Украіна пастанавіла не працягваць дамову аб транзіце расейскага газу. Расея не настойвала. Аўстрыя і Славаччына знайшлі альтэрнатывы, Прыднястроўе засталося без ацяплення.
Расейская дзяржаўная энергетычная кампанія «Газпром» паведаміла пра спыненне транзіту расейскага газу праз Украіну з 8-й раніцы 1 студзеня 2025 года. Гэта растлумачылі «стратаю тэхнічнай і юрыдычнай магчымасці падаваць газ для транзіту»: 1 студзеня скончыўся тэрмін дамоваў з кампаніяй «Нафтогаз України», падпісаных у канцы 2019 года.
Міністэрства энергетыкі Украіны пацвердзіла: у названы час, а 7-й раніцы паводле ўкраінскага часу, транзіт расейскага газу праз Украіну спыніўся. Паводле міністэрства, гэта «гістарычная падзея», бо Расея губляе рынкі і панясе фінансавыя страты. Украінскую газавую інфраструктуру загадзя падрыхтавалі да працы «ў рэжыме нулявога транзіту».
«Нафтогаз» заяўляў, што не збіраецца працягваць адпаведныя дамовы, яшчэ ў 2023 годзе. Нягледзячы на поўнамаштабны напад Расеі на Украіну, дамовы не сталі разрываць адразу, бо ад расейскага газу залежаў шэраг краінаў Еўропы. Але новых падпісваць не хацелі.
Што далей?
Прыднястроўе – непрызнаная прарасейская «Прыднястроўская Малдоўская Рэспубліка» на тэрыторыі Малдовы – засталося без ацяплення, там абвясцілі «надзвычайнае эканамічнае становішча». Як пісала кампанія «Тираспольэнерго», ад ацяплення адключаць усіх, акрамя медычных і сацыяльных установаў са стацыянарамі. Падключаць ацяпленне абяцаюць цягам 1–14 дзён, калі знойдуцца крыніцы энергіі. Прыднястроўе атрымлівала расейскі газ праз Малдову, ды не плаціла за газ з 1993 года, а «Газпром» выстаўляў рахункі Малдове.
Рэшта Еўропы ўжо не залежыць ад расейскага газу. Як піша «Reuters», апошнія спажыўцы расейскага газу, як Аўстрыя і Славаччына, знайшлі альтэрнатыўныя крыніцы паставак, а Вугоршчына працягне атрымліваць расейскі газ праз «Турэцкую плынь». Еўракамісія запэўнівала, што газавая інфраструктура Еўропы «дастаткова гнуткая», каб забяспечыць сябе газам не з Расеі. Чакаецца, што страта транзіту расейскага газу праз Украіну не справакуе скачкоў цэнаў. Ёсць хіба занепакоенасць доўгатэрміновымі перспектывамі: без адносна таннага газу пад пытаннем канкурэнтаздольнасць еўрапейскай – асабліва нямецкай – прамысловасці.
Украіна, паводле падлікаў «Reuters», страціць ад 800 млн да 1 млрд долараў на год ад адсутнасці расейскіх плацяжоў за транзіт, ды Расея страціць 5 млрд на год ад спынення продажу газу ў Еўропу. На піку ў 2018 годзе Расея пастаўляла ў Еўропу рознымі шляхамі 201 мільярд кубаметраў газу і займала каля 35 % еўрапейскага рынку. За першыя 11 месяцаў 2024-га паставіла праз Украіну толькі 14 млрд м³.
Алесь Наваборскі belsat.eu
