Палітык учыніў разнос «кепскім баярам», даручыў чыноўнікам нарэшце зрабіць так, каб цэны ў Беларусі былі справядлівымі, і растлумачыў, што ён мае на ўвазе. Галоўны вынік нарады – адсутнасць выніку, бо «справядлівага цэнаўтварэння», як гэта разумее Лукашэнка, не існуе, кажуць эканамісты.
Аляксандр Лукашэнка даўно носіцца з ідэяй фікс наконт справядлівых цэнаў, улады яшчэ летась анансавалі змяненне сістэмы дзяржаўнага рэгулявання, і таму сённяшняя нарада, падавалася, нарэшце дасць адказ на пытанне, што ж цяпер будзе з цэнамі. Аднак не: чыноўнікі працягнуць намаганні з улікам атрыманых інструкцыяў і прэзентуюць Лукашэнку новую сістэму да канца красавіка.
Галоўная інструкцыя, якую агучыў палітык на нарадзе, – справядлівыя цэны. Для спажыўца гэта – «адсутнасць спекуляцыяў і разумныя цэны» ў крамах; для вытворцаў – «адэкватны прыбытак» (а як хто хоча большых прыбыткаў, то варта, паводле палітыка, перасаджвацца з «Mercedes» на сівога каня); для гандлю – «максімальнае спрыянне продажу айчынных тавараў».
Асобна разважаючы пра «справядлівасць для прадпрыемстваў», Лукашэнка адзначыў, што кампаніі мусяць накіроўваць прыбытак найперш на «годныя заробкі» і інвестыцыі ў вытворчасць, а не ў кішэні кіраўнікоў.
Палітык упэўнены, што топ-менеджары ўтрымліваюць палюбоўніц і маюць шыкоўныя аўтапаркі за кошт прадпрыемстваў, то бок такія выдаткі ў выніку залучаныя ў цану прадукцыі. І, маўляў, калі ад такіх выдаткаў адмовіцца, то і цэны вытворцам павышаць не давядзецца.
Аднак такі «наезд» на бізнес, падобна, спатрэбіўся толькі для прапаганды: як сказаў пасля нарады віцэ-прэм'ер Мікалай Снапкоў, Лукашэнка ўхваліў «кароткатэрміновы варыянт», пабудаваны на ініцыятывах менавіта кампаніяў. А бізнес даўно прапаноўвае аслабіць пятлю на шыі, не стрымліваць цэны на такую колькасць тавараў, як цяпер, а кантраляваць толькі тыя кошты, што больш за ўсё ўплываюць на рост інфляцыі.
На карысць версіі, што пад кантролем застануцца сацыяльна значныя тавары, а цэны на іншае будуць паволі адпускаць, кажуць і словы самога Лукашэнкі на адрас чыноўнікаў:
,,«Я не прашу вас рэгуляваць прывазную экзотыку, усялякія там артышокі або авакада. Няхай гэты авакада каштуе столькі, колькі каштуе. Нехта гэта любіць, тады купляйце. Мая справа – забяспечыць насельніцтва той гароднінай і фруктамі, якія мы вырабляем у Беларусі. Людзі мусяць дазволіць сабе самае простае: капуста, цыбуля, бульба, морква, яблыкі».
Палітык адкінуў рынкавы закон, паводле якога цана фармуецца на падставе попыту і прапановы, і заявіў, што дзяржава мае стварыць «зразумелыя ўмовы працы, агульныя правілы паводзінаў для ўсіх удзельнікаў рынку»:
«Ніхто да вас не мусіць бегаць і прасіць адрэгуляваць цану. Бізнесоўцы, вытворцы самыя мусяць вызначаць цану на прадукцыю, але ў іх таксама павінна быць каляіна, каляіна справядлівасці».
«Гэта новае слова ў эканоміцы», – так «каляіну справядлівасці» ад Лукашэнкі пракаментаваў бізнесовец, вядоўца праграмы «Атмасфера» на «Белсаце» Аляксандр Кныровіч. Ён адзначыў, што лепшае спалучэнне цаны і якасці дае канкурэнцыя, а не дзяржаўнае рэгуляванне:
«Калі мы кажам пра нейкую справядлівасць, то гэта калі ў вас ёсць некалькі канкурэнтаў, якія працуюць на адным рынку, і справа дзяржавы – наглядаць за тым, каб яны не зрабілі картэль, каб яны не дамовіліся паміж сабою, каб канкурэнцыя была сумленнаю. У гэтым выпадку пакупнік атрымлівае справядлівасць: як мага нізкую цану і як мага высокую якасць».
На нарадзе, дарэчы, Лукашэнка прызнаў, уведзенае з ягонай падачы ў 2022 годзе рэгуляванне цэнаў прывяло да таго, што гандляваць імпартным стала больш выгадна, чымся зробленым у Беларусі: «Не мусіць быць так, што імпартнае сёння больш выгадна прадаваць, і мы шукаем прычыну. Камітэт дзяржкантролю, урад – усе шукаюць прычыну. Аднак яна на паверхні: вы самыя стварылі такія ўмовы».
У каментары «Белсату» Кныровіч папярэдзіў, што ад змагання з імпартам пацярпяць уласна беларусы:
,,«За гэтае рэгуляванне заплаціць спажывец. Каб айчынныя тавары прадаваць больш выгадна, чымся імпартныя, трэба павысіць мыта на імпартныя тавары. Упэўнены, што дзяржава пойдзе менавіта такім шляхам і таму гэта значыць, што беларусы будуць вымушаныя купляць тавары ці горшай якасці, ці даражэйшыя».
Агулам усе гэтыя намаганні штучна запаволіць рост цэнаў бізнесовец назваў бздураю і растлумачыў неадукаванасцю Лукашэнкі:
«Ён жыве прыкладна ў 1972 годзе, калі ўсё рэгулявалася, але ён чамусьці не памятае, які быў дэфіцыт і як усё было кепска ў СССР. Ён чамусьці ўважае, што можна напісаць нейкія правілы, табліцы і формулы і сказаць, што вось гэта будзе справядліва. Аднак так не працуе і ніколі працаваць не будзе. Гэта спроба адрэгуляваць мора».
Калі беларускія чыноўнікі прыдумаюць нейкую формулу справядлівага цэнаўтварэння, гэта будзе сусветным эканамічным прарывам, іранічна заўважыла ў размове з «Белсатам» эканамістка Аліса Рыжычэнка. Яна адзначыла, што аніякай такой формулы не існуе, тут усё вызначаецца попытам і прапановаю.
Паводле адмыслоўцы, у шмат якіх краінах, у тым ліку ў ЕЗ, існуе рэгуляванне цэнаў, аднак дзяржава ўмешваецца толькі ў крытычныя моманты, калі пэўны жыццёва важны прадукт з нейкіх прычынаў пачынае рэзка і моцна даражэць.
«Аднак у Беларусі адбываецца іншае. Для вытворцаў і гандлю вызначаныя межы, колькі яны могуць зарабляць. На жаль, гэтыя межы такія малыя, што прадпрыемствы не могуць далей функцыянаваць у такім рэжыме, бо яны не могуць пакрываць выдаткі, што павялічыліся», – падкрэсліла Рыжычэнка.
Яна растлумачыла, што для кампаніяў даражэюць рэсурсы, сыравіна, растуць выдаткі на заробкі, якія вымагаюць павышэння, каб ва ўмовах дэфіцыту кадраў работнікі не разбегліся. У выніку прадпрыемствам даводзіцца браць крэдыты, прасіць субсідыі ў дзяржавы:
,,«Мы нібыта робім добра беларусам, каб яны куплялі тавары па нізкіх цэнах. З іншага боку, мы знішчаем фінансавы стан прадпрыемстваў, на якіх працуюць тыя ж беларусы. Напрыканцы гэта прывядзе да таго, што прадпрыемства закрэдытаваныя і рана ці позна прыйдуць да таго, што яны або збанкрутуюць, або будуць вымушаныя скарачаць людзей. Фактычна будуць пакутаваць тыя ж беларусы».
Суразмоўніца «Белсату» нагадала пра інфляцыйны навес, які непазбежна абрынецца, калі цэны пачнуць адпускаць. Калі б не рэгуляванне, кошты, натуральна, раслі, і раслі б паступова:
«Цяпер, калі будзе скасаванае рэгуляванне цэнаў, мы ўбачым рэзкі рост усіх цэнаў на ўсе харчы, на ўсе нехарчовыя тавары. Інфляцыя будзе двухзначная, і гэта ў моманце шакуе людзей. Лепей было б наогул не ўводзіць рэгулявання цэнаў, і кошты самастойна б рэгуляваліся рынкавымі правіламі».
Дарэчы, сёлета, паводле прагнозу ўладаў, інфляцыя не мусіць перавысіць 5 %, аднак пры аслабленні цэнавага кантролю дасягнуць гэтага паказніку будзе надзвычай цяжка, калі наогул магчыма.
Кацярына Гардзеева, Віталь Бабін, Сцяпан Кубік belsat.eu
