрад: з дапамогаю «чароўнага клубка» працягнуць «сцяжынкі сяброўства».
Што рабіць бацькам і дзецям
Культуролаг і былы дацэнт універсітэту Вадзім Мажэйка ў каментары «Белсату» адзначае, што Дзень яднання народаў у Беларусі ніхто не святкаваў і не святкуе, якімі б не былі адносіны з Расеяй. Але дата ёсць на календары – значыць, чыноўнікам і метадыстам трэба зрабіць урок.
,,«Я мяркую, настаўнікаў з усяго гэтага найбольш зацікавіць фраза пра тое, што можна выкарыстаць матэрыялы мінулых гадоў», – кажа Мажэйка.
Ён тлумачыць: гэтая фраза азначае, што можна адсправаздачыцца тымі самымі паперамі, што ў мінулым годзе. А будзе нешта праведзенае ці не, гэта яшчэ невядома. Настаўнікам нярэдка «спускаюць зверху» гэткія рэчы, не датычныя навучальнага працэсу – а настаўнікі справаздачацца, што ўсё праведзена, нават калі ніякіх урокаў не было. Ён дапускае, што ў некаторых школах праз асабістыя погляды настаўнікаў ці праз «бюракратычны запал» хтосьці ўсё ж правядзе ўрок. На думку Мажэйкі, у бальшыні выпадкаў гэта будзе толькі «папяровая праца», якую настаўнікі вельмі не любяць.
У плане ўроку Мажэйка бачыць «прамыўку мазгоў», а не развіццё крытычнага мыслення або рознабаковага погляду на гісторыю. Ён лічыць, што з адукацыйнага гледзішча гэта проста няякасна зроблены дакумент, у якім хібы бачныя няўзброеным вокам. Таму суразмоўца лічыць важным для бацькоў пабачыць, як аднабакова вучаць у школе, і расказваць сваім дзецям пра тое, што і як насамрэч адбывалася, што ўсё можа быць не так, як распавядаюць у школе, і што «свет не чорна-белы». Дадае: гэта ў любым разе праца бацькоў, гэта і ёсць выхаванне дзяцей, незалежна ад таго, ці праводзяць урокі пра Дзень яднання народаў.
,,«Гэта адзін з такіх важных урокаў, якому бацькі мусяць дзяцей навучыць, – падкрэслівае Мажэйка. – Што так, на жаль, працуе беларуская сістэма, у тым ліку школы: што можа адрознівацца тое, як ёсць насамрэч, і тое, як гэта прадстаўляюць у школе, і як трэба там адказваць».
«Гэта не надта добра, што дзеці мусяць такому вось крывадушшу вучыцца. Але калі такія беларускія рэаліі, то так, важна гэта патлумачыць, бо ў сённяшніх беларускіх рэаліях калі нехта з дзяцей пачне выказваць нязгоду з настаўніцай і сячы праўду-матку па такіх гістарычных тэмах, то я не здзіўлюся, калі дзяцей паставяць на ўлік і бацькоў у школу будуць выклікаць».
Мажэйка заклікае бацькоў быць асцярожнымі, але расказваць дзецям праўду і вучыць іх «думаць галавой». Паўтарае, што гэта адна з галоўных задач бацькоў.
Алесь Наваборскі belsat.eu
