У 2025 годзе Беларусь адзначае 80-годдзе Перамогі з такім размахам, якога не бачылі ўжо даўно. Вайсковыя парады, танкі, самалёты, салюты, надзвычай дзіўныя формы святкавання ды адзінкавыя яшчэ жывыя ветэраны, якіх «віншуюць» так, што лепей бы таго не рабілі. Усё гэта на фоне эканамічных праблемаў і за бюджэтныя грошы.
У Менску запланаваны парад з удзелам звыш дваццаці парадных разлікаў і авіяцыйнай тэхнікі. Плануецца ўдзел вайскоўцаў з Расеі і Кітаю. Агульная колькасць удзельнікаў – больш за чатыры тысячы чалавек.
Аляксандр Лукашэнка будзе 9 траўня ў Маскве. Каб і паспець да Пуціна, і сваім шоу не ахвяраваць, у Менску змянілі расклад параду: замест раніцы ён пройдзе ўвечары.
Парад будзе складацца з дзвюх частак. У гістарычнай частцы будзе рэтратэхніка і парадныя разлікі ў форме з узбраеннем ваенных гадоў. Упершыню будуць паказаныя тачанкі з кулямётамі.
У сучаснай частцы параду прэзентуюць узоры тэхнікі, што на ўзбраенні беларускай арміі. У небе над Менскам праляцяць 35 паветраных судоў – 12 верталётаў і 23 самалёты, у тым ліку расейскія Су-30СМ.
У рэгіёнах рыхтуюцца свае імпрэзы. У абласных гарадах пройдуць ускладанні кветак, канцэрты і салюты.
У Гомлі, да прыкладу, 9 траўня пераўтварылі ў масавае ваенізаванае шэсце. Для рэпетыцыяў параду там нават вылучылі ўзлётна-пасадачную паласу аэрапорту, бо запланаваны ўдзел больш за тысячу чалавек і выкарыстанне авіяцыі ўпершыню ў гісторыі Гомля. Кіраваць рыхтаваннем параду паставілі адыёзнага палкоўніка Андрэя Крываносава.
Але ў гонцы за ідэалагічнай адданасцю ў гэтым годзе перамагло астатніх (і нават самога сябе) Берасце. Яго Лукашэнка абраў другім вузлом святкавання. Тут чакаюцца дэлегацыі «з усёй Беларусі і суседніх краінаў». Менавіта Берасцю былі выдаткаваныя асобныя рэсурсы.
Пераможным шаленствам вызначыўся Берасцейскі гарвыканкам. Мясцовы партал «BGmedia» выявіў адразу некалькі дзіўных бюджэтных тэндараў да 9 траўня.
Адзін з іх – на закуп сувенірных гузікаў, пакрытых залатым або срэбраным лакам. Гарвыканкам набыў 200 такіх гузікаў і аддаў за іх 6420 рублёў. У камплекце з кожным – сувенірная каробка, аклееная «дызайнерскай папераю колеру “чароўная свечка” з залатым друкам на вечку». Якую менавіта эмблему ці надпіс зрабілі на вечку – не паведамляецца, бо іх «узгаднялі асобна. Іх, відаць, раздадуць ганаровым гасцям ці ветэранам, якія прыедуць на імпрэзы.
А вось берасцейскі аблвыканкам закупіў 60 сувенірных пляшак з чаркамі, кожная з якіх таксама будзе мець індывідуальную гравіроўку на скураным чахле. Усяго такіх пляшак – 60 штук, а іх агульны кошт – 9776 рублёў. У той час як у інтэрнэт-крамах такія ж камплекты каштуюць у 2–3 разы танней, чыноўнікі чамусьці абралі самы дарагі варыянт.
Нарэшце, самым экстравагантным пунктам праграмы стаўся паход у лазню. Так-так, менавіта «паслугі мыцця ў лазні» для 415 чалавек за 7470 рублёў за подпісам галоўнага спецыяліста ў абароне дзяржсакрэтаў Берасцейскага гарвыканкаму Аляксандра Залатухіна.
Хто гэтыя 415 шчасліўцаў – не паведамляецца. Так, ёсць імавернасць, што ў лазні будуць мыць вайскоўцаў, якія возьмуць удзел у парадзе, але ў такім выпадку іхная колькасць занадта малая.
Колькі каштуе 9 траўня
Кошт травеньскіх святкаванняў у Беларусі – адна з найбольш старанна ўтоеных дзяржавай тэмаў. Але незалежныя медыі і эксперты прыводзяць прыкладныя лічбы, і яны ўражваюць.
Толькі на арганізацыю «святочнай абгорткі» – салюту да Дня перамогі ў Менску спатрэбіцца 500 тыс. рублёў.
Як падлічваў яшчэ ў 2020 годзе вайсковы аналітык Аляксандр Алесін, адзін палёт самалёта падчас параду каштуе ад некалькіх тысяч долараў, з улікам выдаткаў на паліва, рыхтавання экіпажаў і лагістыкі. Напрыклад, вылет звяна з чатырох самалётаў можа каштаваць больш чым 25–30 тысяч долараў. Калі ў Менску задзейнічаныя 35 суднаў, а ў рэгіёнах – яшчэ некалькі, агульны кошт толькі авіяцыйнай часткі сягае сотні тысяч долараў.
Прагон танкаў і браніраванай тэхнікі таксама нятанны: 12 танкаў – каля 3–4 тысячаў долараў толькі за паліва і абслугоўванне. З улікам зносу тэхнікі, аплаты працы асабовага складу, рамонту дарог пасля параду і іншых выдаткаў агульны кошт параду – мінімум 1 млн долараў.
Гэтыя грошы маглі б істотна дапамагчы ў сацыяльнай сферы, дзе ў Беларусі назіраецца хранічны дэфіцыт. На тую ж суму можна было б набыць сучаснае абсталяванне для лякарняў або адрамантаваць дзясяткі школаў ці сотні кіламетраў дарог.
Адкуль улады выціскаюць грошы на парад? Як высветліў «Белсат», крыніцы фінансавання розная ў залежнасці ад адміністрацыйнай адзінкі, узроўню і фармату падзеі.
Так, у Менску частка сродкаў ідзе з бюджэту Міністэрства абароны. У рэгіёнах выдаткі прыпадаюць на гарадскія і абласныя бюджэты, як гэта адбылося, да прыкладу, у Берасці. Пра гэта ж сведчаць дакументы на сайце дзяржзакупаў.
,,Частка выдаткаў, як нам ананімна патлумачылі ў гарвыканкаме аднаго з рэгіянальных цэнтраў Віцебскай вобласці, маскуецца пад «патрыятычныя падзеі», «ідэалагічную працу» і «моладзевыя ініцыятывы» – такі падыход дазваляе і адказнасць размыць, і рэальныя лічбы схаваць.
«Дзяцей выкарыстоўваюць як дэкарацыі ў ідэалагічнай пастаноўцы»
Яшчэ адна з найбольш трывожных тэндэнцыяў – масавае прыцягненне дзяцей да «святкавання» 9 траўня. У школах і садках краіны праводзяць імпрэзы, дзе хлопчыкаў апранаюць у гімнасцёркі, а дзяўчынак – у салдацкія сукенкі. Школьнікі маршуюць на «ўроках мужнасці» і вучаць на памяць савецкія ваенныя песні.
«Дзяцей, як і ў мінулым годзе, хацелі прымусіць браць удзел у парадзе, падаючы гэта як прыклад «патрыятычнага выхавання». Але ў бацькоўскім чаце разгарэліся такія сваркі, што адміністрацыя раёну пастанавіла іх не чапаць. Можа, у іншых садках хто і пагадзіўся», – распавядае выхавальніца аднаго з дзіцячых садкоў у Магілёве.
А вось што нам расказаў бацька школьніцы з Віцебску:
«Дачка вучыцца ў 4-м класе. У школе казалі, што ўсе без вынятку мусяць узяць удзел у флэш-мобе з ваенным сцягам. Удома праз гэта пасварыўся з жонкаю. Яна ўважае, што гэта нармальна, а я ўпэўнены, што дзеці не павінны пад прымусам хадзіць пад ваеннымі сцягамі ды маршам пад крыкі «За Радзіму!». Дзяцей выкарыстоўваюць як дэкарацыі ў ідэалагічнай пастаноўцы».
«Урачыстыя віншаванні» ветэранаў
Рэальных ветэранаў ВАВ у Беларусі засталося лічаныя адзінкі. Усім далёка за 95 гадоў. Усё, што адбываецца пад шыльдаю «віншавання ветэранаў», часцяком выглядае як здзек. Адным з найбольш абуральных эпізодаў гэтага года сталася гісторыя 103-гадовага ветэрана Івана Сурвілы з Заслаўя, якога «віншавалі» чыноўнікі.
Іван Сурвіла – удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Цяпер ляжыць, самастойна амаль не рухаецца і не размаўляе. Але гэта не перашкодзіла прадстаўнікам мясцовай адміністрацыі прыйсці дамоў да яго з баянам, спевамі і фотаапаратамі. На відэа, што разышлося ў сацсетках і YouTube, бачна, як некалькі чалавек вельмі гучна гавораць з ветэранам і нязграбна спяваюць ваенныя песні. Дзядуля тым часам ляжыць амаль без руху, а ягонымі далонямі паказальна пляскае ягоная дачка. Сам ён, такое адчуванне, нават не разумее, што адбываецца.
«Прыйшлі раз на год – павылі, парагаталі, зрабілі фотку для сайту і пайшлі. Гэта не павага. Гэта здзек», – пісалі адны беларусы ў каментарах пад відэа.
«Лепш бы яго да лекара адвезлі ці купілі матрац, чым крычаць ля яго пад баян», – абураліся другія.
Відэа выдалілі праз 17 гадзінаў, але інтэрнэт, як гаворыцца, усё помніць.
Гэты выпадак не вынятак. Амаль ува ўсіх гарадах чыноўнікі паказальна рапартуюць, што «кожны ветэран атрымаў падарунак», і фатаграфуюцца з імі падчас «урачыстага віншавання». І гэта на фоне таго, што ў несвяточны дзень шмат хто з гэтых ветэранаў ці іхныя родныя вымушаныя звяртацца да валанцёраў, а не да дзяржавы, каб набыць лекі або выклікаць санітарны транспарт.
Навошта гэта ўсё Лукашэнку
Святкаванне 80-годдзя Перамогі з такім размахам у 2025 годзе – гэта, на жаль, ужо не пра памяць і не пра мінулае.
Навошта Лукашэнка так учапіўся ў тэму вайны? Пра гэта нядаўна ён адкрыта прызнаўся сам: «Мы гэтак учапіліся за гістарычную памяць, каб паказаць нашым дзецям, што ў нас былі героі. І што калі раптам нам трэба біцца за сваю зямлю, за сем'і, як змагаліся яны, не шкадуючы ні жыцця, нічога…».
Гэтыя словы Лукашэнка прамовіў у Валгаградзе, дзе разам з Пуціным запускаў серыю юбілейных імпрэзаў. Іх сутнасць: «нашчадкі Перамогі маюць гістарычную рацыю і індульгенцыю на любыя дзеянні», а апанентаў Беларусі і Расеі абвяшчаюць «нашчадкамі фашыстаў».
Гісторык Аляксандр Фрыдман у размове з «Белсатам» называе палітыку Лукашэнкі спробаю «гучаць мацней за Крэмль і Захад адначасова». У сваю чаргу палітолаг Валер Карбалевіч кажа, што «перамога выкарыстоўваецца як індульгенцыя для любых дзеяў – і ўнутры краіны, і ў вонкавай палітыцы».
Так сталася, што і для беларусаў 9 траўня раздвоілася: ёсць памяць пра вайну, а ёсць асобна парад для ўладаў.
Надзея Вольная belsat.eu
