Музыку і праграміста Андрэя Прыстаўку называлі ў 2020 годзе БЧБ-мэнам. Той самы беларус з Берасця, які пафарбаваў у бел-чырвона-белы колер валасы і бараду ды якога бесперапынна кідалі на содні мясцовыя «ахоўнікі парадку». Свае апошнія 7 содняў Андрэй адседзеў ужо ў 2025-м у Віцебску. Пасля таго як прыехаў туды ў 2024-м з Польшчы, каб быць пры цяжка хворым бацьку. Калі зразумеў, што ім зацікавіўся КДБ, ізноў з'ехаў з краіны. Сёння ён мае патрэбу ў нашай дапамозе.
«Са мною ведаеце, як віталіся ў камеры берасцейскага ІЧУ? «Як справы, Жыве Беларусь?» Ды не, не сукамернікі – ахоўнікі так здароўкаліся. Ага, як ні дзіўна, яны не мелі да маёй прычоскі ніякіх прэтэнзіяў. Пыталіся толькі: «Гэта што такое?» «Мой сцяг», – адказваў. «Ну, добра».
Больш пытанняў было ад «непалітычных» сукамернікаў». «Ты што, під..р?» – гучала пытанне. А калі я ім тлумачыў, што гэта нацыянальныя колеры – палохаліся: «Адзень шапку, а то мянты замардуюць…» «Дык я не для таго фарбаваў, каб пад шапку хаваць», – смяяўся я ў адказ», – апавядае Андрэй Прыстаўка.
Каб трымаць на павадку…
БЧБ-фрызуру Прыстаўка насіў з кастрычніка 2020-га больш за два месяцы. Лічыў гэта асабістым адзіночным пікетаваннем – нон-стоп. А так яно тады і было.
Але і затрыманні былі амаль нон-стоп. Андрэй збіўся з падліку, колькі дакладна содняў правёў у ізалятарах часовага ўтрымання ў Берасці і не толькі. Мяркуе, што 68 («Але мог што-небудзь прапусціць»). Заплаціў, апрача ўсяго, каля 100 базавых штрафу. Ну і плюс 7 содняў у Віцебску, якія яму прысудзілі ў студзені 2025 года за здымак у тэлефоне з кулонам Пагоня на шыі.
«Так, Віцебск. Ацаніў затое віцебскі ІЧУ пасля рамонту [рамонт ІЧУ ў Віцебску трываў ці не з 2020 года, таму затрыманых «за палітыку» адвозілі адразу ў СІЗА № 2. – рэд.], – пасміхаецца Андрэй. – І скажу, што з ізалятараў, у якіх я сядзеў, гэты, напэўна, адзін з самых камфортных. Гарачая вада ў кране, і кабінка прыбіральні зачыняецца. Не параўнаць з Берасцем. Там былі жахлівыя ўмовы. Клапы ўсюды – чэшашся, усё цела свярбіць…»
У гэтым клапоўніку, у камеры берасцейскага ІЧУ, ён сустракаў новы, 2021 год, калі супрацоўнікі МУС з'явіліся з ператрусам да ягоных бацькоў. У канцы паведамілі ім, што супраць сына распачатая крымінальная справа. На якой стадыі цяпер гэтая справа (арт. 342 КК), Андрэй не ведае:
«Мяне некалькі разоў выклікалі на допыты, у тым ліку ў Следчы камітэт у Менску. І ўвесь час нібыта трымалі мяне гэтаю справаю на павадку. Кожны раз папярэджвалі, каб я паведамляў пра змену месца жыхарства і з'яўляўся па выкліку. І ніхто ніколі не паведаміў мне, што гэтая справа закрытая. Можа, і закрытая ўжо, але ніхто мне пра гэта не сказаў».
КДБ: «Вы ў Швецыі? З якога перапуду?..»
У 2022 годзе Андрэй Прыстаўка першы раз з'ехаў з Беларусі ў Польшчу. Але гэта былі не ўцёкі, сцвярджае ён. Проста давялося рэлакавацца разам з кампаніяй, у якой працаваў праграмістам. Калі праект, у якім быў задзеяны, скончыўся, мужчына пастанавіў вярнуцца на радзіму. Галоўная прычына: каб быць побач з бацькам, стан якога пагаршаўся (ягонага таты не стала праз некалькі месяцаў па вяртанні Андрэя).
На пытанне, якою знайшоў Беларусь у 2024 годзе, суразмоўца паціскае плячыма.
,,«Калі вяртаўся праз паўтара года, баяўся, што жыццё ў Беларусі змянілася – санкцыі ж і ўсё такое. Аж не. Насамрэч усё выглядае вельмі будзённа і звычайна, як было і раней. Людзі п'юць піва ў барах. Цалкам сабе сімпатычнае жыццё…» – дзеліцца назіраннямі Андрэй.
Потым былі 7 содняў адміністратыўнага арышту за кулон з Пагоняю на фотаздымку, а па вызваленні з ІЧУ – званок берасцейскага кадэбэшніка, які меў намер перадаць Андрэя сваім віцебскім калегам. Праз тыдзень паабяцалі звязацца. Андрэй доўга не чакаў – у той жа дзень сеў у машыну і з'ехаў з краіны.
«Ну вось, мая крымінальная справа дачакалася свайго часу. Так я падумаў 20 студзеня пасля званка з КДБ. Каб не з'ехаў, напэўна, ужо сядзеў бы», – разважае суразмоўца.
Дарэчы, супрацоўнікі КДБ, як і абяцалі, праз некаторы час сазваніліся з Андрэем. Але той быў ужо ў Швецыі.
Дазваніўся кадэбэшнік з Віцебску. Выглядала гэта так: «Трэба паразмаўляць». – «Давайце паразмаўляем». – «У сэнсе, трэба, каб ты да нас пад'ехаў». – «Не магу, я ў Швецыі». – «Як у Швецыі?» – «Ну так, у Швецыі». – «З якога перапуду?» – «А чаму не?» – «Ну добра… (гудкі)».
На наступны дзень пазванілі яшчэ і з СК, прыгразілі, што абавязкова спраўдзяць месцазнаходжанне мужчыны. І – цішыня.
Купіць яхту і адправіцца ў кругасветку
Што праўда, атрымаць прытулак у Швецыі Андрэю не ўдалося. Як прызнаецца, «наіўна меркаваў, што ўзровень дэмакратыі там вышэйшы, і гэта будзе зрабіць у Швецыі прасцей і хутчэй». У выніку ж яго ледзь не прымусова дэпартавалі са Швецыі назад у Польшчу, апелюючы да Дублінскага пагаднення. Рэч у тым, што Андрэй меў яшчэ на той момант дзейны часовы дазвол на жыхарства ў Польшчы (карту побыту) і, паводле згаданага пагаднення, мусіў прасіць абароны ў першай краіне, праз якую ўехаў у Еўразвяз. То бок у Польшчы.
Цяпер Андрэй у Гданьску. Ён ужо падаў дакументы з просьбаю пра міжнародную абарону, бо тэрмін карты побыту неўзабаве скончыцца.
,,«Адчуваю сябе тут у мільён разоў спакайней і свабадней, як у Беларусі, бо гэтым разам ужо рэальна прадчуваў, што «прысяду» на сур'ёзны тэрмін. Ну і мора тут…» – робіць паўзу наш суразмоўца і апавядае пра сваю мару.
«Купіць яхту і адправіцца ў кругасветную вандроўку. Гэта мая мара. І нават калі яна не ажыццявіцца, буду жыць з гэтым, працягваць марыць і прыкладаць намаганні», – запэўнівае беларус.
Намаганні ў гэтым кірунку пачаў, аказваецца, рабіць яшчэ ў 2014 годзе, калі разам з сябрам паехаў у Турцыю і вывучыўся там на шкіпера ветразевых яхтаў. Прычым ягоны сябар усё ж купіў пасля гэтага яхту і пражыў на ёй тры гады. А Андрэй вярнуўся тады ў Беларусь. Але мары не здрадзіў. Кажа, усё рэальна: «Нашу ў галаве».
«Застаюся на баку пратэсту і праўды»
«Добра, але ці носіш дасюль у галаве колеры сваёй знакамітай фрызуры?» – пытаемся проста ў лоб.
«Колеры ў маёй галаве не памяняліся, я застаюся на баку пратэсту і праўды. І рэжым, які існуе ў Беларусі, мне катэгарычна непрыемны, мякка кажучы. Тое, што я рабіў, я рабіў ад душы. Менавіта так адчуваў і менавіта так адчуваю і сёння. Іншае пытанне – наколькі тое, што мы рабілі, было эфектыўным. Бо вялізная колькасць нашых паплечнікаў трапіла ў турмы, і іхныя жыцці паламаныя. Іншыя вымушаныя былі з'ехаць з радзімы. Так што пазітыўных вынікаў, на жаль, я не бачу. Акрамя хіба таго, што нам не сорамна глядзець на сябе ў люстэрка», – дзеліцца думкамі Андрэй Прыстаўка.
,,«На жаль, я не бачу, каб мы зрабілі нешта такое, што змяніла б жыццё ў Беларусі», – дадае са смуткам у голасе.
Але ажыўляецца, калі вяртаемся да тэмы прычоскі – да эксперыментаў з галавой. А з ёй Андрэй эксперыментаваў яшчэ да пратэстаў 2020 года: выгольваў на галаве крыжы і палосы, фарбаваў. Гэта давала сілу.
«Бывае, стане так нудна, што захочаш свежы струмень у гэтую будзённасць прыўнесці. Гэта знянацку прыходзіць. Проста пачынае карцець, каб утварыць што-небудзь з валасамі на галаве. А пасля хаджу па вуліцы і пасміхаюся», – смяецца Андрэй.
Цяпер функцыю палосаў на галаве выконвае непальская шапка, у якой любіць фатаграфавацца і стаяць на беразе мора, углядаючыся ўдалячынь («Проста глядзець – і бачыць мора»).
«Хацеў бы працаваць у EPAM»
Андрэй Прыстаўка – з сямʼі перасяленцаў з Чарнобыльскай зоны. Нарадзіўся ў Нароўлі (хоць у пасведчанні пра нараджэнне – Гомель). Пасля аварыі на ЧАЭС сям'я пераехала ў Ноўку каля Віцебску, дзе Андрэй скончыў ветэрынарную акадэмію. Па размеркаванні трапіў у Берасце, дзе нядоўга папрацаваў паводле спецыяльнасці і паехаў у Санкт-Пецярбург. Працаваў там выхавальнікам у сацыяльным прытулку. Праз некаторы час вярнуўся ў Берасце і адвучыўся на праграміста.
У 2020 годзе яго як праграміста запрасілі ў ініцыятыўную групы Валерыя Цапкалы. Гэтак пачынаўся новы этап у жыцці Андрэя Прыстаўкі – з БЧБ-прычоскай ды ізалятарамі часовага ўтрымання ў розных гарадах Беларусі.
У Гданьску Андрэя часова прытулілі беларусы, ягоныя добрыя сябры. Былы БЧБ-мэн выказвае ім велізарную падзяку і кажа, што, каб не іхнае падтрыманне, не даў бы рады ў чужой краіне. Але ўжо трэба шукаць сваё жытло і працу. Прыстаўка хоча вярнуцца да праграмавання. Напрыклад, вельмі хацеў бы ўладкавацца ў гданьскае аддзяленне кампаніі EPAM, прызнаецца.
«Што спяваеш?» – запытваемся на развітанне.
«Ведаеце, як перайшоў праз мяжу – амаль не дакранаўся да гітары. Вось калі будзе свая кавалерка [у Польшчы – маленькая кватэра. – Заўвага рэд.], тады зноў заспяваю», – пасміхаецца Андрэй Прыстаўка.
На платформе «BYSOL» трывае прыватны збор сродкаў для Андрэя Прыстаўкі на арэнду жытла.
Зміцер Міраш belsat.eu
