Нямала беларусаў, якія бароняць Украіну, аб’яднаныя ў палку імя Кастуся Каліноўскага. 19 ліпеня полк выступіў з заявай пра рэформы і пра змену камандзіра. «Белсат» спытаў прадстаўнікоў палка і былых ваяроў, ці дапамаглі рэформы.
Як сцвярджалі ў палку Каліноўскага, рэформы пачалі яшчэ ў красавіку 2024 года. Але публічна абвясцілі пра гэта 19 ліпеня. Былы камандзір палка Каліноўскага Дзяніс Прохараў (пазыўны Кіт) у пачатку ліпеня перадаў свае абавязкі Паўлу Шурмею (пазыўны Дзядзька). Намеснік камандзіра палка Каліноўскага Вадзім Кабанчук 3 жніўня ўвайшоў у Аб’яднаны пераходны кабінет.
Шурмей: Полк пачаў аднаўляць давер, але рэформа яшчэ не завершаная
Камандзір палка Каліноўскага Павел Шурмей падкрэслівае ў каментары «Белсату», што рэформы яшчэ не завершаныя. Прайшло ўсяго тры месяцы з моманту публічнай заявы, а большую частку гэтага часу ўвесь асабовы склад палка выконваў баявую працу.
,,«Можна сказаць, што зараз мы толькі на пачатку шляху. Аднак пэўныя вынікі ўжо ёсць», – кажа камандзір палка.
Цяпер у палку працуюць над рэформамі па трох асноўных напрамках, якія апісвае так:
1. Фінансы. Адбываецца поўны паглыблены аўдыт «Фонду Кастуся Каліноўскага» і ўсёй маёмасці палка. У фондзе змяніўся дырэктар, пасаду якога раней займаў баец Арцём Войніч з пазыўным Ваніш. Справаздача па выдатках, якія з'явіліся пасля пачатку рэформаў, штомесяц прадстаўляецца ўсяму асабоваму складу.
2. Рэструктурызацыя кіраўніцтва. Цяпер за ўсе важныя ўнутраныя пытанні палка Каліноўскага адказвае калегіяльны орган: «Працоўная група». У ёй ёсць прадстаўнікі ўсіх баявых і тылавых падраздзяленняў. Прадстаўнікоў выбіраюць самі байцы і кожны баец можа ўдзельнічаць у прыняцці рашэнняў.
3. Прэс-цэнтр. Цалкам знятая ўнутраная цэнзура, выключаная магчымасць уплыву асабістых канфліктаў або перавагаў. Уся інфармацыйная палітыка накіравана на першачарговую падтрымку баявых падраздзяленняў і, што не менш важна, на адкрытасць перад беларускай супольнасцю.
,,«На дадзены момант галоўнае дасягненне рэформаў – скарачэнне сацыяльнай дыстанцыі паміж баявымі і тылавымі падраздзяленнямі палка, – кажа Шурмей. – Але наперадзе яшчэ шмат працы і мы прыкладзем усе намаганні, каб полк Каліноўскага стаў менавіта такім, якім і мусіў быць з самага пачатку».
У мінулым ад палка Каліноўскага аддзяляліся атрады, сыходзілі асобныя байцы, гучалі абвінавачванні штабу ў карупцыі і зборы з байцоў «дзесяціны» на невядомыя мэты. Шурмей запэўнівае: што да «дзесяціны», то гэта цяпер добраахвотны ўнёсак на патрэбы палка, як то на рамонт баявых машынаў, утрыманне інфраструктуры, матэрыяльную дапамогу і іншыя бягучыя аперацыйныя патрэбы і выдаткі. У мінулым «дзесяціна» выклікала шмат пытанняў праз фінансавую непразрыстасць, кажа ён, а цяпер рэгулярна выходзіць справаздача, на што гэтыя сродкі выдаткоўваюцца.
«Для мяне ключавым ва ўсіх рэформах з'яўляецца вяртанне даверу байцоў палка, – працягвае камандзір. – Без даверу, адкрытасці, празрыстасці ўнутраных працэсаў і зладжанага ўзаемадзеяння нічога працаваць не будзе. Паўтаруся, мы прыкладаем усе магчымыя намаганні, каб пазбегнуць памылак мінулага. Вынік ёсць ужо: некаторыя байцы, якія раней пакінулі нашае падраздзяленне з-за праблемаў, агучаных вамі, вярнуліся ў полк Каліноўскага».
Але фінансы, кажа Шурмей, гэта толькі частка праблемаў палка, якая яму дасталася. Полк па-ранейшаму не мае доступу да бальшыні старых медыярэсурсаў, на якіх па-ранейшаму публікуюць матэрыялы ад імя палка Каліноўскага. Шурмей нагадвае, што афіцыйны сайт палка – Kalinouski.org, на гэтым сайце актуальныя спасылкі на іншыя акаўнты і каналы палка.
«Па-другое, полк Каліноўскага панёс рэпутацыйныя страты. Нам даводзіцца нанова наладжваць камунікацыю з беларускімі дыяспарамі і валанцёрамі, бо ў іх узнік пэўны недавер праз дзейнасць канкрэтных асобаў, – дадае Шурмей. – Па-трэцяе, пра нашае падраздзяленне распаўсюджваюцца чуткі. Нібыта палка Каліноўскага больш няма. Або, нібыта, ёсць раскол, у выніку якога зараз існуе адразу два палкі Каліноўскага. Вы таксама маглі гэта чуць. Усё агучанае – дэзінфармацыя».
,,«Калі б мы не распачалі рэформы, полк Каліноўскага сапраўды мог перастаць існаваць. Аднак мы не толькі не страцілі асабовы склад, не страцілі байцоў, якія ваююць з самага пачатку гэтай вайны: мы пачалі аднаўляць давер, і былыя ваяры вяртаюцца ў полк».
Пацверджанні гэтаму ён прапануе шукаць у сацсетках палка: там рэгулярна публікуюць вынікі баявых заданняў, рэпартажы і інтэрв'ю з байцамі.
Але што такое полк Каліноўскага? Байцы відавочна не могуць самі вырашыць, напрыклад, «заўтра пойдзем захопім гэты горад». А што могуць вырашаць? Полк як структура – гэта як прафсаюз або аб’яднанне па інтарэсах?
«Полк імя Кастуся Каліноўскага – гэта не прафсаюз па зборы данатаў, а аб'яднаныя вакол ідэі свабоднай Беларусі добраахвотнікі, – адказвае Шурмей. – Мы разам прайшлі амаль тры гады поўнамаштабнай вайны. Мы гублялі нашых пабрацімаў у баі і мы працягваем змагацца за свае ідэалы. Барацьба працягваецца, і мы працягнем яе столькі, колькі спатрэбіцца».
,,«Полк імя Кастуся Каліноўскага – значна больш, чым юрыдычная фармальнасць. Значна больш, нашмат больш, чым нешта накшталт аб'яднання па інтарэсах».
Полк, тлумачыць ён, уваходзіць у Міжнародны Легіён і ў склад Сілаў Абароны Украіны. За баявую працу і напрамак працы адказвае вайсковая частка. Інакш быць не можа: «Мы не махноўская банда, не ПВК, а вайсковае падраздзяленне». Полк падпарадкоўваецца загадам часткі, але ўсе ўнутраныя пытанні вырашае сам.
Акрамя таго, існуе грамадская арганізацыя «Каліноўцы», але гэта асобная ад палка арганізацыя. Пытанні пра яе Шурмей прапануе адрасаваць ёй самой, кажа толькі: «Мы ўзаемадзейнічаем, абмяркоўваем стратэгію і прасоўваем інтарэсы нашых цяперашніх і былых байцоў».
Тое, што ў Аб’яднаны пераходны кабінет увайшоў былы баец палка Вадзім Кабанчук, камандзір палка вітае і кажа, што Кабанчук робіць важны ўнёсак.
Што трэба выносіць на парадак дня? Шурмей тлумачыць, што палепшыць становішча ўсіх беларускіх добраахвотнікаў, у тым ліку былых, можа адпаведная палітыка кіраўніцтва Украіны. Пытанні аб легалізацыі, рэабілітацыі і прававым статусе замежнікаў цяпер актыўна ўзнімаюцца ва ўкраінскім грамадстве. Таксама ключавой для ўсіх беларусаў на вайне можа стаць – і ўжо збольшага стала – падтрымка беларускай супольнасці.
,,«Нейкай панацэі, аднаго чароўнага дзеяння няма, – прызнае Шурмей. – Аднак ёсць простыя і зразумелыя рэчы. Проста зараз можна падтрымаць любое з беларускіх падраздзяленняў, дапамагаць закрываць іхныя мэтавыя зборы на тыя ці іншыя бягучыя патрэбы. Вайна шмат каштуе. Пакуль яна будзе ісці – дапамога будзе патрэбная».
«Ад сябе хачу падзякаваць усім тым, хто дапамагаў і дапамагае нам увесь гэты час. Усім дыяспарам і кожнаму неабыякаваму. Гэта сапраўды важна».
Кабанчук: Полк вяртаецца да сваёй галоўнай місіі
Прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага Кабінету па абароне і былы баец палка Каліноўскага Вадзім Кабанчук кажа «Белсату», што рэформы ў палку маюць пазітыўны эфект:
,,«На сённяшні час мы можам канстатаваць, што палепшылася агульная маральна-псіхалагічная сітуацыя ў калектыве. Байцы палка зразумелі, што яны маюць механізмы і маюць уплыў на далейшае развіццё палка. Гэта тычыцца не столькі баявой працы, колькі агульных пытанняў, звязаных з, умоўна, вайсковым менеджментам».
Змена камандзіра палка на Паўла Шурмея, «нашага слыннага спартоўца», была пазітыўна ўспрынятая і валанцёрамі, і дыяспарай, запэўнівае Кабанчук. Таксама перавыбраная працоўная група палка, якая калегіяльна вырашае бягучыя пытанні, дадае Кабанчук. У гэтай працоўнай групе кожная вайсковая група мае свайго прадстаўніка для вайсковага менеджменту.
Акрамя таго, было змененае кіраўніцтва «Фонду Кастуся Каліноўскага», задачай якога ёсць матэрыяльна-тэхнічная падтрымка палка. Цяпер, кажа Кабанчук, любы баец палка можа спраўдзіць рахункі і справы фонду, але пакуль ідзе разбіральніцтва з ранейшай фінансавай дзейнасцю, якая была непразрыстай. Кабанчук упэўнены, што гэтае разбіральніцтва давядуць да канца. Да таго ж, «полк пазбавіўся некалькіх таксічных фігураў, з якімі асацыяваліся карупцыйныя працэсы ў палку», гэтых асобаў няма ні ў фондзе, ні ў вайсковай частцы.
Палепшылася таксама камунікацыя з украінскім камандаваннем, працягвае Кабанчук. Пакуль не імплементаванае рашэнне аб тым, што беларускія ваяры таксама могуць станавіцца афіцэрамі, полк знаходзіцца ў падпарадкаванні ўкраінскіх афіцэраў. Але ўкраінскія афіцэры дапамагаюць беларусам, абяцаюць прасоўваць пытанні легалізацыі, рэабілітацыі, вучобы, арганізацыі афіцэрскіх і сяржанцкіх курсаў.
«Як вынік палкавых рэформаў мы бачым павелічэнне як рэкруцінгу, так і павелічэнне матэрыяльна-тэхнічнай дапамогі, што можа сведчыць пра тое, што полк Каліноўскага як самае масавае вайсковае падраздзяленне беларусаў ва Украіне зноў кіруецца сваёй галоўнай місіяй: вызваленне Украіны, а потым і дэакупацыя Беларусі, – кажа Кабанчук. – Так і вяртае сваіх былых байцоў, якія сыходзілі праз розныя праблемы, і аднаўляе давер з беларускай дыяспарай, з тымі валанцёрамі, якія калісьці былі незадаволеныя непразрыстымі працэсамі ў палку. Таму адназначна рэформы прынеслі свой плён».
Былы баец: Рэформы добрыя, але іх распачалі запозна
Васіль Верамейчык, былы беларускі афіцэр, які ваяваў пад пазыўным Пацук і быў кіраўніком штабу батальёну «Волат», цяпер трымае сувязь з пабрацімамі з асяроддзя вакол палка Каліноўскага, у размове з «Белсатам» ацэньвае рэформы ПКК як пазітыўны, але запознены крок. І полк Каліноўскага цяпер – не вайсковая, а толькі палітычная структура.
,,«Палка Каліноўскага не існуе зараз, гэта цалкам падначаленая ГУР структура, якая страціла рэшткі былой самастойнасці, – кажа Верамейчык. – Былой дрэннай самастойнасці».
Ён заяўляе, што раней дзейнасці палка заміналі карупцыйныя схемы Ваніша і Міколы, цяпер жа гэтыя схемы перасталі працаваць. На супрацоўнікаў штабу ПКК Ваніша (сапраўднае імя – Арцём Войніч) і Міколу (Мікалай Дземідзенка) раней неаднаразова скардзіліся былыя байцы палка – сярод іншага заяўлялі, што тыя збіралі на незразумелыя мэты «дзесяціну». У праблемах ПКК вінаваціў Ваніша і Міколу і дзейны камандзір Павел Шурмей (пазыўны Дзядзька). Хоць пасля апошняга падзелу ён не разумее, хто ўтрымлівае сродкі і рахункі, сам факт рэформы Верамейчык вітае.
,,«Час-час-час! – паўтарае Верамейчык. – Страчаны час. І жыцці страчаныя: Мыш, Брэст, Волат – усе ўжо загінулі».
Што да цяперашняга стану ПКК, Верамейчык тлумачыць, што апошнія расколы і рэформы прывялі да таго, што ёсць толькі групы, падначаленыя Галоўнаму ўпраўленню выведкі, над якімі няма камандавання вышэй за структуру групы. Хто не падначалены ГУР, а ЗСУ, той не ў ПКК.
Гэта раней, тлумачыць ён, у ПКК былі батальёны кшталту «Волата» і «Тэрору» са сваімі штабамі і кіраўніцтвам, нефармальнымі афіцэрамі. Цяпер жа над усімі, хто адносіць сябе да палка Каліноўскага, начальнікі – украінскія афіцэры-куратары. А ў структуры ГУР найбольшая адзінка, кажа Верамейчыка, гэта рота – у баявы час гэта 30–40 чалавек. Такім чынам, камандзіры ў ПКК існуюць, але гэта не вайсковая, а палітычная структура.
Спробы зрабіць неяк рэфармаваць полк Каліноўскага былі даўно, прыгадвае Верамейчык. Яшчэ ў 2022 годзе Іван Марчук (пазыўны Брэст) спрабаваў нешта змяніць, ды ў канцы чэрвеня-2022 загінуў у баях пад Лісічанскам. Спрабавалі правесці рэформы і пасля яго. У жніўні 2022 года ад ПКК аддзяліўся батальён «Тэрор» – паводле Верамейчыка, праз жаданне рэформаў.
,,«Тады магло атрымацца намнога лепш для беларускай справы, – кажа Верамейчык пра спробы рэформаў у 2022 годзе. – Таму што гэта было б сапраўды асобнае падраздзяленне, якое працавала б асобна».
Што рабіць цяпер палку Каліноўскага? Верамейчык кажа, што план есць, але гэта пакуль не для публічнага абмеркавання. Паўтара года таму ўсе было зразумела, ды цяпер лічыць, што пытанне «што рабіць з палком Каліноўскага» – гэта тое самае, што пытанне «што рабіць з Каардынацыйнай радай». А да нейкага новага аб’яднання беларускіх ваяроў страчаны імпэт: каб з’явілася новае аб’яднанне, трэба нешта новае ўзроўню «расейскія войскі дайшлі да Кіева», бо цяпер «усе стаміліся» або загінулі ці сышлі.
Алесь Наваборскі belsat.eu
