Праслухоўванне Залужнага: што вядома і якія наступствы для Украіны можа мець гэты скандал
У адным з кабінетаў, які выкарыстоўвае галоўнакамандуючы ЗСУ Валерый Залужны, у нядзелю знайшлі прыладу праслухоўвання. Спачатку пра гэта паведамілі ўкраінскія медыі са спасылкай на ўласныя крыніцы, а неўзабаве з адпаведнай заявай выступіла Служба бяспекі Украіны. Пакуль дэталяў вядома не шмат, аднак у любым выпадку гэты скандал не пройдзе бясследна для ўнутрыпалітычнай сітуацыі ва Украіне.
Што вядома пра праслухоўванне Залужнага
Позна ўвечары 17 снежня Служба бяспекі Украіны паведаміла, што распачатая крымінальную вытворчасць па факце выяўленне «тэхнічнай прылады ў адным з патэнцыйных месцаў дыслакацыі галоўнакамандуючага ЗСУ». Гэтыя дзеянні былі кваліфікаваныя паводле арт. 359 КК («Незаконнае выкарыстанне спецсродкаў атрымання інфармацыі»).
Як распавялі ў СБУ, «праслушку» знайшлі не беспасярэдне ў кабінеце Залужнага, а ў адным з памяшканняў, якое магло ў далейшым выкарыстоўвацца ім для працы. Прычым «жучкі» былі ў непрацоўным стане, сцвярджаюць спецслужбы.
«Якія-небудзь сродкаў назапашвання інфармацыі ці сродкаў выдаленай перадачы аўдыязапісаў не выяўлена», – адзначаецца ў прэс-рэлізе.
Медыі адразу паведамілі, што прылады для праслухоўвання знайшлі і ў іншых пакоях каманднага пункту (у прэс-рэлізе СБУ гэтага не было). Паводле «Цензор.нет», мікрафон быў выяўлены ў кабінеце асабістага памочніка галоўнакамандуючага ЗСУ – Канстанціна Бушуева. Цяпер увесь персанал, які мае доступ да кабінетаў штабу, праходзіць паліграф.
У дзень 18 снежня Генеральны штаб ЗСУ пацвердзіў, што «жучкоў» было некалькі. Як адзначалася ў афіцыйнай заяве, падчас планавага правярання былі выяўлены прылады для праслухоўвання ў «кабінетах, прызначаных для працы галоўнакамандуючага ЗСУ і працаўнікоў Апарату забеспячэння яго дзейнасці». Пасля чаго вайскоўцы звярнуліся ў Службу бяспекі Украіны.
Залужны ў інтэрв’ю РБК-Украіна зазначыў, што кабінет, дзе знайшлі «жучок», ён даўно не выкарыстоўваў. «Скажу вам так: гэта тое памяшканне, якое я мусіў выкарыстаць сёння. У ім учора падчас праверкі знайшлі [праслушку]… Я там [у кабінеце] даўненька ўжо не быў. Але мы праверылі і знайшлі», – распавёў генерал, дадаўшы, што «жучкі» знайшлі не толькі ў яго.
Каментуючы сітуацыю, Залужны выключыў, што да арганізацыі праслухоўвання мог быць датычны хтосьці з Генштабу. «Не, з вушамі мы даўно не працуем», – падкрэсліў ён.
Залужны сказаў журналістам, што інцыдэнт ён успрыняў «як вайну». У адказ на ўдакладняючыя пытанні, галоўнакамандуючы ЗСУ шматзначна дадаў: «Усякае можа быць. Следства пакажа».
Кантэкст, які дае прастору для спекуляцыяў
Ні ў заяве СБУ, ні ў заяве Генштабу, ні ў каментары Залужнага нічога не гаворыцца пра тое, хто можа стаяць за праслухоўваннем. Самая лагічная версія ва ўмовах вайны – гэта спецслужбы Расеі. Аднак у публічнай прасторы амаль адразу ўзніклі падазрэнні наконт датычнасці да гэтай справы адміністрацыі прэзідэнта Уладзіміра Зяленскага, які, паводле звестак медыяў, цяпер знаходзіцца ў кепскіх стасунках з Залужным.
Паводле медыяў, першапрычынай канфлікту прэзідэнта і генерала з’яўляецца рэўнасць Зяленскага да шалёнай папулярнасці Залужнага ў народзе. З электаральнага пункту гледжання сёння толькі галоўнакамандуючы ЗСУ мог бы кінуць выклік дзейнаму прэзідэнту. Як сведчыць апошняе даследаванне Кіеўскага міжнароднага інстытуту сацыялогіі, рэйтынг даверу ў Залужнага цяпер значна вышэй, чым у Зяленскага – 88% супраць 62%.
Стасункі галоўнакамандуючага ЗСУ і прэзідэнта абвастрыліся ў лістападзе 2023 году пасля рэзананснага інтэрв’ю Залужнага выданню «The Economist». Генерал шчыра апавёў, што сітуацыя на фронце зайшла ў пазіцыйны тупік, а гэта рэзка кантраставала з публічнаю рыторыкаю Зяленскага, які прытрымліваўся значна больш аптымістычных ацэнак.
Прэзідэнт Украіны выказаў сваю нязгоду са словамі Залужнага, пайшоў на неадназначныя кадравыя рашэнні, а таксама заўважыў у адным з інтэрв’ю, што вайскоўцы, якія збіраюцца займацца палітыкаю, не маюць «займацца вайною».
У Офісе прэзідэнта ўвесь час адназначна заяўлялі, што канфлікту паміж прэзідэнтам і галоўнакамандуючым у прынцыпе быць не можа. Аднак чым далей, тым больш станавілася зразумелым, што чуткі пра канфлікт з’явіліся не на пустым месцы.
У канцы лістапада інфармацыйную кампанію супраць Залужнага распачала дэпутатка Вярхоўнай Рады з прапрэзідэнцкай партыі «Слуга народу» Мар’яна Бязуглая, якая абвінаваціла галоўнакамандуючага ў адсутнасці плану вайны на 2024 год і заклікала да ягонай адстаўкі. Ва ўкраінскім грамадстве да дзеянняў Бязуглай у асноўным паставіліся рэзка крытычна, а яе заявы былі ўспрыняты як прамацванне глебы з боку адміністрацыі Зяленскага наконт магчымага звальнення Залужнага.
У снежні выданне «Украінская праўда» паведаміла, што Зяленскі ў абыход Залужнага фактычна стварыў паралельныя трэкі для камунікацыі з камандзірамі розных відаў войска, што дэстабілізуе працу галоўнакамандуючага ЗСУ.
З улікам усяго гэтага скандал з праслухоўваннем будзе непазбежна многімі ўспрымацца ў кантэксце стасункаў Зяленскага і Залужнага, нават калі насамрэч прэзідэнцкая адміністрацыя дачынення да гэтага не мае. Міжнародная валанцёрская супольнасць «InformNapalm» мяркуе, што цяпер у інфармацыйнай прасторы варта чакаць шматлікіх «укідаў» і «вутак» як з боку расейскіх спецслужбаў, так і з боку «фрыкаў, кшталту Бязуглай».
Чыя рэпутацыя будзе прынесена ў ахвяру?
Пакуль ніхто не можа дакладна сказць, ці мела месца ўцечка сакрэтнай інфармацыі са штабу Залужнага. Калі верыць заяве СБУ, то атрымліваецца, што гэтага адбыцца проста не магло: «жучкі» былі ў непрацоўным стане і размясцілі іх у памяшканні, якое не выкарыстоўвалася Залужным. Аднак у любым выпадку гэтая сітуацыя моцна кампраметуе ўсю сістэму абароны інфармацыі ва ўмовах вайны.
«Гэта беспрэцэдэнтнае парушэнне рэжыму бяспекі», – напісаў у сваім Фэйсбуку галоўны рэдактар «Цензор. нет» Юры Бутусаў.
Былая намесніца міністра абароны Ганна Маляр, якая была звольнена са сваёй пасады ў верасні, заявіла, што злівы сакрэтнай інфармацыі са штабоў увогуле адбываюцца не ўпершыню. «Ваенная таямніца ўжо не раз станавілася публічнай», – напісала яна, не ўдакладніўшы, якія выпадкі меліся на ўвазе.
Былы начальнік ГУР Украіны Валер Кандрацюк у эфіры Radio NV адзначыў, што ў любым выпадку пасля гэтага інцыдэнту пытанні мусяць узнікнуць да СБУ: або прадстаўнікі гэтай спецслужбы самі арганізавалі праслухоўванне, або яны аказаліся не здольныя перадухіліць дзейнасць расейскіх шпіёнаў, якія праніклі ў штаб Залужнага.
«СБУ мае апавесці грамадству, чаму так здарылася, і прыняць адпаведныя захады для таго, каб немагчымыя былі падобныя рэчы ў будучыні», – падкрэсліў ён.
Тое, што скандал з праслухоўваннем будзе мець палітычныя наступствы для сітуацыі ва Украіне, амаль не выклікае сумневаў. Ён непазбежна абвастрыць унутраныя спрэчкі, можа негатыўна адбіцца на ўзроўні даверу да ўладаў як з боку грамадства, так і з боку заходніх саюзнікаў. Так ці інакш, хтосьці мусіць панесці адказнасць (як мінімум рэпутацыйную) за тое, што адбылося. Цалкам магчыма, што ў выніку гэта прывядзе да гучных адставак.
Перспектывы далейшага развіцця скандалу стануць больш зразумелымі, калі па гэтай тэме выкажацца Зяленскі. На момант падрыхтоўкі артыкулу ён яшчэ не каментаваў інцыдэнт з праслухоўваннем, але 19 снежня, падчас прэс-канферэнцыі па выніках году, напэўна зробіць гэта.
Глеб Нержын belsat.eu
