Міжнародны камітэт расследавання катаванняў назваў канкрэтныя імёны сілавікоў ГУБАЗіКу, датычных да катаванняў, збіцця і жорсткага абыходжання з беларусамі, затрыманымі пасля выбараў 2020 года. Даследаванне не толькі называе імёны злачынцаў у пагонах, але і дае канкрэтныя доказы іхнай віны, заснаваныя на сведчаннях пацярпелых. І гэта значыць, што яны могуць быць прыцягнутыя да адказнасці.
Сапраўдная сістэма тэрору
У аснову назвы даследавання праваабаронцы ўзялі цытату аднаго з сілавікоў, якую, са словаў аўтараў даследавання, ад яго пачулі дзясяткі і сотні беларусаў, якія перанеслі збіванні, прыніжэнні ды іншыя формы гвалту ў засценках ГУБАЗіКу: «Сардэчна запрашаем у гестапа»!
«Беларусь застаецца адной з нямногіх краінаў у Еўропе, дзе сілавікі, датычныя да катаванняў і рэпрэсіяў, працягваюць дзейнічаць беспакарана. Міжнародныя праваабарончыя арганізацыі і журналісты неаднаразова фіксавалі парушэнні, але нам удалося вызначыць канкрэтныя асобы тых, хто стаіць за гвалтам. Нашая мэта – дэананімізаваць злачынцаў, датычных да катаванняў і жорсткага абыходжання, перадаць іхныя звесткі ў органы правасуддзя і дамагчыся справядлівасці», – кажа адна з аўтарак даследавання, з якой паразмаўляў «Белсат».
Паводле праваабаронцы, задача была няпростаю, бо часцей за ўсё губазікаўцы хаваюць твары, выкарыстоўваюць фальшывыя імёны і дакументы, хаваюць свае злачынствы, пакрываюць адно аднога. Але даследнікі былі ўпэўненыя: калі ёсць ахвяры, то ёсць і каты, і іх хоць і складана, але можна знайсці.
«Надзелі кайданкі, падвесілі за рукі і білі нагамі, як баксёрскую грушу»
Даследнікі сабралі жахлівыя сведчанні пра тое, як пасля выбараў 2020 года сілавікі Галоўнага ўпраўлення барацьбы з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй (ГУБАЗіК) напраўду абыходзіліся і працягваюць абыходзіцца з беларусамі, нязгоднымі з афіцыйнымі ўладамі.
«Яны нас душылі, нацягвалі на галаву пакет, кідалі на падлогу, наступалі нагамі на грудзі... Я адчуваў, як мне не хапае паветра, але не мог нічога зрабіць. Білі ў жывот, па твары, прымушалі стаяць на каленях і палівалі ледзяной вадой. Пагражалі, што калі я не скажу, хто арганізоўваў пратэсты, то згвалцяць міліцэйскай дубінкай», – цытуюць даследнікі словы аднаго з пацярпелых.
«Я адмовіўся падпісваць прызнанні, мне начапілі электроды на рукі і сталі мяне біць. Ток быў настолькі моцным, што я страціў прытомнасць. Але як толькі я прыходзіў у сябе, яны працягвалі катаваць мяне далей», – прыводзяцца цытаты іншага сведкі, які перажыў катаванні.
«Яны надзелі на мяне кайданкі, падвесілі за рукі і білі нагамі па целе, як баксёрскую грушу, пакуль я не страціў прытомнасць. Калі я прыйшоў у сябе, адзін з іх сказаў: "Мы можам рабіць з табой усё, што хочам, і нам за гэта нічога не будзе"», – успамінае яшчэ адзін пацярпелы.
Усе гэтыя гісторыі, як кажуць праваабаронцы, пацвярджаюць, што ГУБАЗіК дзейнічае як карны орган, выкарыстоўваючы катаванні як сістэмны метад прыгнёту нязгодных.
Тыя ж людзі, якія перажылі ўвесь гэты жах, могуць застацца траўмаванымі на ўсё жыццё. Калі чалавек не працуе з псіхолагамі, не атрымлівае медычнай ды іншай неабходнай дапамогі, гэта можа разбурыць яго знутры.
«Некаторыя нашыя сведкі падчас дакументавання нават фізічна не могуць казаць пра тое, што з імі адбылося ў ГУБАЗіКу – літаральна прападае ў чалавека голас ці пачынае трэсці... Слёзы для нас, дакументатараў, як бы дзіўна гэта ні гучала, – адная з самых пажаданых рэакцыяў чалавека на траўматычныя ўспаміны. Нашмат горай, калі чалавек замыкаецца і не прагаворвае таго, што з ім здарылася. У некаторых памяць блакуе інфармацыю пра тое, як і хто з іх здзекаваўся. У выніку сведка не памятае ні знешнасці чалавека, які яго збіваў, ні тым больш ягонага імя і іншых звестак, з якіх яго можна ідэнтыфікаваць. Насамрэч, усё гэта нармальная рэакцыя псіхікі – яна можна сціраць траўматычныя ўспаміны. І ўсе гэта робіць нашую справу вельмі складанай, але ўсё ж магчымай», – распавядае даследніца.
Гвалт не застанецца беспакараным
Каб выявіць вінаватых у катаваннях, праваабаронцы прааналізавалі сотні відаэ- і фотаздымкаў, вывучылі кіламетры сведчанняў пацярпелых, суаднеслі звесткі і паступова сабралі мазаіку. У выніку атрымалася раскрыць асобы трох сілавікоў, непасрэдна датычных да катаванняў, у тым ліку іхныя імёны, прозвішчы і пасады. У сваёй працы даследнікі апублікавалі іхныя фотаздымкі і далі юрыдычную ацэнку іхным дзеянням. Імёны гэтых сілавікоў і ўсе доказы іхных злачынстваў праваабаронцы прыводзяць у сваім даследаванні.
Гэтыя асобы – толькі вяршыня айсбергу. Як адзначае суразмоўца, спіс злачынцаў ГУБАЗіКу будзе папаўняцца, бо праца ў зборы сведчанняў працягваецца:
«Злачынствы ГУБАЗіКу не могуць заставацца без пакарання. Дзеля гэтага мы старанна дакументуем кожны выпадак палітычнага пераследу і рэпрэсіяў, каб у будучыні гэтыя людзі паўсталі перад судом. Згодна з заканадаўствам Беларусі і міжнароднымі стандартамі. Упэўненая, гэтую справу трэба працягваць і далей, асабліва цяпер, калі за мяжой усё часцей гавораць, што рэпрэсіі ў Беларусі амаль скончыліся, бо "Лукашэнка ж партыямі выпускае палітвязняў". Але гэта не так. Умоўна – выпускаюць 10 чалавек, а затрымліваюць тым жа днём 15. І ўсе гэтыя людзі праходзяць праз страшэнныя выпрабаванні. Рэпрэсіі ў Беларусі не спыняюцца. І мы хочам, каб злачынцы ведалі, што праўда ўжо выходзіць на паверхню».
Выкрыццё імёнаў сілавікоў – толькі першы крок на шляху да іхнай адказнасці, кажа суразмоўца. Ужо цяпер Еўразвяз і ЗША ўводзяць санкцыі супраць асобаў, якія ўдзельнічалі ў рэпрэсіях. Літва, напрыклад, перадала справу лукашэнкаўскіх сілавікоў у Міжнародны крымінальны суд, і гэты працэс можа стаць пачаткам глабальнага расследавання.
Універсальная юрысдыкцыя дазваляе судзіць карнікаў не толькі ў Беларусі, але і ў іншых краінах, што прызнаюць катаванні злачынствам супраць чалавечнасці. Гэта значыць, што кожны з тых, каго дэананімізавалі праваабаронцы Міжнароднага камітэту расследавання катаванняў, можа быць асуджаны.
Каб гэты намер спраўдзіўся, праваабаронцы заклікаюць: калі вы сталі ахвяраю дзеянняў сілавікоў ГУБАЗіКу (і не толькі гэтай структуры), звяртайцеся ў Міжнародны камітэт расследавання катаванняў праз бяспечныя каналы сувязі і дакументуйце свае гісторыі рэпрэсіяў.
Надзея Вольная belsat.eu
