Поўнаметражная мастацкая стужка беларускага рэжысёра Юрыя Сямашкі «Лебядзіная песня Фёдара Озерава» трапіла ў конкурсную праграму «Forum» Берлінскага міжнароднага кінафестывалю. Галоўную ролю ў фільме выканаў музыка Вячаслаў Кміт, які да гэтага ніколі ў кіно не здымаўся. У шчырай размове з «Белсатам» музыка і актор прызнаецца, што ўдзел у здымках цалкам змяніў ягонае жыццё. Ён нібыта ўкруціўся ў самога сябе, але… так і не навучыўся спаць у джынсах.
22-гадовы беларус, музыка Вячаслаў Кміт чакае нас за столікам у варшаўскай кавярні. Сустракае добрай усмешкай і працягвае руку на прывітанне. На століку – вялікая чорная кава і ўжо амаль рарытэтнае беларускамоўнае выданне 1997 года «Акрамя імя» французскага філосафа Жака Дэрыды.
«Блізкія людзі называюць мяне проста Слава, калі ўжо да імя», – працягвае пасміхацца наш суразмоўца.
Канцэрт у «Студыі 42»
Яго «паспяхова выключылі» з філасофскага факультэту БДУ ў 2022 годзе. У тым жа годзе Слава прыехаў у Польшчу, дзе ў яго сапраўды, акрамя мала каму вядомага імя, нічога не было. Зрэшты, не, была яшчэ музыка, у імя якой ён шмат чым мог ахвяраваць. Як сапраўдны філосаф, здаваўся на ўласны лёс. І лёс яму спрыяў. І спрыяе.
Сёння Слава дае ўжо трэцяе ці чацвёртае інтэрв'ю за месяц – як чалавек, які сыграў галоўную ролю ў поўнаметражным мастацкім фільме Юрыя Сямашкі «Лебядзіная песня Фёдара Озерава» («The Swan Song of Fedor Ozerov»). У СМІ і сацсетках закіпела, калі стала вядома, што, нечакана для ўсіх, стужка трапіла ў конкурсную праграму Берлінскага міжнароднага фестывалю (секцыя «Forum»), які стартуе сёлета 13 лютага (продаж квіткоў – з 10 лютага).
Можна сказаць, хлопец за адну ноч зрабіўся зоркай.
«Ну наконт зоркі, дык, можа, замоцна гучыць. Але добрым знаёмцам і сябрам зрабіўся для многіх – гэта факт. Бо над фільмам працавала вельмі шмат людзей з беларускага асяроддзя. Слухайце, я ж да гэтага меў да кіно вельмі вузкае дачыненне – здымаўся хіба што толькі ў нейкіх кліпах», – кажа Слава Кміт.
Што павінна было здарыцца ў сусвеце, каб рэжысёр-самавучка (з адукацыі – інжынер) Юрый Сямашка пазнаёміўся з юным музыкам Вячаславам Кмітам і запрасіў яго на галоўную ролю ў сваім фільме? Шмат чаго. Лёс працуе цалкам таямніча. Усё пачалося яшчэ ў Менску.
Даведка: Рэжысёр Юрый Сямашка вядомы як аўтар кароткаметражнай стужкі «Смеццевая галава» (2022, лаўрэат прэміі «Чырвоны верас», пераможца на «Bulbamovie» ў 2022 годзе), анімацыяў «Кроў і караоке», «Калі я быў Генерал», «Ультракароткія гісторыі» ды іншых. «Лебядзіная песня Фёдара Озерава» – восьмая па ліку і першая поўнаметражная стужка Сямашкі. Была знятая ў 2024 годзе за тры месяцы на грошы, атрыманыя з інкубатару мікрабюджэтнага кіно пасля перамогі ў конкурсе сцэнароў «Belarusian Filmmakers Network». У галоўнай ролі – Вячаслаў Кміт. У ролях: Віялета Рагачова, Павел Гарадніцкі, Наста Рысік, Аляксей Любчанка, Павел Міхаленя, Майк Мазур, Міхась Зуй, акторы «Тутэйшага тэатру». Аператар-пастаноўшчык – Сяргей Кавалёў. Працягласць фільму – 78 хвілінаў. «Слава Кміт быў ідэальным кандыдатам на галоўную ролю і годна вытрымаў гэты марафон. Даў рады!» – гэта ацэнка аднаго са стваральнікаў фільму.
«У 2022 годзе, яшчэ да эміграцыі, я са сваім гуртам даваў канцэрт у Менску. Гэта была «Студыя 42». А ў суседнім памяшканні, як аказалася, адбывалася прэм'ера Юрынага фільму «Смеццевая галава». Запомнілі мы гэта цалкам па-рознаму. Я думаў, што на наш канцэрт ніхто не прыйшоў, таму што ўсе пайшлі глядзець фільм Юры Сямашкі. У сваю чаргу, Юра меркаваў, што людзі не пайшлі на прэм'еру, бо вырашылі пайсці на канцэрт па суседству. Цікава, што мы і зараз не можам прыйсці да высновы, куды ж пайшлі ўсе людзі ў той вечар…» – смяецца Слава Кміт.
«Сорамна было, аж капец!..»
Аўтар, што піша сцэнары нашага жыцця, збліжаў герояў спакваля. У менскай «Студыі 42» яны так і не пазнаёміліся (хоць выпадкова перасекчыся позіркамі ўжо маглі). Па-новаму лёс іх сутыкнуў ужо ў Варшаве: прыйшлі ў госці да агульнага знаёмага.
«Нейкае кіно паглядзелі, а потым выйшлі на шпацыр па Варшаве, размаўлялі пра жыццё-быццё. Юра распавядаў, як служыў у войску, а мне вельмі хацелася падтрымаць размову, таму я таксама штосьці расказваў пра войска, хоць ніколі не служыў, калі, канешне, не лічыць ваеннай кафедры. Проста хлусіў яму, бо думаў, што ўсё адно ніколі з ім больш не спаткаемся. Сорамна было, аж капец! Цяпер ён ужо ведае, што я напрыдумляў усё пра войска», – успамінае Вячаслаў.
Калі на пачатку 2024 года Юрый Сямашка апублікаваў у сацсетках абвестку, шукаючы актора на галоўную ролю свайго будучага фільму, Слава Кміт не адазваўся: палічыў сябе замаладым. Яму было тады 21, а галоўнаму герою Фёдару Озераву мелася быць паводле сцэнару 27. Рэжысёр, аднак, сам пазней выйшаў на Кміта.
«І я пагадзіўся адразу! Падумаў: ну, весела, будзем здымаць кіно. Клас! Я не бачыў для сябе нават такой магчымасці, каб адмовіцца. Ну як ад такога можна адмовіцца? Вы б адмовіліся?..» – са шчырым захапленнем пытаецца Вячаслаў.
У выніку Федара Озерава ў сцэнары давялося на пару гадоў «памаладзіць» – да 25 гадоў.
«Укручвацца па спіралі ў самога сябе»
Слава Кміт не выдае нам ніводнага спойлеру з сюжэту «Лебядзінай песні…». Толькі сціслы сінопсіс. Пабачым такое: напрыканцы года ўвесь свет рыхтуецца да апакаліпсісу – 1 студзеня мае грымнуць трэцяя сусветная вайна. Але музыка Фёдар Озераў не звяртае ўвагі на ўсеагульную мітусню. Ён збірае новы гурт і пераймаецца толькі тым, што не можа знайсці свой чароўны швэдар з рамонкамі, без якога не атрымаецца запісаць альбом…
,,«Я б апісаў гэта так, што чалавеку, каб трапіць усярэдзіну ўласнай сутнасці, трэба абысці дзевяць колаў свайго атачэння. Ён, як па спіралі, апускаецца ў варонку самога сябе, пакуль не знаходзіць таго, што шукаў. Такі вось філасофскі змест фільму, прынамсі ў маім разуменні», – гаворыць Слава Кміт, косячыся на Дэрыду.
«Кажаш – укручваўся па спіралі. А ты сам, граючы Озерава, укруціўся па варонцы ў самога сябе?» – пытаемся.
«О так, я са здымачнай пляцоўкі выйшаў абсалютна іншым чалавекам. Тое, што адбывалася цягам гэтых трох месяцаў, змяніла мяне ва ўсіх параметрах, мне здаецца. Я, канешне, падчас працы над фільмам нешта чытаў паралельна, нешта ствараў таксама, але, у сукупнасці, пасля здымак мне стала прасцей жыць. І да творчасці я стаў па-іншаму ставіцца – больш сур'ёзна і грунтоўна. Усё нібыта гуляючы цяпер раблю», – прызнаецца музыка і, цяпер ужо, актор.
Сцвярджае, што ён падобны да свайго героя Фёдара бадай «адзін у адзін». І, па сутнасці, граў самога сябе.
«Сурʼёзна, так неяк супала. Гэты фільм проста пра мяне», – гаворыць Вячаслаў.
«Ніколі ў жыцці не спаў у джынсах»
Дарэчы, у фільме Кміт выконвае адну са сваіх песень з акустычнага альбому «Хмарачосы ў маіх крозах», запісанага сумесна з Даніілам Вашкевічам. Гучыць першы трэк альбому – «Пра сваё месца ў гэтым свеце». «Пра сваё месца ў гэтым свеце я ўжо даўно не задаю пытанняў», – пяе герой. А сам Слава прызнаецца, што калі да здымак фільму і былі нейкія пытанні наконт жыцця, асабліва пасля выезду ў чужую краіну, то цяпер іх ужо дакладна няма – усё стала на свае месцы. Магія кіно, аднак!
«Спачатку была атмасфера, як я гэта ўспрымаў, халоднага і нязручнага такога варушняку з незнаёмымі мне людзьмі. Спарадычнага і абсалютна незразумелага. Але потым гэта ператварылася для мяне ў атмасферу плённага сяброўства. А напрыканцы здымкі зрабіліся проста супольным святам творчасці і маладосці», – так малюе для нас працэс стварэння «Лебядзінай песні…» Слава Кміт.
«Добра, гаворыш, што супаў з героем «адзін у адзін». Але ці рабіў штосьці на здымачнай пляцоўцы, чаго ніколі не рабіў да гэтага ў рэальным жыцці?» – задаём пытанне.
«Так, трэба падумаць, чакайце… У адным месцы я, па сюжэце, сплю ў джынсах. Зазвычай ніколі такога не раблю ў жыцці. Неяк сорамна. А каб яшчэ дэманстраваць гэта шаноўнаму гледачу…» – смяецца актор.
Слава прызнаецца, што, калі атрымаў паведамленне пра тое, што іх фільм трапіў на Берлінале, ніяк напачатку не адрэагаваў. Быў заняты расшыфроўкай запісу для аднаго праекту ў «Тэлеграме», да таго ж проста не ведаў, што гэта за фрукт такі – Берлінале. Толькі ўдома, калі ўсвядоміў, што вядзецца пра Берлінскі міжнародны кінафестываль, – «выбухнуў эмоцыямі». Гаворыць, «тры дні пасля гэтага ляжаў пад коўдрай і глядзеў у сцяну – нічога рабіць не мог».
Чароўны швэдар Кміта
Вячаслаў Кміт лічыць, што фільм «Лебядзіная песня Фёдара Озерава» варты таго, каб трапіць на прэстыжны кінафорум у Берліне. Фільм з такім «хвацкім, зухаватым сюжэтам» проста не мог туды не трапіць, упэўнены наш суразмоўца. Яго стваральніка Юрыя Сямашку наўпрост называе геніяльным рэжысёрам. Дзякуючы яму свет цяпер пабачыць, што беларусы могуць здымаць фільмы не толькі пра падзеі 2020 года, але і асабістыя гісторыі, прычым – «на поўны метр».
,,«Мне здаецца, што беларусы будуць яго разбіраць на цытаты, як савецкія фільмы раней цытавалі. Вось я думаю, што і гэты можна будзе. Ой, не, я вам зараз не падару ніводнай цытаты. Не магу, прабачце. З'явяцца неўзабаве промаролікі, там усё і пачуеце», – кажа Слава.
Ці знайшоў Фёдар Озераў у фільме свой чароўны швэдар з рамонкамі? Вячаслаў Кміт хітра пасміхаецца.
«Гэта залежыць ад таго, як вы ўсё ўспрымеце. Бо не заўсёды ў жыцці «знайсці швэдар» і «знайсці ідэю швэдра» адно і тое самае. Разумееце?..» – парыруе хлопец.
Хістаем галовамі і абяцаем, што яшчэ падумаем над тым, што ён сказаў.
На жаль, «рамонкавы» швэдар, створаны адмыслова для фільму дызайнеркай Анастасіяй Рабавай, на сустрэчу з намі Слава не надзеў. Але прыйшоў у яшчэ адным чароўным швэдры, які застаўся яму ад дзеда.
«Гэты таксама прыносіць фарт па жыцці. Як, дарэчы, і ўсе рэчы, якія застаюцца нам у спадчыну», – усміхаецца Вячаслаў Кміт.
Будзем спадзявацца, што незвычайны швэдар Кміта дапаможа яму развязаць тут, у Польшчы, «невялікія праблемы» эмігранта з Беларусі, а менавіта – яшчэ да пачатку Берлінале атрымаць ВНЖ, каб цалкам легальна адправіцца на кінафестываль.
Трымаем за актора і ўсю каманду пальцы крыжыкам і чакаем фестывальнай прэм'еры ў Берліне.
Зміцер Міраш belsat.eu
