Злучаныя Штаты не ўводзілі мытаў супраць Беларусі і Расеі, але ўвялі супраць амаль усяго астатняга свету. Што будзе з таварамі, якія ідуць у Беларусь? І ці паўплывае гэта на экспарт з Беларусі?
Прэзідэнт ЗША Доналд Трамп 2 красавіка ўрачыста абвясціў гандлёвую вайну амаль усяму свету – за выключэннем Беларусі, Расеі, Кубы, Паўночнай Карэі і шэрагу іншых краінаў пад санкцыямі ЗША. Што з таго Беларусі?
Беларусь жа амаль не гандлюе з ЗША, праўда?
Статыстыка пра вонкавы гандаль Беларусі ўжо некалькі гадоў публікуецца ў моцна скарочаным выглядзе, а аб’ёмы гандлю з канкрэтнымі краінамі засакрэчаныя. Паводле амерыканскай статыстыкі, за 2024 год Беларусь экспартавала ў ЗША тавараў на 20 млн долараў, імпартавала на 10,6 млн. На фоне сумарнага гандлёвага абароту Беларусі ў 86 млрд долараў (экспарт на 40 млрд і імпарт на 46 млрд) Штаты губляюцца: туды і адтуль ідуць тавары на мільёны, не мільярды.
Кіраўнік Агенцтва еўраатлантычнага супрацоўніцтва Валер Кавалеўскі звяртае ўвагу «Белсату» на тое, што ЗША і Беларусь па-рознаму лічаць статыстыку гандлю, значэнне для статыстыкі маюць разуменне краіны паходжання, краіны вытворчасці, краіны прызначэння. Ён лічыць, што двухбаковы гандаль між Беларуссю і ЗША большы за афіцыйна падлічаны Штатамі:
,,«Магчыма, гэта нават сотні мільёнаў, але, тым не менш, гэта заўсёды аб’ёмы, якія не адпавядалі двухбаковаму патэнцыялу».
ЗША, як і Еўразвяз, і іншыя краіны, увялі адносна Беларусі санкцыі і абмежавальныя захады. І не толькі пасля выбараў-2020. Кавалеўскі нагадвае, што яшчэ ў 2000 годзе Беларусь выключылі з сістэмы генеральных прэферэнцыяў ЗША ў гандлі праз парушэнні правоў працоўных. Наступныя санкцыі ўвялі ў 2006 годзе, затым іх узмацнялі, змякчалі і зноў узмацнялі. Такім чынам, цалкам магчыма, што Беларусь не трапіла ў спіс мытаў Трампа таму, што абмежаванні і так даволі высокія, не даюць развівацца двухбаковаму гандлю.
Як паўплываюць мыты Трампа на Беларусь, прадказаць цяжка. Але неяк паўплываюць ускосна праз сітуацыю ў краінах, якія трапілі пад новыя мыты ЗША. Кавалеўскі тлумачыць: Беларусь не выпала з сусветных гандлёвых працэсаў, спрабуе нарошчваць свой вонкавы гандаль насуперак санкцыям. Ён не выключае, што некаторыя краіны захочуць больш актыўна развіваць гандаль з Беларуссю.
Што будзе з цэнамі на імпартныя тавары ў Беларусі?
Экспертка цэнтру эканамічных даследаванняў «BEROC» Настасся Лузгіна кажа «Белсату», што ўскосны ўплыў на цэны ў Беларусі можа быць, бо Беларусь гандлюе не толькі з Расеяй, а і з краінамі, якія трапілі пад мыты і ў якіх перабудуюцца гандлёвыя ланцужкі.
Лузгіна прыводзіць прыклад: Беларусь гандлюе з Кітаем, супраць якога Трамп увёў вельмі высокія мыты. Для экспарту кітайскіх тавараў у Беларусь гэта можа абярнуцца плюсам:
,,«Могуць быць, наадварот, у пэўнай ступені станоўчыя моманты, таму што кітайскія вытворцы, вытворцы з іншых краінаў будуць шукаць, чым замяніць амерыканскі рынак, могуць у тым ліку зніжаць, рабіць больш прымальнымі цэны на тыя ці іншыя тавары», – дапускае Настасся Лузгіна.
Прадстаўнік даследніцкага цэнтру «MD Academicum» доктар Яраслаў Кот звяртае ўвагу «Белсату» на тое, што мыты працуюць не так, як кажа амерыканцам Трамп:
,,«Калі тарыфы накладваюць на тавары з нейкай краіны, то гэтыя тавары больш каштуюць унутры краіны, якая накладвае тарыфы», – падкрэслівае Яраслаў Кот.
Для Штатаў, кажа ён, гэта праблема не толькі таму, што цэны вырастуць наўпрост, а яшчэ і таму, што невядома, куды пойдуць грошы, сабраныя з насельніцтва праз мыты. Можа, ЗША пусціць гэтыя грошы на нешта, што кампенсуе амерыканцам рост цэнаў, як то на медыцыну і адукацыю? Ці можа, Трамп спусціць атрыманыя грошы на гулянне ў гольф, бо ўжо траціць на гэта мільёны долараў амерыканскіх падаткаплатнікаў? Адказ невядомы, таму невядома і тое, як мыты Трампа паўплываюць на ЗША, Еўропу і рэшту свету.
Цэны на многія амерыканскія тавары могуць вырасці праз тое, што ў іх ёсць замежныя складнікі або ў іх вытворчасці выкарыстоўваюцца замежныя тэхналогіі: імаверна, падаражэюць і амерыканскія аўтамабілі, і медычнае абсталяванне, і «айфоны», у якіх з амерыканскага толькі інтэлектуальны прадукт. Тэхніку той жа «Apple» нявыгадна не толькі вырабляць, а нават збіраць у ЗША, таму ўвядзенне мытаў Трампа ўжо прывяло да падзення цэнаў на акцыі «Apple».
Што з неамерыканскімі таварамі? Яраслаў Кот адказвае: Беларусь купляе вялікую колькасць імпартных тавараў з другаснага рынку, як адзенне «second-hand» ці патрыманыя машыны. На гэта цэны наўрад ці значна вырастуць.
А новыя неамерыканскія тавары? Напрыклад, у той жа дзень, калі Трамп прэзентаваў мыты, японская кампанія «Nintendo» прадставіла новую гульнявую кансоль «Switch 2». Гэтыя японскія кансолі вырабляюць у В’етнаме, а кампаненты ідуць яшчэ з мноства краінаў. Японія, В’етнам і іншыя трапілі пад амерыканскія мыты і праз гэтыя мыты кансолі «Nintendo» падаражэюць на амерыканскім рынку, важным для вытворцы. Усё ж у свеце ўзаемазвязана, а значыць, японская кансоль, зробленая ў В’етнаме, падаражае ў Беларусі?
Яраслаў Кот не бачыць, каб гэтая сувязь адбілася на цэнах у Беларусі. Тлумачыць: цэны на гэтую кансоль у розных краінах залежаць ад пакупніцкай здольнасці жыхароў гэтых краінаў, а не толькі ад кошту вытворчасці і лагістыкі. Бяднейшым рынкам, у якіх кампанія зацікаўленая, могуць выстаўляць ніжэйшыя цэны. І ў нацыянальныя цэны закладзеныя нацыянальныя падаткі. А «Nintendo Switch» у Беларусь увозяць не з ЗША і часцей нават не з Еўропы, а з Азіі. Амерыканскія мыты паўплываюць на цэны гэтай кансолі толькі ў ЗША.
Што будзе з беларускім экспартам?
На эканоміцы Кітаю гэта адаб’ецца негатыўна, многія кампаніі сутыкнуцца з праблемамі збыту тавараў, якія пастаўлялі на амерыканскі рынак. Гэта можа прывесці да запавольвання эканамічнага росту. А ў выніку – зніжэнню попыту на беларускія тавары.
Што да Расеі, з якой Кітай таксама гандлюе, то там беларускі экспарцёр можа пацярпець праз рост канкурэнцыі з боку кітайскіх вытворцаў. Тыя несумнеўна будуць зацікаўленыя ў расейскім рынку больш, чым у беларускім.
,,«Павелічэнне плыні тавараў з Кітаю ў Расею стварае дадатковую канкурэнцыю на расейскім рынку, што ўскладняе працу беларускім экспарцёрам», – кажа Лузгіна.
Яна робіць выснову: хоць ЗША не з’яўляюцца важным гандлёвым партнёрам для Беларусі, вялікае падвышэнне мытаў супраць большасці краінаў адаб’ецца на беларускай эканоміцы, бо экспарцёрам стане цяжэй працаваць на вонкавых рынках, а краіны, якія мелі цесныя гандлёвыя стасункі са Штатамі, будуць перажываць некаторыя эканамічныя цяжкасці.
А ці паўплывае на беларускі экспарт у такія краіны, як, напрыклад, Казахстан? Супраць Казахстану Трамп увёў мыты, тамтэйшыя тавары будуць даражэйшымі для ЗША, хтосьці на гэтым можа збяднець, а значыць, мець менш грошай на беларускія тавары. Яраслаў Кот сумняецца, што ўплыў будзе адчувальны. Справа не толькі ў аб’ёмах гандлю: той жа Казахстан – не дэмакратычная дзяржава, у якой гандлем кіруюць не толькі законы рынку, а і стасункі кіраўніка Казахстану з кіраўнікамі іншых дзяржаваў. Калі Касым-Жамарт Такаеў сябруе з Аляксандрам Лукашэнкам, то беларускія тавары ідуць у Казахстан, нават калі гэта не зусім выгадна.
,,«Калі б усё эканамічнымі законамі рухалася, то наш трактарны завод не існаваў бы ўжо, бо ён неканкурэнтаздольны. Калі б не сябры Лукашэнкі, ягоныя трактары ўжо ніхто б не купляў», – лічыць Яраслаў Кот.
Суразмоўца згадвае таксама пра беларускі калій. Куды будзе прадавацца гэты калій, залежыць ад таго, колькі гэты калій будзе каштаваць у параўнанні з прадукцыяй канкурэнтаў, якія будуць тыя ж мыты ў краінах-пакупніках на тавары з розных краінаў. Калі будзе выгадней пастаўляць з Беларусі, будуць купляць беларускае. Мыты ЗША ў гэтым выпадку паўплываюць толькі на пастаўкі ў ЗША, упэўнены ён.
Алесь Наваборскі, Сцяпан Кубік, Антон Бяздольны belsat.eu
