Народныя амбасады Беларусі паўсталі ў розных краінах свету пасля пачатку масавых рэпрэсіяў у нашай краіне ў 2020 годзе, калі стала зразумела, што афіцыйныя дыпламатычныя прадстаўніцтвы не заўсёды дапамагаюць беларусам. Чым народныя ўстановы займаюцца сёння? Дзе існуюць? Па якіх пытаннях да іх можна звяртацца? Пра гэта распавядалі самі прадстаўнікі народных амбасадаў падчас IV Канферэнцыі беларусаў і беларусак свету ў Варшаве 23 траўня.
«Каб тэлефоны лукашэнкаўскіх амбасадаў маўчалі»
Пасля фальсіфікацыі вынікаў прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 9 жніўня 2020 года беларусы замежжа заявілі, што не прызнаюць Аляксандра Лукашэнку абраным прэзідэнтам, асуджаюць шырокамаштабныя рэпрэсіі, распачатыя беларускімі ўладамі супраць мірных грамадзянаў, а таксама, што МЗС і амбасады Беларусі не маюць дэмакратычнай легітымнасці прадстаўляць інтарэсы беларусаў за мяжой.
Беларускія дыяспары абвесцілі пра стварэнне Народных амбасадаў з мэтай абароны правоў беларускіх грамадзянаў за мяжой і прадстаўніцтва інтарэсаў дэмакратычнай Беларусі ў свеце.
,,Па стане на травень 2025 года Народныя амбасады Беларусі існуюць у 24 краінах: Аўстраліі, Аўстрыі, Балгарыі, Бразіліі, Вялікай Брытаніі, Іспаніі, Ізраілю, Італіі, Канадзе, на Кіпры, у Латвіі, Літве, Люксембургу, Нідэрландах, Нямеччыне, Партугаліі, Паўднёвай Карэі, Польшчы, Славеніі, Францыі, Чарнагорыі, Шатландыі, Швецыі, Эстоніі.
Цяпер у Народныя амбасады можна звяртацца з пытаннямі легалізацыі, пашпартоў, іншых дакументаў, пераследу праз Інтэрпол і як яго спыніць, складанасці з банкаўскімі рахункамі, міжнароднай абароны, у выпадку пагрозы дэпартацыі, за міжнароднай адвакацыяй, распавяла Аляксандра Мамаева, прадстаўніца Народнай амбасады Беларусі ў Славеніі, каардынатарка праекту «Народныя амбасады», старшыня Міжнароднай камісіі ў Каардынацыйнай Радзе. Некалі Аляксандра прасоўвала ідэю народных прадстаўніцтваў Беларусі за мяжой, а цяпер каардынуе іх дзейнасць і супрацу з іншымі ініцыятывамі ды з Офісам Святланы Ціханоўскай.
«Першы напрамак нашай працы – сувязь з мясцовымі палітыкамі. Мы ад пачатку ставілі перад сабой задачу зрабіць так, каб тэлефоны лукашэнкаўскіх амбасадаў маўчалі, каб палітыкі, медыі іншых краінаў звярталіся да нас і каб мы прадстаўлялі беларускі народ, – распавядае Аляксандра. – Другі напрамак – праца з беларусамі і вырашэнні іхных праблемаў: каб выдавалі пашпарты замежнікаў, каб не дэпартавалі па лініі Інтэрполу, не было праблемаў з банкаўскімі рахункамі – калі вам не адкрываюць рахунак – звяртайцеся да нас – вам у любым выпадку абавязаныя адкрыць базавы рахунак, каб можна было ажаніцца ў народнай амбасадзе, што, дарэчы, ужо можна зрабіць у Швецыі, каб не патрабавалі апастыль на дакументы і т.п. І трэці кірунак – стварэнне добрага іміджу Беларусі, каб з ёй хацелі супрацоўнічаць».
Дапамога саіскальнікам статусу ўцекача
Народныя амбасады не маюць афіцыйнага дыпламатычнага статусу, аднак у тых краінах, дзе яны ёсць, мясцовыя палітыкі, дзяржаўныя ўстановы і НДА, медыі па пытаннях Беларусі звяртаюцца менавіта да іх, а не да амбасадаў і консульстваў Беларусі пад чырвона-зялёным сцягам, зазначае Ірына Маклейн, прадстаўніца Народнай амбасады ў Швейцарыі.
,,«Наш статус – гэта нашая рэпутацыя ў іншых краінах. А нашай галоўнай заслугай за гэтыя 5 гадоў існавання я лічу тое, што мы застаемся, не змянілі свайго кірунку дзейнасці і не збіраемся спыняць працу», – падкрэсліла Маклейн.
Па словах каардынатаркі Народнай амбасады ў Італіі Юліі Юхно, гэты праект фактычна замяніў «лукашэнкаўскія амбасады» у розных краінах.
«Мы працуем з рэпрэсаванымі, ладзім культурніцкія праекты, дапамагаем уцекачам», – распавяла беларуска пра дзейнасць Народных амбасадаў у Італіі.
Па словах Юліі, сёлета ў Італіі атрымалі статус уцекача 23 беларуса – сярод іх і былыя палітвязні, і тых, што не сядзелі. Іхныя справы вяла Народная амбасада, дапамагала падрыхтаваць дакументы, падаць апеляцыі ў выпадку патрэбы.
«Я працую з МУС, каб яны ведалі пра нашую павестку і нашыя праблемы. Мы збіралі і прадстаўлялі кейсы тых, хто вярнуўся дамоў і там сеў – для італьянцаў гэта важны аргумент, каб даць чалавеку абарону і не дэпартаваць яго, – распавядае Юхно. – У Італіі цяжкасці таксама з маруднай бюракратыяй. Звычайна пасля шасці месяцаў чакання я пачынаю пісаць у міграцыйныя органы і працэдура паскараецца. Агулам жа атрыманне статусу ўцекача тут займае 2 – 2,5 гады. Сёлета яго атрымалі тыя, што падаваліся 2 – 3 гады таму».
Па словах Аляксандры Мамаевай, эфектыўнасць кампаніяў па прасоўванні інтарэсаў беларусаў звязаная з агульнай абстаноўкай у краіне, дзе даводзіцца гэта рабіць. Але паўсюль даводзіцца шмат распавядаць пра адвольныя затрыманні, умовы ў турмах, выкарыстанне беларускімі ўладамі эканамічных артыкулаў для пераследу паводле палітычных матываў, прыцягваць увагу палітыкаў і медыяў, даказваць, што Беларусь – небяспечная краіна для ўсіх.
Ці адбудзецца Эстафета салідарнасці?
Адной з заўважных ініцыятываў народных амбасадаў стала Эстафета салідарнасці ў падтрымку палітвязняў, да якой летась удалося прыцягнуць 19 краінаў. Ці паўторыцца яна сёлета – пакуль складана сказаць, распавялі прадстаўнікі Народных амбасадаў. Справа ў тым, што ўсё цяжэй знаходзіць фінансаванне, а самі прадстаўнікі дыяспараў таксама часта знаходзяцца не ў самым лепшым становішчы, каб даваць грошы на падобныя ініцыятывы.
У той жа час ёсць прыклады таго, як супольнасці ў мясцовых грамадствах выходзяць насустрач з прапановай дапамогі беларусам. Ірына Маклейн распавяла, што ў Народную амбасаду звярнулася шатландская арганізацыя футбольных заўзятараў з нагоды адборачнай гульні чэмпіянату свету паміж Шатландыяй і Беларуссю гэтай восенню.
,,«У гэтай арганізацыі ёсць добрая традыцыя – яны збіраюць грошы і аддаюць на добрую справу той краіне, з якой гуляюць. Яны спачатку знайшлі арганізацыю, якая дапамагае дзецям Чарнобылю, аднак калі мы зайшлі да іх на сайт – там усё стракацела ад чырвона-зялёнага. Тады я растлумачыла ім што да чаго, і мы дамовіліся, што праз некалькі тыдняў я прапаную ім некалькі ініцыятываў, якім можна дапамагчы. Іхны прыярытэт – дзеці ў спорце», – распавяла Маклейн.
Па словах прадстаўніцы Народнай амбасады ў Шатландыі, кожны ахвочы можа даслаць інфармацыю пра ініцыятыву, якую лічыць вартай падтрымкі.
«ЗША – вельмі спецыфічная краіна»
Удзельнікаў сустрэчы цікавіла пытанне, як Народныя амбасады могуць дапамагчы беларусам у ЗША. У адказ зноў стрымана выказаўся Міхаіл Рубін, зазначыўшы найперш, што ў ЗША няма Народнай амбасады:
«Там няма нашага прадстаўніцтва, таму мы не можам там нічым займацца і ўмешвацца ва ўнутранае палітычнае жыццё ЗША. Агулам, ЗША – вельмі спецыфічная краіна і мы з імі асцярожныя. Але мы можам падзяліцца з беларусамі ЗША сваім досведам працы ў еўрапейскіх краінах».
Госці сустрэчы скардзіліся, што ў Польшчы не вельмі актыўная Народная амбасада. У адказ прысутныя прадстаўнікі амбасадаў сказалі, што кожны можа далучыцца да праекту і прасоўваць інтарэсы беларусаў з пэўнай мясцовасці.
«Народная амбасада таму і народная, што складаецца з людзей. Кожны ахвочы можа быць прадстаўніком інтарэсаў беларусаў. Давайце ўсе разам будзем амбасадарамі», – зазначыла прадстаўніца Народнай амбасады Беларусі ў Аўстрыі Настасся Свіркова.
Што думаюць у Народных амбасадах пра пашпарт Новай Беларусі?
Удзельнікі і госці канферэнцыі маглі заўважыць тэчкі з інфармацыяй пра Пашпарт Новай Беларусі, а таксама QR-код са спасылкай на замову дакументу. Гэтую тэму закранулі і прадстаўнікі Народных амбасадаў. Што з праектам пашпарту варта быць асцярожнымі, сказаў толькі народны амбасадар у Нямеччыне Міхаіл Рубін, астатнія цалкам падтрымліваюць стварэнне і выдачу гэтага дакументу.
,,«Як любая ініцыятыва, і гэтая таксама залежыць ад людзей, якія яе робяць. Калі кожны з нас штосьці ў гэты праект укладзе, мы зможам з яго нешта ўзяць. Я збіраюся прасоўваць пашпарт у Аўстрыі», – сказала Настасся Свіркова.
Аптымістычна глядзіць на ідэю пашпарту і Аляксандра Мамаева:
«Разварот старонак з Ружанскім замкам – месца, дзе я праводзіла дзяцінства, таму я хачу, каб гэта быў наш нацыянальны пашпарт. Ужо цяпер трэба пачынаць асветніцкую кампанію, хадзіць да палітыкаў у розных краінах, паказваць пашпарт і казаць, што ён можа стаць вырашэннем праблемаў беларусаў за мяжой».
Юлія Юхно заявіла, што будзе рабіць сабе пашпарт Новай Беларусі. Яе нацыянальны, сіні беларускі пашпарт будзе дзейсны яшчэ цягам 7 гадоў, аднак Юля як уцякачка ўжо яго не мае – ён знаходзіцца ў паліцыі Італіі – там уцекачам пашпарты не вяртаюць.
«Я хачу зрабіць сабе пашпарт Новай Беларусі, пайсці ў МЗС Італіі і сказаць, што нам патрэбны гэты дакумент. Бо не спрабаваць штосьці рабіць і казаць, што нічога не спрацуе – такі сабе лепшы шлях. Таму я буду спрабаваць», – кажа прадстаўніца Народнай амбасады ў Італіі.
Міхаіл Рубін з Нямеччына заклікаў быць асцярожнымі з праектам пашпарту Новай Беларусі:
«Калі ёсць некалькі меркаванняў, немцы кажуць – у грудзях б’ецца некалькі сэрцаў. Вось так і ў мяне ў дачыненні да гэтага пашпарту – некалькі сэрцаў. Як бізнес-кансультант, хачу сказаць, што трэба быць асцярожнымі з гэтым праектам, бо калі мы – народныя амбасады – станем пунктамі яго выдачы, на нас зваліцца ўсё па абароне дадзеных і т.п. Таму мы асцярожныя, але не закрываем дзверы».
IV Канферэнцыя беларусаў і беларусак свету распачалася 23 траўня ў Варшаве і завершыцца 25 траўня.
Ганна Ганчар belsat.eu
