Як святкаваць Вялікдзень беларусам у выгнанні, калі ты адарваны ад дому і блізкіх, калі ўсе традыцыі трэба адбудоўваць наноў? А ў Беларусі, дзе цяпер нават у святыні не заўсёды пачуеш праўду? Як беларускія вернікі за мяжой яднаюцца і трываюць у малітве за радзіму, нягледзячы ні на што? Напярэдадні святаў абмеркавалі гэтыя пытанні з каталіцкім і праваслаўным святарамі. Першым публікуем інтэрв’ю з ксяндзом Дзмітрыем Прыступам.
Ксёндз Дзмітрый вядзе душпастырства беларусаў ужо тры гады пры касцёле Святога Юзафа ў Лодзі (Польшча). Святар быў вымушаны ўцякаць з радзімы, як і бальшыня парафіянаў-беларусаў, якімі ён цяпер апякуецца. Гутарым з ксяндзом Дзмітрыем пра тое, як святкаваць нават сярод цемры, знаходзіць суцяшэнне ў гісторыі Хрыста, а таксама пра малітву за тых, хто цябе пераследуе, і абавязак Касцёлу ацэньваць маральны бок палітыкі.
Сантымент да Беларусі
– Мы з вамі гутарылі два гады таму. Што змянілася ў суполцы беларускіх каталікоў у Лодзі за гэты час? Ці стала больш людзей, ці далучаюцца новыя?
– Змяняецца ў нас толькі тое, што некаторыя з’язджаюць, іншыя прыязджаюць. Колькасць беларусаў-каталікоў у Лодзі вельмі павялічылася. Гэта відаць, напрыклад, з нашых сацсетках. Беларускія біскупы надоечы заявілі, што ў Польшчы збіраюцца каля 30 вернікаў-беларусаў, але гэта няпраўда. Хаця б калі паглядзець на наш тэлеграм-канал, там 60 чалавек. У Instagram'е – каля 40. Актыўных удзельнікаў, якія прыходзяць кожную нядзелю і з якімі я маю сталы кантакт, – каля 35 чалавек.
Прыходзяць людзі рознага веку. На Вялікдзень буду хрысціць дзіця, якое тут нарадзілася. Найстарэйшаму – каля 50 гадоў. Ёсць дзеці, падлеткі, моладзь, студэнты, маладыя сем’і.
– Як людзі пачуваюцца? Ці ёсць сум па Беларусі, жаданне вярнуцца? Ці ўжо адаптаваліся і будуюць новае жыццё ў Польшчы...
– Пэўны сум напэўна ёсць. Але гэта нават больш не сум, а сантымент да Беларусі, бо там дом. І ў мяне таксама. Але калі разумееш перспектыву і тое, што там цяпер адбываецца, разумееш: там няма чаго рабіць. Ні з эканамічнага гледзішча, ні з маральнага. Усе гэтыя чыннікі не спрыяюць там развіццю чалавека як асобы.
«Палякі моляцца з намі па-беларуску»
– Як вы сёлета рыхтаваліся з беларусамі да Вялікадня? Як святкуеце?
– У Вялікую суботу ў нас супольная двухмоўная Велікодная вігілія разам з палякамі. Я як вікарый у польскім касцёле ўвесь час нагадваю палякам, што пры нашай парафіі ёсць супольнасць беларусаў. Палякі заахвочваюць беларусаў далучацца да супольнасці. Мы молімся разам, на дзвюх мовах, і нікому гэта ніколі не перашкаджае. Гэта вельмі вялікая каштоўнасць – такі абмен дарамі веры. Гэта найвышэйшы ўзровень аб’яднання.
У Велікодную нядзелю а 13:15 у нас імша па-беларуску, як заўсёды. Палякі ў тым ліку ведаюць, што ў гэты час – імша для беларусаў, і таксама прыходзяць, разам з намі моляцца, нават па-беларуску.
– Цудоўная гісторыя, бо часам даводзіцца чуць пра стрыманае, калі не крытычнае стаўленне палякаў да мігрантаў…
– У нас у гэтым плане ўсё вельмі станоўча. Вядома, у гэтым немалую ролю адыгрываю я як пасярэднік. Я – ксёндз з Беларусі, працую ў польскай парафіі як вікарый, выкладаю дзецям у дзвюх школах, рыхтую іх да першай камуніі, маю кантакт з моладдзю. Палякі мне давяраюць і дзякуючы гэтаму прымаюць нашую супольнасць. І беларусы ў адказ з удзячнасцю ставяцца: дапамагаюць, калі трэба, бяруць удзел у прыбіранні касцёлу, парафіяльнага дому. Мы ўсе разам робім фэсты. У нас вельмі актыўная і прыемная супраца. Ксенафобіі ўвогуле няма.
Не кошыкі з ежай, а прыгатаванне душы
– А ці ёсць нейкія адрозненні ў тым, як святкуюць Вялікдзень палякі і беларусы? У крамах тут, напрыклад, паўсюль велікодныя зайцы – не памятаю такога ў Беларусі.
– Усё вельмі падобна, бо бальшыня каталіцкіх традыцыяў у Беларусі паходзіць з Польшчы. Тое ж асвячэнне страваў, велікодны стол, спевы, перакладзеныя з польскай мовы на беларускую. Адрозніваецца толькі мова, якою мы карыстаемся.
Велікодныя зайцы – не хрысціянская традыцыя, і мы гэта тлумачым людзям. У нас ёсць яйкі, велікодны баранак. Зайцы – паганская традыцыя, якая прыйшла з Захаду.
– Як бы вы параілі адсвяткваць Вялікдзень? На чым засяродзіцца?
,,«Найперш не на кошыках з ежай, прыбіранні памяшканняў, сваім выглядзе, а на прыгатаванні душы. На тым, каб паспавядацца, прыняць Святую камунію, бо гэта адна з касцельных запаведзяў – прынамсі раз на год паспавядацца і прыняць Святую камунію ў велікодным часе. Сканцэнтравацца на Хрысце, які перажывае трыдыум пакуты, смерці і ўваскрэсення, на галоўных этапах ягонага жыцця, якое ён аддае дзеля нашага збаўлення».
«Божая воля часта цяжкая і незразумелая»
– Калі чытаеш ці слухаеш гэтымі днямі гісторыю пакутаў Хрыста, немагчыма не праводзіць паралеляў з тым, што цяпер адбываецца ў жыцці беларусаў: несправядлівы суд, пакаранне. Што ў гэтай евангельскай гісторыі, на ваш погляд, могуць узяць для сябе беларусы? Якое, магчыма, суцяшэнне?
– Не ведаю, ці трэба шукаць суцяшэнне. Шукаць трэба сэнс. Хрыстос ніколі не абяцаў, што будзе справядлівасць у гэтым свеце, але ён нагадваў, што Бог сказаў – да яго належыць помста. І толькі Бог мае права справядлівасці і суда.
Адзінае, што мы павінны, – спаўняць ягоную волю, імкнуцца зразумець яе ў сваім жыцці, у тым, што я раблю цяпер тут, у гэтай краіне, у гэтым асяроддзі, у гэтай парафіі, з гэтымі людзьмі, з якімі сустракаюся штодня.
Нам заўсёды будзе хацецца, каб было інакш. Гэтак жа, як і Хрысту некалі. Яму было 33 гады, і ён напэўна хацеў яшчэ жыць, глядзець на сваіх вучняў, на сваю маці, быць разам з імі. Але калі ён моліцца ў Гетсіманскім садзе, ён кажа: будзь воля Твая. І ён ведае, што пасля гэтых словаў будзе пакута, смерць, але і ўваскрэсенне. Божая воля часта цяжкая, можа быць нам незразумелаю, здавацца несправядліваю, мы ўвесь час шукаем палёгкі. А яна прыйдзе тады, калі мы адкажам «так» на волю Бога.
«Молімся за палітвязняў і за тых, хто нас пераследуе»
– Як святкаваць Уваскрашэнне Хрыста і перамогу праўды ў Беларусі, калі навокал – хлусня і цемра, за кратамі – святары і вернікі, улады забралі галоўны касцёл, Чырвоны?
– Сканцэнтравацца на Хрысце. Мэта злога – каб мы засяроджваліся на кепскім і ўпадалі ў адчай. Гэта не значыць, што мы павінны забыцца пра палітзняволеных, несправядлівасць, хлусню, падман, пераслед, што да родных і блізкіх прыходзяць з органаў і так далей. Але трэба памятаць, што не гэта ўсё – цэнтр. Цэнтр – Хрыстос. Прыкладам для нас няхай будзе Марыя – маці Хрыста, якую ён сустракае на сваім крыжовым шляху. Яна перажывала з ім Галгофу і верыла: тое, што ён робіць, прынясе плён. З такім жа даверам, у цішыні і пакоры нам варта перажываць святы. Ні ў якім разе не сумаваць, не наракаць, бо менавіта гэтага ад нас хоча злы дух. А мы не павінны губляць надзеі, бо Хрыстос перамог, і тое, што з намі адбываецца, яму неабыякавае.
– Ці моліцеся вы ў парафіі за палітычных вязняў?
– Вядома! Кожную Святую імшу ў малітве верных. Практычна кожная нядзельная служба ў нас адбываецца ў інтэнцыі Беларусі, палітзняволеных, ваяроў, якія змагаюцца ва Украіне за ўсіх нас. Мы таксама заўсёды молімся за тых, хто нас пераследуе, пра Божае добраслаўленне для іх, каб Бог ім даваў мудрасць. Бо чым ёсць грэх, несправядлівасць? Гэта калі ласка мудрасці, развагі, справядлівасці не трапляе на чалавека. А мы молімся пра гэтыя дары для гэтых людзей. І гэта заўсёды першая інтэнцыя. За Бацькаўшчыну, за палітзняволеных, за нашых родных – усе гэтыя інтэнцыі агучваем на кожнай Святой імшы.
«Палітыка – частка супольнага чалавечага жыцця»
– Ад адной знаёмай давялося пачуць, што ў беларускіх каталіцкіх суполках у Польшчы стала зашмат палітыкі, і яна ўвогуле баіцца хадзіць туды, каб не было наступстваў, бо яна ездзіць у Беларусь. А як вы думаеце: ці ёсць палітыцы месца ў веры?
– Мы не можам не казаць пра палітыку, бо існуе Каталіцкая сацыяльная навука. Паслухайце, напрыклад, казанні святога Яна Паўла ІІ, які стаў Папам Рымскім падчас панавання камунізму. Сваймі словамі ён, у тым ліку, паўплываў на падзенне Берлінскага муру.
Палітыка – гэта частка чалавечага супольнага жыцця, як і веравызнанне. Калі хтосьці баіцца, ён мае на гэта права. Ён можа пайсці ў польскую парафію, гэта не праблема. Але як быць тады з тымі людзьмі, якія не баяцца і хочуць маліцца, якія патрабуюць менавіта гэтай малітвы, і не столькі за сябе і за тых, хто цярпіць, але менавіта за тых, хто не мае гэтай ласкі, але застаецца пры ўладзе і не заўсёды мудра ёю карыстаецца? Вось у чым галоўнае пытанне.
Безумоўна, першая мэта Касцёлу – евангелізацыя, і яе нішто не можа пераважыць, але Каталіцкая сацыяльная навука загадвае праўду называць праўдай, а хлусню – хлуснёй. І Касцёл мае права голасу, каб ацаніць, згодная палітыка з сумленнем ці не.
«Рабіць тое, што прынясе плён»
– А што рабіць святарам і вернікам у Беларусі, дзе яны не могуць адкрыта рэалізоўваць гэтую сацыяльную навуку Касцёлу і казаць праўду ўслых?
– Тое, што прынясе плён. Хрыстос кажа: калі хочаш маліцца, увайдзі ў пакой, зачыніся, і прадстаў перад Богам сваю малітву, а Бог, які ва ўкрыцці, аддасць табе. І сёння трэба было б задаць сабе пытанне: колькі насамрэч ёсць сапраўднай ціхай малітвы ў нашых памяшканнях, кватэрах, дамах? Па-другое, варта распазнаць Божую волю. Магчыма, нашая краіна патрабуе такога часу. Як бы гэта балюча ні гучала, але кожнае цярпенне прыносіць нейкі плён. І па-трэцяе, Святое Пісанне кажа, што няма такога зла, з якога Бог не вывеў бы дабра. Мы насамрэч верым і давяраем Богу ці хочам волю Божую падпарадкаваць пад сваю волю?
– Як не расчаравацца ў веры і Богу, калі здаецца, што перамагае несправядлівасць?
– Несправядлівасць не перамагае. Я такога не заўважаю. Для мяне гэта міф, бо я найперш бачу Хрыста, які перамог, і пераношу гэта на сваё жыццё.
Калі мы расчароўваемся, думаем, што штосьці ідзе не паводле нашай думкі, давайце паглядзім, на чым мы канцэнтруемся. Так, быў Юда Іскарыёт, які здрадзіў Хрысту. Але ж гэта не значыць, што ўсе здрадзілі. Адзін здрадзіў. Чаму мы канцэнтруемся на тых, хто здраджвае, а не на тых адзінаццаці і на Хрысце, якія застаюцца вернымі?
«Нашая супольная ўрачыстасць»
– Ці прыходзяць беларусы да веры за мяжою?
– Натуральна, увесь час, і з розных прычынаў. Хтосьці хоча ўзяць шлюб ці пахрысціць дзіця, даведваецца пра нашую супольнасць, а потым і застаецца з намі. Хтосьці шукае разважанняў на тэму Святога Пісання, адказы на свае пытанні. Некаторыя і адыходзяць таксама, губляюць сэнс. Але яны не карыстаюцца з таго, што дае Касцёл, як споведзь, Святая камунія, і прыходзяць у Касцёл са сваёй воляй. А нас Хрыстос не так вучыў. Ён вучыў нас маліцца: будзь воля Твая як у небе, так і на зямлі.
– Што б вы пажадалі беларусам у гэты Вялікдзень – хто ў Беларусі і хто ў эміграцыі?
– Я б не дзяліў так – на тых, хто ў Беларусі і хто ў эміграцыі, бо гэта нашая супольная ўрачыстасць. А пажадаў бы найперш сканцэнтравацца на Хрысце, які перамог смерць, якому неабыякавае цярпенне, які першы гэтае цярпенне перажыў і аддаў за збаўленне чалавека сваё жыццё. Багі ў паганскай традыцыі заўсёды патрабавалі ахвяры ад чалавека, а тут Бог прыйшоў і сябе склаў у ахвяру дзеля збаўлення чалавека. Няхай гэтая думка нас узмацняе і заўсёды нам дае вялікую надзею, што пасля цярпення будзе дзень, поўны радасці і святла. А калі мы ўжо перажываем радасць і святло – у Беларусі ці за мяжой – няхай Бог толькі памнажае гэтыя ласкі.
Ганна Ганчар belsat.eu
