Колькі падаткаў у Беларусі насамрэч бяруць з сярэдняга заробку. Палічылі з эканамісткай
29.01.2024, 11:00
Колькі падаткаў плацяць у Беларусі
podpis źródła zdjęcia
Заробіш Br 1700 – дзяржава заробіць Br 1250 падаткаў. Як гэта?
Сярэдні заробак у Беларусі – каля Br 2000, як піша Белстат? Шмат хто ведае, што не, на рукі будзе на 14 % менш. Але звыш таго працадаўца плаціць за працаўніка вялікую частку ўнёску ў пенсійны фонд, а работнік плаціць яшчэ шмат дробных падаткаў. «Белсат» палічыў падаткі з эканамісткай і спытаў яе, ці шмат выйшла.
Колькі падаткаў плацяць у Беларусі
Афіцыйныя звесткі пра заробкі беларусаў на момант публікацыі – за снежань 2023 года. Сярэдні налічаны заробак, паводле Нацыянальнага статыстычнага камітэту, склаў у снежні роўна Br 2271. У снежні заробак у статыстыцы Белстату заўсёды «падскоквае» – істотна вышэйшы за заробкі месяцам раней ці пазней (імаверна, за кошт гадавых бонусаў).
Таму будзем лічыць заробак за лістапад 2023 года – блізкі або ніжэйшы будзе і ў студзені. За лістапад сярэдні налічаны заробак называлі роўным Br 1975,6, медыянны ў лістападзе быў роўны Br 1499,50.
Гэта не тое, што працаўнік атрымае на рукі ў сярэднім (сярэдні налічаны заробак) або што атрымае сярэдні чалавек у спісе (медыянны заробак). Ад гэтага трэба адняць 13 % падаходнага падатку і 1 % на ўнёсак у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН).
Выходзіць, «чыстымі» на рукі сярэдні заробак – Br 1699,02, «чыстымі» на рукі медыянны – Br 1289,57.
Шмат які якраіны публікуюць статыстыку заробкаў «чыстымі» (netto) і «бруднымі» (brutto) з улікам усіх падаткаў і збораў. У Беларусі ж людзі звычайна не ведаюць, колькі насамрэч плацяць падаткаў. Колькі ідзе на падаткі дзяржаве, «Белсату» дапамагла палічыць старэйшая навуковая працаўніца даследчага цэнтру BEROC Настасся Лузгіна.
Колькі падаткаў плацяць у Беларусі
Працадаўца абавязаны плаціць за працаўніка абавязковыя страхавыя ўнёскі на пенсійнае страхаванне і ўнёскі на прафесійнае пенсійнае страхаванне (гэта не адно і тое ж). Памеры ўнёскаў могуць быць розныя, яны распісаныя ў адпаведным законе, але часцей за ўсё гэта 28 % на абавязковыя страхавыя ўнёскі і 6 % на прафесійнае пенсійнае страхаванне, разам 34 %. І гэта лічаць не ад налічанага заробку (які ў сярэднім Br 1975,6), а ад усіх выплатаў у грашовым ці натуральным выражэнні.
Будзем лічыць звычайны просты выпадак з 34 % і не ўлічваць ільготаў, выняткаў і ўсялякіх «добраахвотна-прымусовых» утрыманняў з заробку, як то «на страхоўку», «на прафсаюз» ці «на суботнік». Выходзіць, што за працаўніка, які на рукі атрымлівае Br 1699,02 (сярэдні налічаны заробак мінус 14 %), працадаўца плаціць у ФСАН яшчэ Br 671,70 (34 % сярэдняга налічанага заробку).
Разам на падаткі і зборы ідзе ўжо Br 948,29, а сапраўдны заробак «бруднымі», з улікам часткі выплатаў з працадаўцы, складае Br 2647,3.
Працадаўца таксама плаціць свой варыянт падаходнага падатку – падатак на прыбытак, стандартная стаўка якога складае 20 % (пра гэтыя стаўкі артыкул 184 Падатковага кодэксу). Гэтага падатку не ўлічваем, бо ён не ўплывае наўпрост на заробак працаўніка, дый прыбытку ў арганізацыі можа не быць.
Акрамя таго, у Беларусі ёсць іншыя рэгулярныя падаткі: на жытло, на машыну і гэтак далей. Ёсць і разавыя нерэгулярныя зборы, як утылізацыйны збор пры набыцці імпартнай машыны або збор за атрыманне новага пашпарта. Сума гэтых падаткаў і збораў залежыць, адпаведна, ад таго, якія ў чалавека жытло, машына і ўсё астатняе, за што бяруць падатак. Але вядомае сярэдняе значэнне.
Нацыянальны статыстычны камітэт публікуе структуру выдаткаў хатніх гаспадарак (PDF, пункт 7.1). З яе вынікае, што каля 3,27 % выдаткаў хатніх гаспадарак у 2022 годзе ішло на падаткі, унёскі ды іншыя плацяжы без уліку падаткаў на заробак. Калі з сярэдняга заробку на рукі (Br 1699,016) ўзяць на іншыя падаткі 3,27 %, будзе Br 55,56.
Яшчэ 11,53 % выдаткаў ішло на ўклады і ашчаджэнні – у некаторых выпадках даходы з банкаўскіх укладаў абкладаюцца падаткамі, але гэтага лічыць не будзем.
Астатнія выдаткі хатніх гаспадарак ідуць на спажывецкія і неспажывецкія выдаткі, то бок тавары і паслугі, падсобную гаспадарку ды іншыя неспажывецкія даходы. Менавіта на спажывецкія выдаткі ідзе каля 73,62 %.
Любы чалавек, працуе ён ці не, калі нешта купляе, ускосна плаціць падатак на даданую вартасць, акцызы і ўвознае мыта. Пакупнік таго не заўважае, бо гэтыя зборы залучаныя ў цану, напісаную на цэнніку. Звычайная стаўка падатку на даданую вартасць – 20 %, але ў розных выпадках (апісаных у арт. 122 Падатковага кодэксу) стаўка можа быць і 0 %, і 10 %, і 25 %. Акцызы могуць дасягаць хоць трох чвэрцяў цаны тавару, сумы прапісаныя ў дадатку 1 да Падатковага кодэксу. Увознае мыта таксама можа быць даволі высокае: напрыклад, з нядаўна на шампунь ці зубную пасту са Злучаных Штатаў ці Злучанага Каралеўства мыта – 35 %.
Калі будзем груба лічыць, што ўсе падвышаныя і паніжаныя стаўкі падатку на даданую вартасць, усе мыты і акцызы ў сярэднім складуць 20 %, выходзіць, чалавек з сярэднім заробкам, які пасля вынятку падаткаў роўны Br 1699,02, плаціць за тавары і паслугі, на якія прыпадае 73,62 % выдаткаў, каля Br 250,16 падатку на даданую вартасць, акцызы і мыта.
Выходзіць, што з заробку «чыстымі» на рукі з Br 1699,02 на падаткі пойдзе яшчэ Br 305,72.
Разам з тым падаходным падаткам і ўнёскам у Фонд сацыяльнай абароны, што заплаціў сам працаўнік, і тым, што за яго заплаціў Фонду сацыяльнай абароны працадаўца, выходзіць ужо Br 1254 беспасярэдніх і ўскосных падаткаў – гэта больш як 43 % поўнага заробку «бруднымі».
Беларусь не надта моцна адрозніваецца ад суседніх краінаў у структуры падаткаабкладання, разважае Настасся Лузгіна. У іншых краінах таксама ёсць сацыяльныя плацяжы, падатак на даданую вартасць і акцызы.
,,
«Трэба разумець, што аддаюць людзі і што за гэта атрымліваюць», – адказвае эканамістка на пытанне пра памер падаткаў у Беларусі.
Экспертка тлумачыць: у краінах Скандынавіі могуць быць высокія падаткі, але дзяржава з іх шмат выдаткоўвае на грамадзянаў. Дзесьці падаткі ніжэйшыя, але ніжэйшыя і выдаткі дзяржавы – напрыклад, якая-небудзь дзяржава не дае «бясплатнай» медыцыны, але і не збірае на тую бясплатную медыцыну падаткаў.
У Беларусі ёсць праблема з празрыстасцю размеркавання падаткаў, падкрэслівае Лузгіна: дзяржава не дае дэталёвых справаздачаў, на што ідуць падаткі жыхароў, і не надта раіцца з жыхарамі, на што скіраваць грошы з падаткаў. У той жа Польшчы эмігранты з Беларусі могуць пабачыць, як палякі абмяркоўваюць мясцовыя бюджэты.
А калі жыхару Беларусі не падабаецца, што актыўна растуць выдаткі на сілавікоў ці лядовыя палацы, а не на школы ці паліклінікі, змяніць гэта амаль немагчыма.
Настасся Лузгіна. Варшава, Польшча. 15 лістапада 2022 года. (Фота: ТК / Белсат)
Пытанні ёсць і да эфектыўнасці таго, як дзяржава выкарыстоўвае грошы з падаткаў і збораў. Лузгіна прыводзіць у прыклад пенсійную сістэму: нават пасля павышэння пенсійнага веку ў Фондзе сацыяльнай абароны стала бракуе грошай на пенсіі (без уліванняў з рэспубліканскага бюджэту ў фонду быў бы дэфіцыт), дык няясна, што будзе з пенсіямі ў будучыні.
А ўнёскі на пенсіі ідуць ад кожнага «ў агульны кацёл», а не размяркоўваюцца між канкрэтнымі фізічнымі асобамі, як гэта робяць у большасці еўрапейскіх краінаў.
,,
«У выніку гэта нараджае ў звычайных грамадзянаў недавер, нежаданне ў такім аб’ёме плаціць падаткі, – рэзюмуе Лузгіна. – Яны не бачаць прамога выніку, не бачаць узаемасувязі: я плачу вялікія падаткі, значыць, я больш атрымліваю, бо атрымліваю добрыя дарогі, добрыя лякарні і гэтак далей».
Асобнае пытанне – хто ў Беларусі якія ільготы мае, дадае суразмоўца. Калі хтосьці мае права на бясплатны праезд у грамадскім транспарце, дык за гэтага чалавека плаціць дзяржава, а значыць, ускосна, усе платнікі падаткаў. А каму варта даваць бясплатны праезд, грамадзянаў не пытаюць. І нават калі грамадзяне згодныя, напрыклад, што асобам з інваліднасцю варта даць бясплатны праезд, атрымаць афіцыйны статус інваліда пэўнай групы чалавеку з інваліднасцю – а значыць, і бясплатны праезд – бывае складана.
Telewizja Polska S.A. w likwidacji processes your personal data collected when you visit individual websites on the tvp.pl Portal (hereinafter referred to as the Portal), including information saved using technologies used to track and store them, such as cookies, web beacons or other similar technologies enabling the provision of tailored and secure services, personalize content and advertising, provide social media features and analyze Internet traffic.
Click "I accept and go to the website" to consent to the use of automatic tracking and data collection technology, access to information on your end device and its storage, and to the processing of your personal data by Telewizja Polska S.A. w likwidacji, Trusted Partners from IAB* (1009 company) and other Trusted TVP Partners (88 company), for marketing purposes (including for automated matching of advertisements to your interests and measuring their effectiveness) and others, which we indicate below.
The purposes of processing your data by TVP S.A. w likwidacji are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
TVP S.A. w likwidacji process your data for the purposes of features. As part of these features, we may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
The purposes of processing your data by Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP process your data for the purposes of features and special features. As part of these features, they may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
Use precise geolocation data
Actively scan device characteristics for identification
Consent is voluntary and you can withdraw it at any time in Advanced Settings.
In addition, you have the right to request access, rectification, deletion or limitation of data processing. In the Privacy Policy, you will find information on how to communicate to us your will to exercise these rights.
Consent to the use of data for some IAB Trusted Partners and TVP Trusted Partners may be related to the transfer of data to the United States or other third countries (not belonging to the European Economic Area, which includes the Member States of the European Union as well as Norway, Iceland and Liechtenstein). In connection with the above, we would like to inform you about the possible risk that may be associated with the transfer of data to third countries, consisting in the possible lack of an adequate level of protection of natural persons related to the processing of their personal data, which is guaranteed by the provisions of the GDPR (Regulation of the European Parliament and of the Council (EU 2016/679 of 27 April 2016 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46 / EC), due to the lack of an adequacy decision by the European Commission and the lack of adequate security.
The user's personal data processed by TVP may be processed both on the basis of the user's consent as well as on the basis of a legitimate interest, i.e. without the consent of the Portal user (only for the purposes necessary to ensure the proper operation of the Portal). TVP processes user data on the basis of a legitimate interest only in situations where it is necessary for the provision and proper operation of the Portal, i.e. maintenance and technical support of the Portal, ensuring security, preventing fraud and removing errors, statistical measurements necessary for the proper functioning of the Portal.
Detailed information on the processing of your data can be found in the Privacy Policy.