Паўгода – роўна столькі ўкраінскія войскі ўтрымліваюць пад сваім кантролем частку тэрыторыі Расеі ў Курскай вобласці. Выбіць іх войскі РФ, нягледзячы на шматлікія абяцанні, атакі ды ахвяры, дагэтуль не могуць. Не дапамаглі ім гэтага зрабіць і войскі Паўночнай Карэі.
Украінскія войскі з'явіліся на тэрыторыі Расеі на другі год поўнамаштабнай вайны. Пераважна гэта былі невялікія рэйды ад імя добраахвотніцкіх фармаванняў ЗСУ, якія складаюцца з грамадзян РФ: Рускага добраахвотніцкага корпуса, Легіёна «Свабода Расеі», Сібірскага батальёна. Так, вясной – летам 2023 года яны здзейснілі тры буйныя рэйды ў Бранскую і Белгарадскую вобласці РФ, а вясной 2024-га – у Курскую і Белгарадскую. Добраахвотнікі змаглі ўзяць пад кантроль некаторыя расейскія вёскі, але ненадоўга.
Усё змянілася 6 жніўня 2024 года, калі ЗСУ змаглі прарвацца ўглыб тэрыторыі РФ і ўзяць пад кантроль дзясяткі населеных пунктаў. Да 27 жніўня Украіна захапіла каля 1300 квадратных кіламетраў, што перавышала тэрыторыю, захопленую Расеяй за ўвесь 2023-ы год. Паводле галоўнакамандуючага ЗСУ Аляксандра Сырскага, на той момант пад кантроль Кіева перайшлі 100 населеных пунктаў, у тым ліку горад Суджа, адміністрацыйны цэнтр Суджанскага раёна.
Падмурак ваеннай думкі
Ізраільскі афіцэр запаса, ваенны аглядальнік Ігаль Левін лічыць аперацыю ЗСУ ў Курскай вобласці «бліскучай». Ён падкрэслівае: перанос вайны на тэрыторыю ворага «усімі спосабамі і метадамі, якія ў вас маюцца пад рукой» – гэта падмурак ваеннай думкі.
,,«Пытанне не ў тым, якая была гэта аперацыя. Пытанне ў тым, чаму раней гэтага не рабілі. Любы перанос вайны на тэрыторыю ворага, любымі метадамі – гэта заўсёды пісьменна і правільна», – заяўляе ён «Белсату».
Незалежны аглядальнік Юрый Фёдараў мяркуе, што мэты наступу ЗСУ ў Курскай вобласці мяняліся з часам. На яго думку, першапачаткова планавалася захапіць райцэнтры Рыльск, Льгоў, «падысці да Курска бліжэй і, магчыма, выйсці дзесьці ў раён горада Курчатаў, дзе знаходзіцца Курская атамная электрастанцыя». Тое, што гэтыя мэты не былі рэалізаваныя, ён звязвае з магчымым ціскам на Кіеў уладаў ЗША ці еўрапейскіх краін.
«У першыя некалькі дзён пасля пачатку аперацыі ў Курскай вобласці Збройныя сілы Украіны практычна наогул не мелі сурʼёзных праціўнікаў. І толькі дзён праз 10 расейцам удалося перакінуць у Курскую вобласць дастаткова сурʼёзныя кантынгенты Збройных сіл, здольных спыніць наступ ЗСУ», – адзначае Фёдараў у каментары «Белсату».
Пасля гэтага, на яго думку, «відаць, мэты мяняліся». Цяпер галоўная мэта кіраўніцтва Украіны палягае ў тым, каб кантраляваць няхай і невялікую, але ўсё ж частку, міжнародна прызнаную частку тэрыторыі Расеі. Яна зʼяўляецца хутчэй палітычнай, чым ваеннай, падкрэслівае Фёдараў.
У сваю чаргу Левін адзначае: ніхто не ведае сапраўдных мэтаў, якія ставіў украінскі Генштаб, пачынаючы аперацыю, нават жаўнеры, якія ўдзельнічаюць у ёй.
Абяцанага тры гады чакаюць?
Улады РФ першапачаткова спрабавалі зменшыць маштаб уварвання. Так, 6 жніўня камандзір спецназа «Ахмат» генерал-маёр Апці Алаўдзінаў нават заяўляў, што «праціўнік быў адкінуты пры дапамозе рэзерваў», і абяцаў цяпер выйсці «на фінішную прамую па завяршэнні СВА». Саму ўкраінскую групоўку ён ацэньваў у 12 тысяч чалавек.
Але выбіць ЗСУ з Курскай вобласці не ўдавалася. І гэта пры тым, што 12 жніўня Уладзімір Пуцін запатрабаваў ад вайскоўцаў «выціснуць, выбіць праціўніка з нашых тэрыторый і сумесна з памежнай службай забяспечыць надзейнае прыкрыццё дзяржмяжы». 25 верасня хуткі пераход Курскай вобласці пад поўны кантроль РФ на падставе плана Генштаба РФ абяцаў памочнік прэзідэнта Расеі Аляксей Дзюмін.
,,«Будзем спадзявацца, што да канца снежня Курская вобласць будзе вызваленая», – яшчэ праз месяц заяўляў хаўруснік Крамлю, самаабвешчаны кіраўнік Беларусі Аляксандр Лукашэнка.
4 лістапада пра хуткі захоп падкантрольных ЗСУ тэрыторый на Куршчыне казаў і сам Пуцін. Але ўжо 19 снежня ён вырашыў не называць «дакладную дату, калі выбʼюць», паколькі тады расейскія войскі «пойдуць у што б там ні стала да гэтай даты, не будуць лічыцца са стратамі». У выніку ні да канца снежня, як спадзяваўся Лукашэнка, ні нават да канца студзеня выбіць ЗСУ не атрымалася. А згадваць Курскую вобласць Пуцін неўзабаве амаль перастаў.
«Апошні месяц Курская аператыўная зона ўсё больш і больш пачынае нагадваць іншыя напрамкі: лінія фронту пачынае устаканьвацца, ні адзін з бакоў не можа кардынальна змяніць сітуацыю; пяхотныя штурмы ідуць нон-стопам, дзесьці ў меншай ступені, дзесьці ў большай, але паўсюль яны маюць месца; тэхнікі стала значна менш, нават на аўто штурмуюць не часта», – пісаў 4 лютага аўтар ўкраінскага Telegram-канала «Офіцер».
Паводле заявы Мінабароны РФ ад 17 студзеня 2025 года, пад украінскім кантролем заставалася каля 500 квадратных кіламетраў Куршчыны, у тым ліку і Суджа. А в.а. міністра аднаўлення і развіцця памежжа рэгіёну Аляксей Карнаушка ў канцы месяца вызначыў шкоду ад уварвання ЗСУ ў Курскую вобласць прыкладна ў 750 млрд расейскіх рублёў ($ 7,5 млрд). Таксама расейскія ўлады заяўлялі 11 верасня, што з памежных раёнаў Куршчыны з’ехалі больш за 150 тысяч чалавек, або кожны сёмы жыхар вобласці.
,,«Рэжым у Крамлі пастаянна падвяргаецца ціску з боку тых ці іншых колаў у Расеі, якія задаюць Пуціну пытанне: а што ж такое? Чаму Узброеныя сілы Расеі, нібыта такія магутныя, жахлівыя, па сваёй моцы непераможныя і гэтак далей, не могуць выціснуць даволі невялікі, у параўнанні з маштабамі гэтай вайны, кантынгент Збройных сіл Украіны з нашай святой зямлі? Ды адказу на гэтае пытанне ў Пуціна няма. Вось не могуць. Ён, вядома, раздражнёны, ён шалее, ён спрабуе сарваць сваё раздражненне на вайсковым камандаванні, ходзяць чуткі, што ён вельмі незадаволены ў гэтым сэнсе дзеяннямі і працай начальніка Генштаба Герасімава, але вось факт застаецца фактам», – заяўляе Фёдараў.
Паводле яго, кантроль ЗСУ над часткай тэрыторыі Расеі – «гэта сведчанне імпатэнтнасці расейскай улады» як у ваенным, так і ў палітычным дачыненні. Аглядальнік падкрэслівае, што каля 50 тысяч семʼяў з памежжа Курскай вобласці апынуліся кінутымі ўладамі. Іх праблемы, перш за ўсё жыллёвыя, не вырашаюцца, хоць «праблема ж паводле маштабаў Расеі мінімальная». Яны вымушаныя жыць у сяброў і сваякоў, а сертыфікаты на набыццё або будаўніцтва новага жылля атрымалі на 26 снежня толькі 4,6 тысяч семʼяў.
«Гэта вельмі раздражняе людзей. Улады не ў стане нават выдаць паперку, пры дапамозе якой людзі могуць набыць жыллё ці пабудаваць, калі ім гэта захочацца», – кажа Фёдараў, адзначаючы, што Курская аперацыя ЗСУ «падсвяціла яшчэ і арганізацыйна-палітычную імпатэнтнасць расейскай улады, калі гаворка ідзе аб забеспячэнні інтарэсаў насельніцтва».
Карэйцы не дапамаглі
Самастойна выбіць ЗСУ з Курскай вобласці Расея не змагла. Дапамагаць ёй у гэтым прыбылі ад 10 да 12 тысяч вайскоўцаў з Паўночнай Карэі. Эксперты звязваюць гэта з кадравым голадам у войску РФ.
«Яны б не плацілі такія казачныя грошы тым, каго яны вярбуюць, калі б ім хапала салдат. Той факт, што Расея ўвесь час паўсюль шукае спосабы, як людзей да сябе зацягнуць ва Узброеныя сілы, кажа пра тое, што ім не хапае людзей», – мяркуе аглядальнік Левін.
Апошнім часам на фронце не відаць і вайскоўцаў з КНДР. Фёдараў звязвае іх адсутнасць цяпер з тым, што яны панеслі цяжкія страты – каля чатырох тысяч забітымі і параненымі, або да 40 % ад агульнай колькасці кантынгенту – і былі выведзеныя ў тыл на перафармаванне.
,,«Пры стратах больш за 25 % часткі або злучэнні губляюць здольнасць да вядзення наступальных баявых дзеянняў, пры стратах больш за 50 % – да вядзення абарончых дзеянняў. Значыць, калі карэйскі кантынгент панёс страты больш за 30 %, значыць, ён страціў здольнасць да вядзення наступальных аперацый», – заяўляе аглядальнік.
Пытанні да Курскай аперацыі
Пры гэтым у 2024 годзе Расея працягвала захопліваць украінскія тэрыторыі. Паводле розных дадзеных, яна заняла ад 2,8 тысяч (UA War Infographics) або 3,3 тысяч (DeepState) да амаль чатырох тысяч (ISW) квадратных кіламетраў у Украіне, што ў 4-7 разоў больш, чым у 2023-м. Больш за тое, ад пачатку Курскай аперацыі ЗСУ тэмпы наступу РФ ва Украіне толькі паскорыліся. Усё гэта прывяло да ўзнікнення пытанняў да яе мэтазгоднасці.
«На вайне няма цудаў. Калі вы адцягваеце нейкую колькасць войскаў для аперацыі, у дадзеным выпадку ў Курскай вобласці, а, мабыць, гаворка ідзе пра досыць сурʼёзны кантынгент, супастаўны па колькасці асабістага складу, па ўзбраеннях з расейскімі войскамі, інакш быць не можа», – лічыць Фёдараў.
Той факт, што ўкраінскія ўлады пайшлі на Курскую аперацыю, ён тлумачыць тым, што палітычныя плюсы для іх ад яе больш важныя, чым магчымыя мінусы.
Адзначым, што паводле звестак украінскіх СМІ Расея летам сама рыхтавала наступ з Курскай вобласці РФ у Сумскую вобласць Украіны. У выпадку праўдзівасці гэтай інфармацыі аперацыю ЗСУ можна таксама разглядаць як прэвентыўны ўдар і забеспячэнне бяспекі ўкраінскага рэгіёну.
Што будзе далей?
Фёдараў мяркуе, што расейскія войскі працягнуць паступовае выцісканне ЗСУ з Курскай вобласці, але на гэта патрэбны час – «больш, чым месяц».
«Чым давядзецца Расеі за гэта плаціць, якія страты пры гэтым панясе расейскае войска – у гэтым і заключаецца праблема», – падкрэслівае ён.
Таксама аглядальнік мяркуе, што выхад украінскіх войскаў з вобласці можа стаць часткай магчымых перамоваў паміж Расеяй і Украінай пры пасярэдніцтве ЗША. І калі пазіцыя Крамля тут зразумелая, то «пазіцыя Украіны ніяк не пазначаная».
«Можна меркаваць, што Вашынгтон гатовы да таго, каб дамагацца ад Кіева такой міні-здзелкі: вывад войскаў ЗСУ з Курскай вобласці ў абмен на пачатак перамоваў. Такі варыянт магчымы. З майго пункту гледжання, ён найбольш верагодны», – кажа Фёдараў.
Левін у сваю чаргу адзначае, што кантроль над часткай расейскай тэрыторыі дазваляе Кіеву паказаць, што тое, што адбываецца, гэта менавіта расейска-ўкраінская вайна, а не ўнутраны ўкраінскі крызіс, як гэта спрабуе прадставіць Расея.
,,«Факт, што ідзе вайна на тэрыторыі Расеі – не толькі ў Курскай вобласці, але і пастаянныя ўдары па НПЗ, удары ў глыбіню тэрыторыі, удары дронамі, ракетамі на глыбіню больш за тысячу кіламетраў. Тое, што Расея ўвесь час гарыць, і на яе тэрыторыі баявыя дзеянні, і горад захоплены расейскі – гэта ўсё паказвае на тое, што падчас перамоваў Расея не можа сказаць, што ёсць нейкі ўкраінскі крызіс», – падкрэслівае вайсковы аглядальнік.
Факт жа менавіта расейска-ўкраінскай вайны робіць Украіну субʼектам, а не абʼектам перамоваў, «а з субʼектам зусім іншая размова».
Макар Мыш / МВ belsat.eu
