Ініцыятыва «Новая Беларусь» пры падтрымцы фонду «Tutaka» і сэрвісу «FaniMani» запусціла «Гістарычны партал» – старонку, на якой кароткі аповед пра гісторыю Беларусі можна пачытаць на трох мовах. Ідэя перамагла на конкурсе «Будуй сваё» – яе прафінансавалі беларусы са сваіх падаткаў.
Пачытаць «Гістарычны партал» можна па адрасе Belarus-history.com.
Справа зверху можна выбраць мову: «English», «Па-беларуску», «Polski».
Побач з пераключальнікам моваў — пошук са штучным інтэлектам, які можа не толькі адшукаць інфармацыю на сайце, але і расказаць пра тое, аб чым на сайце не напісана. Звярніце ўвагу: штучны інтэлект можа «галюцынаваць» і выдаваць недакладную інфармацыю ў адказах, напісаных «ад сябе». Напрыклад, ён лічыць, што Вялікае княства Літоўскае страціла Смаленск толькі пры раздзелах Рэчы Паспалітай, а гэта не так. Лепш давяраць напісанаму жывымі экспертамі.
А жывы эксперт (імя не раскрываюць, але сцвярджаюць, што гэта вядомы беларускі гісторык) напісаў для праекту 18 артыкулаў: ад Полацкага княства да распаду СССР. У іх гаворыцца не толькі пра даты і імёны: напрыклад, у іх тлумачаць магдэбургскае права і маскоўскую канцэпцыю «Трэцяга Рыму»; расказваюць пра правы жанчын у Вялікім княстве і пра вытокі ідэі беларускай дзяржаўнасці; згадваюць падзабытыя ў афіцыйнай гісторыі з’явы, як таемнае «Племя сарматаў» або слуцкі фронт Беларускай Народнай Рэспублікі.
Тэксты ў перакладзе на англійскую падаюць гісторыю «з беларускім акцэнтам»: напрыклад, тут Кастусь Каліноўскі – Kastuś Kalinoŭski, а не Konstanty Kalinowski, як у англамоўнай Вікіпедыі. Ды і пра беларускія справы 1939 года ў горадзе Viĺnia ў англамоўнай Вікіпедыі не пачытаеш.
Артыкулы аздобленыя адмысловымі малюнкамі, гістарычнымі мапамі, выявамі і фота, а таксама 3D-мадэлямі – можна «пакруціць» зброю касінераў ці Барысаглебскую царкву (як да, так і пасля маскоўскай перабудовы) проста на экране ці ў дапоўненай рэальнасці.
Праект прафінансавалі беларусы са сваіх падаткаў, але не з тых, што сплацілі ў Беларусі. Праект лічбавага самакіравання «Будуй сваё» збіраў грошы з падаткаў беларусаў у Польшчы і Літве. Гэтыя дзяржавы дазваляюць платнікам падаткаў скіраваць невялікую частку сплачаных падаткаў (1,5 % у Польшчы і 1,2 % у Літве) на праект па жаданні платніка. «Новая Беларусь» прапанавала не проста ахвяраваць грошы ёй, а прапанаваць праекты і выбраць найлепшы для рэалізацыі. У 2023 годзе перамаглі «Гістарычны партал» і праект бібліятэкі ў Вільні (яна ўжо адкрылася).
Сёлета праект працягнулі, дадаўшы трэці напрамак – глабальны. Фінальнае галасаванне скончылася 23 снежня 2024 года. Перамаглі: у Польшчы – праект летніка на Падляшшы для беларускіх дзяцей (на яго пойдзе 50,7 тысячы еўра), у Літве – праект творчай майстэрні з магчымасцю арэнды абсталявання і залай для імпрэзаў (на яго сабралі 20,8 тысячы еўра), глабальна – праект адукацыйных відэа пра біялогію па-беларуску (на яго дадуць 2155 еўра). Гэтыя праекты маюць рэалізаваць цягам 2025 года.
Алесь Наваборскі belsat.eu
