Лукашэнка пераконвае Расею, што ўсяляк падтрымлівае «паглыбленне інтэграцыі» і ніколі не нанясе Расеі «ўдар у спіну», а размовы пра «дармаедства Менску» называе беспадстаўнымі. Гэта нейкая незвычайна падкрэсленая прарасейская пазіцыя Лукашэнкі? Справа ў цэнах на энерганосьбітах ці ў перамовах па Украіне? Спыталі Юрыя Дракахруста.
Аляксандр Лукашэнка 13 сакавіка прыляцеў у Маскву, правёў перамовы з Уладзімірам Пуціным. На тых перамовах Лукашэнка запэўніваў Пуціна, што яго – а значыць, і Расею – нібыта падтрымала 87 % выбарнікаў. Казаў, хацеў бы, каб інтэграцыйныя працэсы «хутчэй рухаліся». Хваліўся ростам беларуска-расейскага таваразвароту.
14 сакавіка Лукашэнка выступаў перад Саветам Федэрацыі – верхняй палатай расейскага Федэральнага сходу. Паўтарыў тэзы пра «саюзную дзяржаву» і пра падтрымку беларусамі Расеі.
,,«У нашай краіне няма ніякай русафобіі, захоўваюцца паважлівыя адносіны да агульнай гісторыі, рэлігіі, традыцыяў, – казаў Лукашэнка. – Шмат гадоў таму я сказаў, што Беларусь ніколі не дазволіць нанесці ўдар у спіну свайму старэйшаму брату – расейскаму чалавеку. Не змяняем мы гэтаму абяцанню і сёння, надзейна абараняючы і зберагаючы наш саюз».
Ён наракаў, што ў расейскіх медыях мала кажуць пра стасункі з Беларуссю: скардзіўся, што нейкія эксперты ў Расеі кажуць пра «незбалансаванасць, дармаедства Менску» і неабходнасць уваходу ў склад Расеі. Рэкламаваў прамысловую кааперацыю і супольныя праекты і хваліўся, што «санкцыі нам нават пайшлі на карысць». Казаў, «мы ўвапхнем наш чып любы ў самалёт, у любое крыло», «калі трэба, каб страляла, будзе страляць». Згадваў патрэбу Расеі ў мікрачыпах паводле 7-нанаметровага тэхпрацэсу, хоць «Інтэграл» і «Планар» пакуль кажуць, што толькі «набліжаюцца» да тэхналагічнага працэсу 28–30 нм.
Таксама Лукашэнка пераконваў, што «мы не дрэйфуем ні ў адзін бок, ні ў другі»: Лукашэнка даводзіў, што ягоная вонкавая палітыка скіраваная на СНД, ШАС і BRICS, але «галоўным прыярытэтам былі і будуць нашыя асаблівыя, самыя блізкія, братнія адносіны з Расеяй» – «Беларусь Расею ніколі сам насам не пакіне, таксама як Расея ніколі не пакіне Беларусь». Рашэнне пра «саюзную дзяржаву» было «адзіным правільным», цяпер «нашая гістарычная місія – зрабіць працэс беларуска-расейскай інтэграцыі незваротным».
Пасля гэткай прамовы Лукашэнка атрымаў ганаровы знак «За заслугі ў развіцці парламентарызму».
Лукашэнка дэманструе турба-прарасейскасць?
Ці было гэта аж вельмі прарасейскай рыторыкай з боку Лукашэнкі? Палітычны аглядальнік радыё «Свабода» Юрый Дракахруст кажа «Белсату», што не бачыць у такой рыторыцы чагосьці незвычайнага для Лукашэнкі.
Было сказана шмат хваласпеваў Расеі, пагаджаецца Дракахруст. Было сказана нават, што ў 2020 годзе беларусы нібыта выбіралі між Расеяй і Захадам, хоць не сакрэт, што тады на пратэстах амаль не было сцягоў Еўразвязу, а адным з галоўных апанентаў Лукашэнкі быў топ-менеджар расейскага банку.
,,«Так, пафас быў такі прарасейскі вельмі моцны, але варта сказаць, што нейкія канкрэтныя рэчы наконт збліжэння сказаныя не былі, – адзначае Дракахруст. – Было сказана, што Беларусь не ўвойдзе ў Расею, і гэта не трэба ні Беларусі, ні Расеі. І наконт адзінай валюты было сказана, што не, гэта не варта, ёсць пярэчанні наконт гэтага».
Было сказана, што ў Беларусі і Расеі можа быць адзін парламент, згадвае аналітык. Але сказана так, што «можа быць, калі мы будзем да гэтага гатовыя». А калі будуць гатовыя? Калі Лукашэнка не хоча, гэта «не гатовыя»?
Ці гэта Пуцін заклікае іншых быць, як Лукашэнка?
Дракахрусту здаецца незвычайным іншае:за шмат гадоў кіравання Лукашэнкі сёння быў першы ягоны выступ менавіта перад Саветам Федэрацыі. Такі фармат у Расеі гэта звычайна не практыкуюць. Магчыма, гэта частка расейскай палітыкі пазначэння важнасці і каштоўнасці Беларусі як саюзніка Расеі.
І ўчора Пуцін рабіў важную заяву – адказ на прапанову Злучаных Штатаў па замірэнні ва Украіне – у прысутнасці Лукашэнкі, заўважае Дракахруст. Звычайна такія заявы робяцца «аднаасобна», але Пуцін, падобна, паказвае Лукашэнку «малодшым царом». І Лукашэнка пра тыя перамовы кажа, што «мы прымаем рашэнні», нібы ён мае значэнне ў перамовах. А расейскі бок гэтаму не пярэчыць.
,,«Адна з версіяў, чаму раптам такая ўвага, такое падвышэнне статусу Лукашэнкі, гэта версія, паводле якой Беларусь, кіраваная Лукашэнкам, гэта ўзор для ўсёй постсавецкай прасторы, – расказвае Дракахруст. – У прыватнасці, для Украіны».
«Такі прыём Лукашэнкі паказвае Украіне: калі вы паводзіце сябе кепска, вось вам вайна. І калі вы будзеце паводзіць сябе добра, як Лукашэнка, калі вы станеце Беларуссю, то ўсё будзе выдатна. Вас побач пасадзяць у крамлёўскіх палатах, і ў Савеце Федэрацыі дазволяць выступіць, і грошай дадуць або даруюць дадзеныя раней».
Намёкі на «матэрыяльныя і сімвалічныя пернікі» могуць даваць не толькі Украіне, дадае Дракахруст. Ён лічыць гэтыя намёкі галоўным у тым, што адбывалася між Пуціным і Лукашэнкам 13–14 сакавіка. І гэтыя жэсты значная частка расейскага грамадства ўспрымае пазітыўна: з расейскіх апытанняў вынікае, што да Беларусі стаўленне лепшае, чым нават да Кітаю.
Дык мо справа ў грошах, танных нафце і газе?
«Матэрыяльны пернік» Беларусі выдалі якраз 14 сакавіка: Савет Федэрацыі ўхваліў чарговае рэфінансаванне беларускіх даўгоў, на гэты раз на агульную суму каля 800 млн долараў, адзначае Дракахруст.
Лукашэнка ж намякаў у выступе перад Саветам Федэрацыі: маўляў, дамова пра аб’яднаны рынак электраэнергіі – добры крок, але трэба рухацца далей. Казаў:
,,«Што вы трымаецеся за нафту, газ? У вас жа іх дзяваць няма куды. Давайце дамаўляцца!»
Дракахруст лічыць, што гэта не было наўпроставай просьбай пра грошы. Хутчэй, гэта пра статус Беларусі, зафіксаваны месцам Лукашэнкі пры заяве Пуціна пра замірэнне і ранейшымі заявамі Крамлю пра Менск як найлепшае месца для перамоваў. У гэтую формулу Беларусі як найлепшага саюзніка Расеі ўкладваюцца фінансавыя прэферэнцыі. Матэрыяльныя просьбы галоўнага саюзніка будуць успрынятыя куды больш станоўча, чым аналагічныя просьбы Казахстану ці Арменіі, якія не спяваюць такіх хваласпеваў.
Наўрад ці Лукашэнка баіцца, што Беларусь будзе «суцяшальным прызам» Пуціну
Дракахруст не лічыць, што Лукашэнка непакоіцца за сваю самастойнасць. Беларусь і так «пад Расеяй і пры Расеі», але пры тым фармальна незалежная, а кіраўнік Беларусі «сядзіць у крамлёўскіх палатах» пры абвяшчэнні важнага курсу Расеі. Гэткія стасункі – гэта ўзор і магніт для іншых краінаў ці хаця б прывабны прыклад для нейкай часткі элітаў постсавецкіх краінаў. А роля яшчэ аднаго рэгіёну Расеі наўрад ці прывабіць шмат людзей у Грузіі, Кыргызстане ці Таджыкістане.
,,«Такая формула пакуль іх задавальняе, – кажа Дракахруст пра Лукашэнку і Пуціна. – Як яно будзе далей, ніхто гэтага не ведае».
Расея не прагне паглынуць любыя тэрыторыі ў любы момант, тлумачыць Дракахруст. Адметны прыклад быў на «прэзідэнцкіх выбарах» у самаабвешчанай Паўднёвай Асеціі на тэрыторыі Грузіі: там быў кандыдат, які ішоў з лозунгам далучэння да Расеі, а Расея гэтага не прыняла. Расея магла лёгка дадучыць Паўднёвую Асецію, але не стала гэтага рабіць.
Мэты пакрокавага ўмацавання Расеяй кантролю над Беларуссю ў эканамічнай і вайсковай сферах ёсць, лічыць Дракахруст, але няма планаў на такі лёс Беларусі, які мела «ДНР». Лукашэнку можна загадаць нешта зрабіць – ён выканае загад. Але няма доказаў таго, што Расея, напрыклад, загадвала Лукашэнку паставіць прэм’ерам менавіта Аляксандра Турчына, а не кагосьці іншага. Падобна, што такія пытанні Расея пакідае Лукашэнку.
Дракахруст прыводзіць і іншы прыклад: у Беларусі ўтрымліваюць цэны, як не ўтрымліваюць у Расеі. Ён так малюе стаўленне Расеі: «І ладна, раз ты такі разумны, рабі, рэгулюй, як хочаш. Але і сам расхлёбвай, твае праблемы. А калі высветліцца, што расхлёбваецца кепска, ну, вось табе рэфінансаванне даўгоў да 2030 года».
Пуцін не зразумеў пытання пра інтарэсы Беларусі?
Беларускія прапагандысты пыталі Пуціна пра тое, як будуць улічаныя інтарэсы Беларусі ў перамовах па Украіне, а Пуцін адказаў, што «не зразумеў пытання», бо «не ўлічваць інтарэсы Беларусі для нас саміх шкодна».
Дракахруст лічыць, што ў сувязі з перамовамі па Украіне была пэўная інтрыга: яшчэ нядаўна, да вяртання Доналда Трампа на пасаду прэзідэнта ЗША, намеснік міністра замежных справаў Беларусі выступаў за тое, каб Беларусь мела месца за сталом перамоваў. І падчас стамбульскіх перамоваў у 2022 годзе міністр замежных справаў Расеі казаў, што Беларусь павінна выконваць нейкую ролю ў перамовах Расеі з Украінай.
Пасля прыходу Трампа стала зразумела, што перамовы будуць у вузкім коле: ЗША, Расея, Украіна, адзначае аналітык. Лукашэнку давялося казаць, што «не вельмі набіваецца» на перамовы. І гэта было звязана не толькі з пазіцыяй Расеі, але і з пазіцыяй ЗША, якія не бачаць цяперашнія перамовы як Хельсінкскія пагадненні 1975 года ці Вэрсальскі кангрэс 1919-га. І Украіна не бачыць Лукашэнку за сталом перамоваў.
Пуцін жа зразумеў, пра што ідзе размова, перакананы Дракахруст. Толькі зрабіў выгляд, што не разумее: «Якія інтарэсы Беларусі? Усё адстаім!» Лукашэнку было б няёмка пярэчыць.
Алесь Наваборскі belsat.eu
