Візы, наратывы, спісы палітвязняў. Пра што Ціханоўскую пытала грамадзянская супольнасць
У трэці дзень візіту ў Польшчу абраная прэзідэнтка Беларусі Святлана Ціханоўская і Аб’яднаны пераходны кабінет правялі сустрэчу з арганізацыямі беларускай грамадзянскай супольнасці ў варшаўскім Цэнтры беларускай салідарнасці. «Белсат» пераказвае, пра што размаўлялі на гэтай сустрэчы.
Цягам мінулых двух дзён візіту Святлана Ціханоўская і чальцы Аб’яднанага пераходнага кабінету сустрэліся з польскімі міністрамі і дэпутатамі, спікерамі абедзвюх палатаў парламенту Польшчы, 9 студзеня Ціханоўская і прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда правялі прыём для беларускай супольнасці. У мінулыя дні Кабінет праводзіў таксама сесію адказаў на пытанні беларусаў і сустрэчу з культурнымі ініцыятывамі беларусаў у Польшчы.
Ціханоўская расказала «Белсату», што візіт у Польшчу быў асабліва патрэбны, бо пасля нядаўніх выбараў у Польшчы змяніўся ўрад. Ёй удалося сустрэцца амаль з усім кабінетам міністраў Польшчы.
«Адбыўся вельмі практычны візіт, – сказала Ціханоўская. – Я радая, што са мной былі побач прадстаўнікі Аб’яднанага пераходнага кабінету, якія больш дэталёва маглі расказаць аб пытаннях у сваіх кірунках».
Паводле Ціханоўскай, на сустрэчах у Польшчы абмяркоўвалі ў тым ліку пытанні лакальнага характару: легалізацыя беларусаў у Польшчы, памяшканні для культурніцкіх ініцыятываў. Абмяркоўвалі і міжнародную працу: гэта дапамога беларусам, прасоўванне еўрапейскай перспектывы, санкцыйны ціск і прыцягненне да адказнасці вінаватых у злачынствах рэжыму Аляксандра Лукашэнкі, вызваленне палітвязняў праз ціск на рэжым.
Ціханоўская мае надзею, што новае кіраўніцтва Польшчы будзе нават больш эфектыўна працаваць у гэтых кірунках, і яна нагадала, што цяперашні міністр замежных справаў Польшчы Радослаў Сікорскі даўно ведае пра дыктатуру, рашуча выступае супраць Лукашэнкі і ёсць сімвалічным «хросным» палітвязня і мужа выбранай прэзідэнткі Сяргея Ціханоўскага.
10 студзеня, між сустрэчамі з дыпламатамі, Ціханоўская і прадстаўнікі Кабінету зладзілі дыскусію з дзясяткамі прадстаўнікоў беларускіх арганізацыяў грамадзянскай супольнасці. Размаўлялі пра наступнае.
Польскія гуманітарныя візы для беларусаў. Прадстаўнік Беларускай асацыяцыі палітвязняў Алег Кулеша расказаў, што ўжо чатыры месяцы ёсць праблема з атрыманнем гуманітарных візаў у Польшчу, і яна закранае не толькі тых, хто хоча ўцячы ад палітычнага пераследу (або вызваліўся з-за кратаў і можа зазнаць новае пакаранне), але і тых, хто апынуўся ў менш бяспечнай краіне, як то ў Грузіі, якую цяпер польскія чыноўнікі лічаць бяспечнай.
Ціханоўская пацвердзіла, што пра праблему ведае. Намеснік кіраўніцы Кабінету, прадстаўнік у пытаннях транзіту ўлады Павел Латушка расказаў, што гэтыя праблемы абмяркоўвалі на сустрэчы з міністрам замежных справаў Польшчы ў першы дзень візіту. Паводле Латушкі, міністр выслухаў праблему, рэагаваў станоўча на просьбу яе вырашыць. Латушка растлумачыў, што цяпер у Польшчы ідуць паслявыбарчыя перастаноўкі, міністру пакуль бракуе намеснікаў, ды міністр паабяцаў, што як толькі будуць зробленыя адпаведныя прызначэнні, то будуць праведзеныя сустрэча і кансультацыі беларускіх дэмакратычных сілаў з кіраўніцтвам консульскай службы. Пакуль жа Латушка прасіў інфармаваць пра канкрэтныя выпадкі візавых праблемаў, каб ён мог паспрыяць кантактам з той жа амбасадай Польшчы ў Грузіі.
Выбары ў Каардынацыйную раду. Блогер Мікалай Маслоўскі распытваў Кабінет пра будучыя выбары ў Каардынацыйную раду і пра прэтэнзіі да дзейнага склікання. Ціханоўская адказала, што цяпер трэба найперш правесці новыя выбары ў Каардынацыйную раду, «празрыста і зразумела для людзей». Выбары меркавалася правесці ў канцы зімы ці на пачатку вясны 2024 года, але КР і АПК маюць рознае бачанне механізму выбараў, цяпер ідуць кансультацыі. Латушка дадаў, што Кабінет выступае за прамыя выбары паводле палітычных спісаў, бо ў свеце «нічога лепшага не прыдумалі». Ён адзначыў, што цяпер дзейнічае і арганізацыйны камітэт для выбараў, і грамадская камісія, якая выпрацоўвае рэкамендацыі для яго – прапановы можна адрасаваць і камітэту, і камісіі.
Дарадца Ціханоўскай у парламенцкай супрацы Анатоль Лябедзька расказаў, што сёння арганізатары выбараў набліжаюцца да схемы, у якой выбары будуць паводле палітычных спісаў з канкрэтнымі праграмамі, без квотаў для арганізацыяў (мінулы склад выбіралі не наўпрост, паводле складанай схемы квотаў). Лябедзька і іншыя прадстаўнікі Офісу заклікалі сфакусавацца не на прэтэнзіях да дзейнага складу КР, а на выбарах новага складу. Ціханоўская заўважыла, што самае цяжкае пытанне ў арганізацыі гэтых выбараў – каб маглі бяспечна прагаласаваць людзі ў Беларусі, над гэтым працуюць.
Розныя спісы палітвязняў. Кулеша згадаў таксама, што цяпер розныя праваабарончыя арганізацыі Беларусі маюць розныя спісы палітвязняў, прызнаюць такімі 1400–1600 чалавек, тады як улады Беларусі кажуць пра 16 тысяч палітычных крымінальных справаў. Таксама Кулеша нагадаў, што ў Беларусі з палітычных прычынаў садзяць людзей на «хатнюю хімію» (абмежаванне волі без накіравання ў папраўчую ўстанову), а праваабаронцы не называюць палітвязнямі пакараных такім чынам.
Прадстаўніца Кабінету ў сацыяльных справах Вольга Гарбунова расказала, што мае папярэднюю дамоўленасць з Міністэрствам замежных справаў Чэхіі аб арганізацыі гэтай вясной з’езду беларускіх праваабаронцаў у Празе. Яна прызнала, што прыйшоў час знайсці адзіны падыход да прызнання палітвязнем, але адзначыла, што сітуацыя з палітычным пераследам у Беларусі сапраўды беспрэцэдэнтная, таму не дзіва, што розныя арганізацыі маюць розныя крытэры.
Санкцыі за палітвязняў. Кулеша пытаў таксама пра прапанову ўводзіць санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі менавіта за палітычныя рэпрэсіі (наймацнейшыя санкцыі ўводзілі за захоп самалёта «Ryanair» і саўдзел у расейскім нападзе на Украіну). Кулеша нагадаў пра ідэю санкцыяў супраць кампаніяў, якія выкарыстоўваюць працу палітвязняў у тым ліку для вытворчасці розных вырабаў для расейскага войска.
Латушка расказаў, што пытанне абмяркоўвалі на сустрэчы з міністрам еўрапейскіх справаў Польшчы ў першы дзень візіту. Кабінет мае пакет прапановаў, якія Польшча магла б вынесці на ўзровень Еўразвязу, сёння гэтыя прапановы маюць накіраваць у МЗС Польшчы. Ды Латушка нагадаў, што санкцыі ўводзіць не Кабінет, а іншыя дзяржавы.
Наратывы ў медыях і «лукашэнкацэнтрычнасць». Былы палітвязень, праваабаронца Леў Антанюк падняў тэму наратываў у незалежных медыях, якія не заўсёды тлумачаць кантэкст, калі паведамляюць пра пераслед за «экстрэмізм» ці «тэрарызм», цытуюць прапагандыстаў і часта згадваюць Лукашэнку. Ціханоўская адказала, што Кабінет не можа наўпрост умешвацца ў працу медыяў.
Прадстаўніца Кабінету ў нацыянальным адраджэнні Аліна Коўшык, якая доўгі час была журналісткай «Белсату», прызнала, што беларускія медыі пакуль не могуць нават дамовіцца між сабой, ці называць Лукашэнку словам «прэзідэнт». Пастаянныя згадкі Лукашэнкі і ягоныя фота патрэбныя, бо людзі клікаюць на Лукашэнку, патлумачыла яна. Латушка падтрымаў: мэта медыяў – каб беларусы больш іх чыталі, а факусаванне на Лукашэнку гэта таксама і барацьба супраць Лукашэнкі. Ды разам з тым, Кабінет цяпер працуе над стварэннем Цэнтру стратэгічных камунікацыяў, які падкажа, як што варта называць.
Кулеша таксама пытаў аб тым, як да замежных палітыкаў даводзяць, што «беларусы гэта не расейцы». Лябедзька нагадаў, што ў 23 краінах ёсць дэпутацкія групы «сяброў Беларусі» і «лабісты беларускага парадку дня», але заклікаў і беларусаў у дыяспарах актыўней лабіяваць свае інтарэсы, ствараць аб’яднанні грамадскіх ініцыятываў у выгнанні.
Фінансаванне незалежных медыяў. Галоўны рэдактар Reform.by Фёдар Паўлючэнка расказаў, як нядаўна выданне страціла фінансаванне ад замежнага донара (ва ўмовах рэпрэсіяў медыям цяжка зарабляць на сваю працу камерцыйнымі шляхамі). Са словаў Паўлючэнкі, цяпер замежныя спонсары «кладуць у адну скрыню» беларускія і расейскія медыі, але беларускія проста меншыя за расейскія, таму аказваюцца «ў канцы спісаў».
Коўшык расказала, што нядаўна мела сустрэчу з галоўнымі рэдактарамі беларускіх незалежных медыяў, абмеркавала балючыя тэмы, дамовілася з Беларускай асацыяцыяй журналістаў і Прэс-клубам стварыць супольны дакумент аб тым, як і якія інтарэсы медыяў прасоўваць.
Праблемы з памяшканнямі. Рэжысёрка Наталля Локіць з варшаўскай тэатральнай студыі «Купалінка» расказала, што цяпер бацькі самі аплачваюць заняткі дзяцей, але студыя мае патрэбу ў падтрыманні і памяшканні. Ціханоўская згадала, што днём раней мела сустрэчу з прадстаўнікамі культурнай супольнасці, там такія праблемы таксама згадвалі.
Латушка ж расказаў пра сустрэчу з прэзідэнтам Варшавы і ранейшую сустрэчу з варшаўскім бюро культуры. Там прасілі памяшканне для «Купалаўцаў» і іншых тэатральных трупаў – дамовіліся, што мэрыя Варшавы прапануе памяшканне, першы варыянт мелі паказаць ужо сёння. Ён таксама нагадаў, што можна падаваць заявы на гранты: па кансультацыі можна звяртацца да Рады культуры, з кантактамі можа дапамагчы і Коўшык.
Праблемы з «Google». Мікалай Маслоўскі расказаў Кабінету пра даволі вузкую праблему: распрацоўнік мабільнай праграмы не можа апублікаваць яе ў краме праграмаў «Google Play», бо «Google» не хоча пераводзіць ягоны акаўнт з беларускай лакацыі на польскую. Ціханоўская расказала, што ў Офісе ёсць чалавек, які трымае кантакт з «Google» і можа дапамагчы. А днём раней пра стасункі з IT-гігантамі «Белсату» падрабязна казаў дарадца Ціханоўскай Франак Вячорка – сярод іншага ён заклікаў звяртацца з падобнымі пытаннямі на пошту tech@tsikhanouskaya.org.
Дзе знайсці беларусаў Варшавы. Дырэктарка шэлтару для беларусаў у Варшаве Ганна Федаронак нагадала, што кожную нядзелю беларусы польскай сталіцы збіраюцца а 14-й гадзіне каля помніка Мікалаю Каперніку, ладзяць мітынг і абмеркаванне праблемаў дыяспары ў фармаце «адкрытага мікрафона».
Алесь Наваборскі belsat.eu
