Міністр антыманапольнага рэгулявання і гандлю намякнуў, што ў Беларусі скароцяць пералік тавараў, кошт якіх рэгулюе дзяржава. Чыноўнік таксама раскрыў «формулу справядлівага цэнаўтварэння». «Белсат» прааналізаваў заявы міністра разам з эканамісткай Настассяю Лузгіною.
Кіраўнік МАРГу Артур Карповіч у інтэрв'ю дзяржаўнаму тэлебачанню паведаміў, што ад сістэмы жорсткага рэгулявання цэнаў дзяржава адмаўляцца не хоча. Урад атрымаў задачу «нічога глабальна не мяняць», аднак касметычныя праўкі будуць.
Плануецца «даць старшыням аблвыканкамаў і вытворцам магчымасць павышаць цэны, зыходзячы з узроўню рэнтабельнасці за апошнія 4 гады і з улікам даведзеных паказнікаў індэкса спажывецкіх цэнаў на сёлета»:
,,«Калі рост цэнаў на тавары і паслугі магчымы, то гэта мусіць быць у межах разумнага ўзроўню рэнтабельнасці, зыходзячы з мінулых гадоў працы, а не лічбы нейкай з галавы».
Міністр пры гэтым не ўдакладніў, як чыноўнікі «ўпішуцца ў паварот», калі, паводле яго, застаецца актуальным гадавы план інфляцыі ў 5 %, а кампаніі будуць масава скардзіцца на нізкую рэнтабельнасць і прасіць дазволу павысіць цэны.
Карповіч таксама змаўчаў, што праблемы з рэнтабельнасцю ўзніклі ў фірмаў акурат пасля ўмяшання дзяржавы ў рынкавыя законы.
«Жорсткае рэгуляванне цэнаў прывяло да таго, што рэнтабельнасць у шэрагу галінаў, асабліва ў гандлі, пачала зніжацца. Вось нарэшце ўбачылі праблему. І прыдумалі вось такую формулу», – адзначыла ў каментары «Белсату» эканамістка даследчага цэнтру BEROC Настасся Лузгіна.
Рэнтабельнасць – бадай, найгалоўнейшы паказнік эфектыўнасці працы кампаніі. Летась у раздробным гандлі (без уліку гандлю аўтамабілямі і матацыкламі) яна была 1,4 %, а ў гуртавым – дык толькі 0,4 %. З такім вынікам пра развіццё бізнесу не ідзецца: абы выжыць.
,,«Колькі кампаніяў прыйдуць з такімі запытамі, сказаць цяжка, аднак, безумоўна, гэта будзе не адно і не два прадпрыемствы. Пытанне, наколькі дазволяць павышаць цэны, бо паказнікаў інфляцыі ніхто не касаваў. Зноў жа мы вяртаемся да таго, што гэта будзе працаёмкі адміністратыўны працэс».
Падобна, чыноўнікі праігнаравалі загад Аляксандра Лукашэнкі, які на нарадзе 28 лютага заявіў, што дзяржава мае стварыць «зразумелыя ўмовы працы, агульныя правілы паводзінаў для ўсіх удзельнікаў рынку»:
«Ніхто да вас не мусіць бегаць і прасіць адрэгуляваць цану. Бізнесоўцы, вытворцы самыя мусяць вызначаць цану на прадукцыю, але ў іх таксама павінна быць каляіна, каляіна справядлівасці».
Аднак з інтэрв'ю міністра гандлю не вынікае, што кампаніі атрымаюць права самастойна вызначаць цэны.
«Я так разумею, што ў любым выпадку гэта ўсё адно будзе ручное кіраванне, будуць разглядаць кожную кампанію індывідуальна. Гэта такі непаваротлівы механізм, калі мы параўноўваем з звычайнай рынкавай сітуацыяй, калі цэны рэгулююцца проста рынкам на грунце попыту і прапановы. Для гэтага не трэба задзейнічаць дзяржаўную машыну, якая, як мы бачым, дае перакосы: прыйшлі да таго, што ў шэрагу кампаніяў пагаршаюцца паказнікі», – падкрэсліла экспертка цэнтру BEROC.
Пры гэтым пэўнага аслаблення цэнавага кантролю ўсё ж варта чакаць. Кіраўнік МАРГу нагадаў, што цяпер дзяржава рэгулюе кошты спажывецкіх тавараў у 331 пазіцыі, і ўлады абмяркоўваюць, што з гэтага пераліку выкрасліць. Найперш ідзецца пра імпарт.
«У гэтым кірунку ўрад бліжэйшым часам разам з аблвыканкамамі, з Белстатам, з Камітэтам дзяржкантролю выпрацуе ўзгодненыя рашэнні ў аптымізацыі пераліку, і роля 713-й пастановы працягнецца, аднак у крыху аптымізаваным кірунку», – мудрагеліста паведаміў Карповіч.
На тое, што цэны імпартных тавараў адпусцяць, на нядаўняй нарадзе намякнуў і Лукашэнка: «Я не прашу вас рэгуляваць прывазную экзотыку, усялякія там артышокі або авакада. Няхай гэты авакада каштуе столькі, колькі каштуе. Нехта гэта любіць, тады купляйце. Мая справа – забяспечыць насельніцтва той гароднінай і фруктамі, якія мы вырабляем у Беларусі. Людзі мусяць дазволіць сабе самае простае: капуста, цыбуля, бульба, морква, яблыкі».
У такіх варунках узнікае рызыка павышэння інфляцыі вышэй за вызначаныя ўладамі 5 %, канстатавала Настасся Лузгіна:
,,«Ніхто не плануе проста скасаваць гэтую пастанову наконт рэгулявання цэнаў або істотна скараціць пералік тавараў, кошт якіх рэгулюецца, пакуль мы гэтага не бачым. Аднак, безумоўна, існуюць рызыкі таго, што інфляцыя нават з улікам рэгулявання можа выйсці за межы прагнозу. Варта паглядзець, як новы механізм запрацуе, хаця ўсё адно будуць намагацца выйсці на гэтыя 5 %».
На брыфінгу на мінулым тыдні іншы эканаміст цэнтру BEROC, Анатоль Харытончык, казаў, што пры захаванні цяперашняга рэгулявання цэнаў інфляцыя застанецца ў межах 5,5 %, аднак пры змякчэнні абмежаванняў рост паскорыцца да 6–8 %.
Міністр антыманапольнага рэгулявання і гандлю закрануў у інтэрв'ю яшчэ адну балючую для цяперашніх уладаў праблему: долю айчынных тавараў у гандлі. Летась, паводле Белстату, 76,3 % усіх харчоў, што былі прададзеныя ў крамах, былі беларускай вытворчасці. А вось у нехарчовых таварах доля беларускага – толькі 37,3 %.
Як заявіў Карповіч, пашырыць асартымент айчыннай прадукцыі ў гандлі дапаможа забарона вытворцам прадаваць прадукцыю за мяжою танней, чымся на ўнутраным рынку:
«Вытворца часта ў пагоні за выкананнем паказніку экспарту забываецца пра ўнутраны рынак, разумеючы, што гэта ад яго нікуды не падзенецца. Маем факты, калі на ўнутраны рынак вытворцы пастаўляюць прадукцыю істотна даражэй, чымся прадаюць яе на экспарт. Аднак нашыя людзі не мусяць перакрываць тую рэнтабельнасць, якую прадпрыемства недаатрымоўвае на тэрыторыі замежных дзяржаваў».
Менавіта таму чыноўнікі плануюць забараніць вытворцам рабіць экспартныя цэны ніжэйшымі за цэны для ўнутранага рынку. Зрэшты, у «выключных выпадках» улады будуць гэта дазваляць. Карповіч прызнаў, што бізнесу гэтая навацыя не спадабаецца, аднак не мусіць быць такога, каб «нашыя людзі з сваіх гаманцоў плацілі за прадукцыю, вырабленую на нашай тэрыторыі нашымі ж людзьмі, даражэй, чымся яе прадаюць у суседнія дзяржавы».
Настасся Лузгіна растлумачыла, што кошты для ўнутранага і вонкавага рынку сапраўды часам могуць адрознівацца, але вытворцы робяць гэта не ад добрага жыцця:
,,«Гэта можа быць звязана з тым, што кампаніі намагаюцца прарвацца на міжнародныя рынкі, то бок быць там канкурэнтаздольнымі. Калі мы недзе прайграем у якасці або якасць аднолькавая, напрыклад, з кітайскімі таварамі на расейскім рынку, то мы можам дэмпінгаваць, то бок ставіць больш нізкія цэны, каб тавары куплялі, каб на экспарт болей ішло».
Вытворцы вымушаныя гэта рабіць, бо маюць спушчаныя зверху экспартныя планы і заданні:
«Кампаніі, натуральна, хацелі б працаваць з максімальным прыбыткам, аднак урад ставіць задачы павелічэння экспарту, пра гэта пастаянна кажуць, справаздачацца, ці выконваюцца планы. Адпаведна, такая сітуацыя ствараецца, што кампаніі на шкоду часткі прыбытку намагаюцца прадаць болей на экспарт, але па ніжэйшых цэнах».
Такім чынам, калі ўлады ўхваляць новую ініцыятыву, то прадпрыемствам давядзецца або зніжаць цэны для беларускага рынку, або ахвяраваць часткаю экспарту.
«Калі прадаваць на ўнутраным рынку па такіх жа больш нізкіх коштах, як на экспарт, гэта можа яшчэ больш пагоршыць фінансавы стан кампаніі, а шмат якія фірмы ўжо не могуць сабе гэтага дазволіць. Таму некаторыя проста павысяць экспартныя цэны. Аднак гэта пагражае скарачэннем продажаў на вонкавых рынках, таму што беларускія тавары не заўсёды выйграюць у якасці», – зазначыла суразмоўніца «Белсату».
Экспертка сумняецца, што прапанаваная захада прывядзе да таго, што беларускага пачнуць купляць болей.
«Пытанне ў тым, што купляюць беларусы. Рэальныя прыбыткі, хутчэй за ўсё, працягнуць расці і сёлета, а калі прыбыткі растуць, людзі пераключаюцца на штосьці больш якаснае і дарагое. І гэта не заўсёды на карысць беларускіх тавараў. То бок ці будуць беларускія вытворцы пастаўляць прадукцыю на экспарт, ці не будуць, – гэта аніяк не зменіць перавагі пакупнікоў у Беларусі», – падсумавала Настасся Лузгіна.
Сцяпан Кубік belsat.eu
