У Беларусі разглядаюць законапраект аб зменах у дзяржаўным сацыяльным страхаванні і пенсійным забеспячэнні. Прапановаў шмат, але глабальных зменаў, падобна, рабіць не збіраюцца. «Белсат» спытаў эканаміста, што важнага ў законапраекце.
Палата прадстаўнікоў 2 красавіка прыняла ў першым чытанні законапраект пра змены ў галіне дзяржаўнага сацыяльнага страхавання і пенсійнага забеспячэння. Праект яшчэ можа змяніцца, яго яшчэ могуць адхіліць: ён мае прайсці другое чытанне ў ніжняй палаце, потым – у Савеце Рэспублікі і, нарэшце, атрымаць подпіс Аляксандра Лукашэнкі.
Праект прадугледжвае шмат зменаў: удакладніць катэгорыі грамадзянаў, якія падлягаюць абавязковаму дзяржаўнаму страхаванню; дазволіць плаціць добраахвотныя ўнёскі ў Фонд сацыяльнай абароны (ФСАН) занятым у падсобнай гаспадарцы, зборы грыбоў і ягадаў, трацейскім суддзям і медыятарам; даць права плаціць у ФСАН унёскі на пенсію платнікам падатку на прафесійны даход… Зменаў шмат, але ці ёсць нешта важнае? «Белсат» спытаў эканаміста.
Што напраўду важнае ў гэтым праекце?
Для пенсійнай сістэмы эканаміст Аляксей Харкевіч знайшоў толькі адну важную змену. Ён звяртае ўвагу «Белсату» на тое, што, паводле праекту, пенсіі людзей у зняволенні будуць перадавацца папраўчым установам, у якіх гэтыя людзі знаходзяцца. Цяпер зняволены можа прэтэндаваць на частку пенсіі – у залежнасці ад катэгорыі яму налічвалася ад 10 % пенсіі. Калі пенсія перавышае кошт утрымання на большую суму, выплачвалася розніца між пенсіяй і коштам утрымання. І калі ў зняволенага ёсць дзеці на ўтрыманні, то налічваюць пэўны адсотак ад пенсіі ў залежнасці ад колькасці дзяцей. Калі ж праект будзе прыняты без зменаў, то пенсіі будуць ісці папраўчай установе, а далейшы шлях грошай стане непразрыстым.
Для сацыяльнага страхавання больш відавочна важных зменаў. Дакумент мяняе некалькі буйных нарматыўных актаў пра ўнёскі ў ФСАН.
Адзін важны момант дакладна адчуюць індывідуальныя прадпрымальнікі. Цяпер яны маюць «пралаз»: можна не плаціць унёсак у ФСАН за перыяд, калі дзейнасць не ажыццяўлялася. Калі не працаваў з 15 красавіка па 12 траўня і не меў прыходаў на рахунак, то за гэты канкрэтны перыяд можна не плаціць унёсак. Гэта прапануюць скасаваць.
Падобна, з заробку «ў канвертах», прапануюць плаціць унёскі ў ФСАН. Менавіта пра заробкі «ў канвертах» праект не кажа: там гаворка пра абкладанне ўнёскамі заробкаў, не адлюстраваных у бухгалтарскім падатковым уліку. Эканаміст лічыць, гэта тычыцца няўлічаных заробкаў, але не выключае, што можа мецца на ўвазе выпадак, напрыклад, аплаты за збор морквы мехам морквы.
Яшчэ адна прапанова з праекту тычыцца тых, хто хоча плаціць большыя ўнёскі. Калі заробкі перавышаюць сярэднія па рэспубліцы, прапануюць даць магчымасць плаціць суму, незалежную ад сярэдняга заробку, а, напрыклад, адзін мінімальны заробак. Ці шмат людзей захоча плаціць унёскі, большыя за мінімальны, эканаміст не ведае – сумняецца, што такіх будзе шмат.
Для тых фізічных асобаў, хто самастойна плаціць унёскі ў ФСАН, прапануюць змяніць тэрміны гадавых унёскаў: з «да 1 сакавіка» на «да 31 сакавіка».
Ці не патрэбныя больш сур’ёзныя рэформы?
«Гэта выглядае хутчэй як тэхнічныя змены, якія падладжваюць гэтую сістэму пенсійнага і страхавога забеспячэння пад ужо змененыя нарматыўныя акты, – рэзюмуе Харкевіч. – Удакладняюцца фармулёўкі, якія цяпер ужо састарэлі. Перапісваецца тэкст, не мяняецца карэнным чынам сутнасць».
Эканаміст разважае: улады маглі б пераглядзець памеры ўнёскаў ці іншыя ключавыя моманты, але гэтага не зрабілі. Хіба катэгорыю індывідуальным прадпрымальнікам крыху павялічылі ўнёскі, але гэта ўкладваецца ў агульную тэндэнцыю – ім і падаткі падвышалі. Вырашылі папаўняць ФСАН за кошт заробкаў «у канвертах» – гэта толькі яшчэ адзін рэпрэсіўны механізм, але не глабальныя змены, кажа Харкевіч.
Некаторыя эканамісты ж кажуць, што патрэбныя глабальныя змены, бо ФСАН нярэдка спрацоўвае з дэфіцытам, даводзіцца папаўняюць яго грашыма з дзяржаўнага бюджэту, ды і насельніцтва старэе – давядзецца плаціць пенсіі ўсё большай колькасці людзей. Крыніцы «Белсату» сцвярджаюць, што беларускія чыноўнікі абмяркоўваюць магчымасць павышэння пенсійнага ўзросту на два гады.
,,«Я думаю, што гэта літаральна пытанні бліжэйшых гадоў, – кажа Харкевіч. – Такімі праўкамі, як мы бачым цяпер, карэнным чынам папаўненне бюджэту Фонду сацыяльнай абароны не ажыццявіць. Патрэбныя будуць больш кардынальныя захады».
Ён лічыць, што вялікая пенсійная рэформа менавіта цяпер магла яшчэ не наспець, але яе раней ці пазней давядзецца рабіць. Эканаміст упэўнены, што падвышэнне пенсійнага ўзросту «не за гарамі». Але пакуль, магчыма, вырашылі «не хваляваць грамадства лішні раз» і папоўніць паступленні ў ФСАН за кошт індывідуальных прадпрымальнікаў і тых, хто плаціць заробкі «ў канвертах».
Алесь Наваборскі belsat.eu
