Украінскі вайсковец Уладзіслаў Задорын, які абараняў востраў Змяіны і трапіў у расейскі палон, прыехаў у Варшаву ў межах праекту «Break The Fake» і даў інтэрв'ю «Белсату». Мужчына расказаў пра здзекі, якія ён і іншыя палонныя зазналі ад расейцаў, і пра іх спробы даведацца, хто ж насамрэч прамовіў тую самую фразу пра «расейскі ваенны карабель».
Мэта праекту «Break The Fake» – змаганне з расейскай прапагандаю. Актывісты заклікаюць блакаваць расейскія прапагандысцкія медыя і старонкі, што распаўсюджваюць расейскія наратывы ды дэзінфармацыю. Акрамя таго, у межах ініцыятывы ладзяцца сустрэчы з украінцамі, якія пабывалі ў расейскім палоне і могуць расказаць, што насамрэч там адбываецца.
«За апошнія два месяцы мы праехалі сем краінаў, сустракаліся з дыпламатамі, міністрамі, амбасадарамі, журналістамі. Былі ў Славаччыне, Аўстрыі, Харватыі, Рызе, у Эстоніі, і вось цяпер у Польшчы. Проста расказвалі гэтую гісторыю, што адбываецца насамрэч у расейскіх катавальнях. Таксама была яшчэ сустрэча нашых украінскіх фактчэкераў у Вугоршчыне, з журналістамі», – кажа «Белсату» менеджар праекту Мыхайла Данканыч.
Ён прызнаў, што Расея дасягнула вялікіх поспехаў у прасоўванні фэйкаў, і гэта вымагае высілкаў у супрацьдзеянні:
,,«Прапаганда і дэзынфармацыя – гэта тое, у чым Расея вельмі паспяховая. Я не ўпэўнены, ці маецца іншая краіна на нашай планеце, якая ажыццяўляе такія інфармацыйныя аперацыі, што яны праводзяць».
Разам з Данканычам у Варшаву прыехаў удзельнік праекту, вайсковец Уладзіслаў Задорын, які апынуўся ў расейскім палоне ў першы ж дзень поўнамаштабнай вайны, калі расейцы атакавалі востраў Змяіны. Менавіта тады быў пасланы «расейскі вайсковы карабель», гэта фраза разляцелася па ўсім свеце.
«Кале верыць расейскаму боку, то расейскі вайсковы карабель паслаў я. Мяне восем разоў вазілі на аўдыяэкспертызу. Я штораз мяняў тон, націск, голас. А перад гэтым пыталі памежнікаў: хто паслаў карабель? Памежнікі кажуць: марпехі. Пытаюць марпехаў: хто паслаў? Мы кажам: памежнікі. Нас усіх вазілі на гэтыя аўдыяэкспертызы, давалі кнігі, казкі, і мы чыталі гэтыя казкі», – згадвае Задорын у інтэрв'ю «Белсату».
На пытанне, дык хто ж насамрэч прамовіў тую самую фразу, не адказвае:
,,«Гэта для ўсіх са Змяінага – табу. Там яшчэ шасцёра нашых хлопцаў у палоне, таму мы трымаем гэта ўсё ў сакрэце. Мы ведаем, хто гэта сказаў. Маем афіцыйную версію, што гэта зрабіў Рома Грыбаў, яе і трымаемся».
Вайсковец кажа, што ўсе, хто быў на Змяіным, разумелі, што адна ракета крэйсера «Масква» амаль цалкам знішчыць востраў, і ўсведамлялі, што гэта можа быць апошні дзень жыцця: «І мы былі да гэтага гатовыя».
Паводле Задорына, расейскія вайскоўцы прапанавалі зялёны калідор для цывільных, і гэтай магчымасцю маглі скарыстацца памежнікі і марскія пехацінцы, але ніхто не пагадзіўся:
«Камандзір сказаў: хто не хоча ваяваць, можа ехаць дамоў з цывільнымі, бо мы дамовіліся з Расеяй пра зялёны калідор для цывільных, і іх выправілі дадому, каб яны не пацярпелі. І быў такі варыянт, што мы сядзем разам з цывільнымі і паплывём дадому. Усе вайскоўцы адмовіліся. І памежнікі, і марпехі. Мы сказалі: мы застаёмся тут, і калі нам наканавана памерці на гэтым востраве, то мы памром. Аднак нас узялі ў палон».
Калі ўкраінцы патапілі «Маскву», палонных са Змяінага вельмі моцна збілі. Тыя нават і не ведалі, з якой прычыны:
,,«Для нас гэта было балюча. Усіх хлопцаў са Змяінага вывелі ў калідор і так аддубасілі за гэты карабель. А мы наагул потым праз радыё даведаліся, што яго патапілі. А яшчэ да гэтага нас вывелі і пачалі дубасіць. Мы не разумелі, за што».
Паводле Задорына, расейцы ўпэўненыя, што Украіна ваюе не за незалежнасць, а за «галоўны еўрапейскі ідэал», тое, што абразліва называюць «гейропай»:
«У іх такія асацыяцыі з заходнім светам, з Еўропаю – ЛГБТ, прайд... Вось яны мяркуюць, раз Украіна прагне еўрапейскіх ідэалаў, то найгалаўнейшы ідэал – гомасексуалізм, бісексуалы ды іншае. Яны ўпэўненыя, што змагаюцца з гэтым. Пры гэтым багата выпадкаў у палоне, калі самыя гэтыя наглядчыкі гвалтавалі хлопцаў: хлопец – хлопца. Дык якія тут могуць быць ідэалы, калі вы самыя такія?»
Украінскі вайсковец кажа, што расейцы біліся за вопратку палонных:
«У іх жа форма – гэта кардон у параўнанні з нашай. Нават да поўнамаштабнага ўварвання ў нас форма была вельмі добрая і якасная. А ў іх гэта рэальна кардон, што ад дажджу размакае. І яны біліся нават за майткі, за абутак, за футболкі, дзе ёсць крыжы – наш казацкі крыж ЗСУ».
У калоніі ў Аляксееўцы, дзе адзін час трымалі палонных, іх не збівалі, стаўленне было «больш-менш нармальным», таму што начальнік быў адэсіт.
«А Курск – гэта жорсткае месца. Гэта адно з самых жорсткіх месцаў, што ёсць у Расеі сярод турмаў, – сцвярджае суразмоўца „Белсату“. – Некаторыя былі менавіта афіцэры, якія нас дапытвалі, яны да гэтага з заўзятасцю ставіліся. Ім гэта падабалася – збіваць. Бачна, што гэта іхная сутнасць – ката і садыста. Калі нехта можа адзін раз ударыць, па печані, па нырках – і ўсё, а іншы можа збіваць цябе бясконца».
У адной з калоніяў катавалі ў адмысловых памяшканнях для сушкі бялізны:
«Была ў лазні адна з найгоршых катавальняў – такая сушка, дзе бялізну сушылі. Хлопцаў туды запіхвалі і ўлучалі, „высмажвалі“ да максімальнай тэмпературы, каб яны там задыхаліся. У некаторых турмах давалі паесці, але вылучалі на гэта 15–20 секундаў, каб мы гэты кіпень, які нам давалі, залівалі сабе ўнутр і абпальвалі нутро».
З харчамі наагул былі вялікія праблемы, гэта можна назваць катаванне голадам. Даводзілася есці туалетную паперу, гаспадарчае мыла, мышэй, чарвей.
Аднак нават за кратамі знаходзілася месца маленькім радасцям:
,,«Нават у Курску быў спецназавец, які нам падкідваў некалькі цукерак у кішэню. А для нас гэты было проста шчасце. За год майго перабывання там я з'еў адну цукерку, і гэта было проста шчасце».
Задорын згадаў выпадак у калоніі ў Валуйках у Белгарадскай вобласці: палонныя пачулі, як наглядчыкам загадвалі «дубасіць, каб выбіваць інфармацыю».
«Некаторыя спецназаўцы сказалі, што рабіць гэтага не будуць, маўляў, мы людзі ці зверы? То бок былі і сярод іх некаторыя свядомыя. Я не шукаю „добрага расейца“, але кажу як ёсць. Некалькі было нармальных», – расказвае былы палонны.
Сілавікі ў расейскіх калоніях талерантнасцю не вылучаюцца. «Немцаў яны называлі фашыстамі, амерыканцаў – піндосамі. Габрэяў як маглі, так і абражалі. Нават на свае народнасці – якутаў, буратаў – казалі, што гэта абслуга расейскага народу. Ведаем, як каўказцаў яны называюць, як кажуць пра мусульманаў», – адзначае Задорын.
Ён прабыў у палоне 679 содняў, схуднеўшы з 120 кілаграмаў да 60. Вярнуўся на радзіму 3 студзеня сёлета ў выніку абмену.
Аляксей Стэцэнка, Сцяпан Кубік belsat.eu
