Новы этнапраект «3Мы» («ТрыМЫ»), у якім бярэ ўдзел лідар легендарнага гурта «Троіца» Іван Кірчук, у траўні выдаў альбом «Некрут», прысвечаны лёсу беларускага салдата, якога забралі на 25 гадоў у армію Расейскай імперыі. У творах спалучаюцца традыцыйны беларускі фальклор і сучасная музыка. Пра стварэнне альбому, яго філасофію і будучыню беларускай культуры за мяжою гутарым з удзельнікам «3Мы», музыкам і прадзюсарам Змітром Леановічам, які ўжо 15 гадоў жыве ў Канадзе, але імкнецца захоўваць і прасоўваць беларускую культуру.
Сакральная лічба
– Спадар Зміцер, «3Мы» – новы гурт, але яго назва перагукаецца з «Троіцай» Івана Кірчука. Гэта выпадкова ці так і задумвалася ад пачатку? Распавядзіце, калі ласка, пра стварэнне гурта.
– Я б не сказаў, што гэта гурт. Каб быў гурт, трэба рэпетаваць, граць, збірацца разам. А як гэта зрабіць, калі паміж удзельнікамі – акіян? Таму гэта хутчэй праект.
Так, назва перагукаецца з гуртом «Троіца». 3Мы, тры мы, то бок тры чалавекі. Назву цяжка перадаць на англійскай мове. Але гэта тая ж троіца – сакральная лічба, што мае асаблівы сэнс у розных сітуацыях. Мы абмяркоўвалі гэта і сышліся ў выніку на такой назве.
Ідэя нарадзілася, калі Іван прыязджаў да нас у Канаду з сольнай праграмай «Варажбіт». Гэта быў другі візіт – да гэтага ў 2019 годзе прыязджала «Троіца». З таго часу мы былі на сувязі і неяк падумалі: а ці не стварыць нам праект?
У нас з’явіўся трэці сябра – Васіль Гусакоў, таксама з Таронта – цудоўны аранжыроўшчык, кампазітар. Раней ніхто гэтага не планаваў, але ў той момант зоркі сышліся і праект нарадзіўся.
– Першы альбом праекту – «Некрут» – на вайсковую тэму. Чаму? Гэта адказ на выклікі часу ці ёсць нейкая іншая прычына?
- Гэта менавіта адказ на выклік часу. Вайна – актуальная сёння тэма. У кампазіцыях альбому – лёс беларускага жаўнера ў той час, калі мужчынаў забіралі ў войска Расейскай імперыі на 25 гадоў супраць іхнай волі. Яны былі вымушаныя ісці, і вельмі мала хто вяртаўся назад. Калі іх адпраўлялі ў войска, з імі развітваліся назаўсёды, бо гэта была дарога ў адзін бок.
Вайна – вайной, а жыццё ўсё роўна ідзе нават на вайне. І наш альбом, хоць і на вайсковую тэму, але пра жыццё. У песнях – успаміны, сны нашага героя, некрута, якога забралі ў войска. Ён нібы перажывае ўсё сваё жыццё, згадвае розныя моманты, сумуе па цудоўных часах. І так, ягоны лёс трагічны, бо ён ідзе ваяваць, але ў гэтым шляху таксама ёсць жыццё, таму я б не сказаў, што ўвесь наш альбом сумны. У нас ёсць вясёлыя песні, пад якія можна нават танчыць.
«Нітка, што звязвае спадчыну продкаў і нашчадкаў»
– Калі слухаеш альбом, звяртае на сябе ўвагу выразнае сучаснае гучанне, зусім не фальклорнае. Але пры гэтым яно гарманічна спалучаецца з народнымі інструментамі.
– Так, безумоўна, мы ад пачатку так вызначылі, бо не хацелі быць моцна падобнымі да «Троіцы» і іншых заснаваных на фальклоры праектаў. Таму мы ўвялі электронную музыку, сучасныя тэхналогіі і спалучылі гэта ўсё з фальклорным, тэкставым матэрыялам, што Іван назбіраў у экспедыцыях па Беларусі. Думаю, нам удалося зрабіць ні да чаго не падобны праект. Мы спалучылі аўтэнтычныя інструменты, такія як гуслі, ліра, акарыны, домра, з сінтэзатарамі, аркестравымі фактурамі, сучасным гукавым дызайнам.
Першапачаткова было больш песень, якія мы думалі ўкласці ў альбом, але ўрэшце мы скарацілі спіс і паставілі кампазіцыі ў такім парадку, каб ад пачатку да канца прасочвалася лагічная жыццёвая лінія героя. Таксама мы дадалі тры бонусныя творы, каб параўнаць, як яны гучаць а капэла і з музыкаю.
– У чым яшчэ, акрамя электроннай музыкі, сувязь альбому з сучаснасцю? Што могуць для сябе ўзяць беларусы, слухаючы сёння пра лёс некрута XVIII – XIX стагоддзяў?
– Што жыццё лепш за вайну. У альбоме выразны антываенны пасыл і акцэнт на галоўных каштоўнасцях – сяброўстве, братэрстве, жыцці. І агулам гэта як нітка, што звязвае спадчыну продкаў і нашчадкаў. Гэта, напрыклад, выразна бачна ў песні «Дзяды». Яна аўтарская, напісаная Іванам на падмурку традыцыяў і абрадаў. Ці таксама ягоныя аўтарскія песні «Калыханка», «Заклічка». Ёсць і народныя песні, напрыклад, «Тры кані», што спявалі дзяўчыны на Палессі – яна была там запісаная.
Філасофія жыцця
– У якой абстаноўцы вы б параілі слухаць альбом? Уключаць фонам ці ўслухоўвацца ў тэксты, разважаць над імі?
– Мне падабаецца слухаць яго ў машыне, бо ў мяне там добрая музычная апаратура. Альбом якасна зроблены, там добра зведзены гук, таму, калі вы слухаеце на маленькай калонцы, гэта не тое. Раю слухаць на добрых прыладах.
У тэксты таксама параіў бы ўслухоўвацца, бо ў іх – філасофія. Якая? Жыцця, найперш. Напрыклад, песня, у якой дзяўчына кажа: «а я мужа чакала, на біты шлях пазірала». Яна чакала мужа, а ён загінуў. І гэта не змяняецца і паўтараецца кожную вайну. У беларускім фальклоры ўвогуле закладзены вельмі глыбокі сэнс. Праз песні ў альбоме можна ўявіць, як жылі нашыя продкі, іхны лад жыцця, як кахаліся, сварыліся, жартавалі, працавалі і т.п.
На нашым сайце ёсць усе тэксты песень на беларускай і англійскай мовах. Мы адмыслова паклапаціліся, каб абавязкова была англійская мова, каб тэксты маглі прачытаць і англамоўныя слухачы.
– А слухаюць беларускую музыку мясцовыя?
– На прэзентацыю альбому я адмыслова запрашаў мясцовы таронтаўскі гурт – яны потым у сацсетках пра нас пісалі. А так мясцовым жыхарам увогуле падабаюцца музыка, фальклор. Бо Канада – мультыкультурная краіна. Тут філасофія: мы – канадцы, але мы розныя. У гэтым адрозненне ад ЗША, дзе ты перадусім амерыканец. А тут шануюцца розныя культуры, паважаецца захаванне ўласнай культуры. Ладзіцца шмат фестываляў. Шкада, беларускіх пакуль мала.
Але ж ёсць і прыемныя выняткі – фолк-гурт «Яваровыя Людзі», да якога і я належу, ладзіць Купалле ў мястэчку Слуцак за 230 кіламетраў на поўнач ад Таронта. Гэта ўжо сталася штогадовай традыцыяй. На фестываль прыязджае даволі шмат народу, каля 200 чалавек. Таксама і канадцы наведваюць. Так што будзе магчымасць – прыязджайце, з задавальненнем прымем. Сёлета не выключэнне.
Фальклор – інтэлектуальная музыка
– Якая была вашая роля ў альбоме?
– Больш арганізацыйная, прадзюсарская – знайсці ўсё, звесці, наладзіць працу. Таксама ёсць некалькі кампазіцыяў, дзе ў мяне бэк-вакал, ліра, гітара.
Каб зрабіць такі праект, патрэбныя грошы і жаданне. Па-першае, калі табе гэта цікава, ты гэта зробіш. Але, канешне, патрэбныя грошы – на тыя ж квіткі, пражыванне. Калі гэта супадае, усё ўдаецца.
– Ці будзе далейшае прасоўванне альбому? Магчыма, нейкія выступы?
– Я асабліва не чакаю. Фальклор жа не ўсе слухаюць, і, як сказаў Іван Кірчук, гэта інтэлектуальная музыка, не для ўсіх. І я з гэтым згодны на 100 %.
Мы самі стварылі сайт, размясцілі там усю інфармацыю, самі распаўсюджваем альбом. Ён ужо выйшаў на ўсіх пляцоўках – «Spotify», «Google-music», «Apple-music». Але, што цікава, мы глядзелі статыстыку на іх – праглядаў, праслухоўванняў шмат, але спампоўванняў няма. Бо за іх трэба плаціць. Таму ніхто не пампуе. Бо не надта людзі гатовыя траціцца на культуру. Але мы не засмучаемся, бо гэта ўсё не пра грошы. Чым больш людзей паслухае, а потым параіць іншым, тым лепш – нашая музыка, а з ёй і мова будуць жыць у прасторы сусвету.
Хоць, вядома, зусім без сродкаў нічога б з гэтага не выйшла. Я маю працу, сяброў, сітуацыю, якая мне дазваляе гэта рабіць. Калі б гэта ўсё не супала, я б не змог браць удзелу ў гэтым альбоме.
Мы гатовыя разгледзець магчымасці выступаў з альбомам, калі будуць запрашэнні.
«Культура жыве, пакуль ёсць мы – яе носьбіты»
– Вы кажаце, што людзі не гатовыя плаціць за культуру. Апошнім часам часта чуваць, што на культурніцкія праекты ўсё складаней знайсці грошы, і калі беларусы самі яе не падтрымаюць, то шмат якіх праектаў проста не будзе. А як вы гледзіце на будучыню нашае культуры?
– Я думаю, што цяжэй беларускай культуры на радзіме. За мяжою насамрэч файна ў гэтым сэнсе. Напрыклад, я бачу, што калі ў ЗША прыязджае нейкі беларускі гурт ці артыст, заўсёды збіраюцца поўныя залі. У Таронта таксама. Таму за мяжою беларуская культура жыве. Але ёсць пэўнае але.
Культура жыве, пакуль ёсць мы – яе носьбіты. А нашыя дзеці, якія нарадзіліся за мяжою – ужо іншыя людзі. Я бачу гэта па дзецях тут у Канадзе. Яны жывуць сваім канадскім жыццём і далёкія ад Беларусі. У гэтым небяспека – калі мы сыдзем, а з Беларусі не будзе падсілкоўвання, культура будзе сыходзіць. На наш век хопіць, а потым невядома, што будзе.
Так, дзеці беларусаў часта ведаюць, разумеюць беларускую мову, традыцыі, што бацькі перадаюць. Але яны нарадзіліся тут ці прыехалі зусім малымі. Яны не жылі ў Беларусі, у той атмасферы, унутры. Напрыклад, як яны зразумеюць, што такое вёска, калі яны там ні разу не былі? У Канадзе яны зусім непадобныя і нават не вёскі ў нашым разуменні гэтага слова. Таму культура будзе сыходзіць без падсілкоўвання з Беларусі.
– А ў чым мусіць быць падсілкоўванне з Беларусі?
– Каб яно было, у Беларусі найперш павінна быць свабода. Бо пры свабодзе жыццё віруе, ёсць шмат магчымасцяў, ты можаш ствараць любыя праекты. Калі будзе свабода, будзе і мова, і культура, і Беларусь будзе беларускай.
– Ці будзе ў праекту «3Мы» наступны альбом?
- Так, мы абмяркоўвалі, каб яшчэ папрацаваць. Думаем пра Купальскі альбом.
– Дзе можна паслухаць альбом ці набыць кружэлку?
– На нашым сайце 3mi.ca найперш. А з яго можна зайсці на любую платформу і там слухаць. Неўзабаве зробім магчымасць замовіць кружэлку, а таксама яны гэтым летам будуць у Менску.
Ганна Ганчар belsat.eu
