Якую частку свайго заробку беларусы аддаюць дзяржаве? Якая гэта сума ў грашовым эквіваленце? Многа гэта ці мала ў параўнанні з іншымі краінамі? Паспрабавалі падлічыць і параўнаць.
Беларусь: 48 % заробку – на падаткі і ўнёскі
Кожны беларус, які мае працоўную дамову або кантракт, штомесяц пералічвае ў Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) частку заробку, пасля чаго ФСАН збірае гэтыя грошы ў агульны «кацёл», а потым перанакіроўвае іх на пенсіі, бальнічныя і дэкрэтныя адпачынкі. 34 % пералічвае наймальнік, 1 % – сам працаўнік. Так што фактычна заробак на 34 % большы, проста гэтая сума не даходзіць да працаўніка і ён яе не бачыць, бо яна адразу ідзе ў ФСАН.
Пасля ўжо з налічанай сумы здымаецца яшчэ і 13 % падаходнага падатку (гэтыя грошы ідуць у бюджэт). Прычым 13 % плацяць усё, незалежна ад узроўню даходу. Ёсць таксама падатковыя вылікі, але яны не настолькі значныя, каб сур’ёзна змяніць выніковую суму. Напрыклад, пры заробку, меншым за 1054 рублі, не будуць абкладацца падаткам 174 рублі (што заашчадзіць прыкладна 23 рублі).
Прагрэсіўная шкала падаткаабкладання ў Беларусі таксама была, але яе адмянілі, бо яна атрымалася «занадта складанай», а ў Беларусі «няма ярка выяўленага расслаення грамадства на падставе даходаў і няма такой колькасці мільярдэраў, як у Расеі, ЗША ці Кітаі».
Калі падлічыць збольшага, атрымліваецца, што сярэднестатыстычны беларус аддае 48 % свайго заробку на абавязковыя падаткі і ўнёскі. У лічбах гэта выглядае так: напрыклад, у кастрычніку да выплатаў у ФСАН жыхару краіны было налічана ў сярэднім 3506 рублёў. З іх 1192 рублі пайшлі ў ФСАН і ў разліковым лістку выйшла 2314 рублёў: гэта і ёсць сярэднямесячны для краіны заробак, пра які паведаміў Белстат.
Затым з гэтай сумы трэба адняць яшчэ 1 % у ФСАН ад самога працаўніка і 13 % падаходнага. Пасля гэтага на руках у сярэднестатыстычнага беларуса застаюцца 1993 рублі або прыкладна 557 еўраў на жыццё за месяц.
Украіна: 45 % заробку – на падаткі і ўнёскі
Ва Украіне стандартныя страхавыя ўнёскі складаюць 22 % ад заробку. Іх, як і ў Беларусі, выплачвае працадаўца, таму працаўнік таксама гэтай часткі заробку не бачыць.
Пасля налічэння даходу наёмны працаўнік плаціць яшчэ 5 % ваеннага збору (для вайскоўцаў – 1,5 %) і падаходны падатак памерам 18 %.
Вынік: 45 % заробленага жыхар Украіны аддае дзяржаве. Сярэдні налічаны заробак у верасні склаў 18 021 грыўню, але на рукі жыхары краіны атрымалі прыкладна 14 038 грыўняў ці 305 еўраў за месяц.
Расея: 43 % заробку – на падаткі і ўнёскі
У Расеі падатковая сістэма мяняецца ледзь не штогод. Напрыклад, у 2023 годзе сумы сацстрахавання прывязалі да гадавога даходу працаўніка: чым большы даход, тым меншыя ўнёскі. Так, з даходу да 2,225 млн рублёў (21 805 еўраў) за год за кожнага працаўніка наймальнік плаціць 30 % унёскаў, на ўвесь даход, большы за гэты, – 15,1 %.
Стаўкі падаходнага падатку таксама прывязаныя да даходу за год: ад 13 % для тых, хто атрымлівае менш за 5 млн рублёў, да 15 % для даходу, вышэйшага за 5 млн. Але і гэта хутка зменіцца: з 1 студзеня 2025 года падаходны падатак складзе ад 13 % – пры даходзе да 2,4 млн за год, да 22 % – пры даходзе, большым за 50 млн за год. А вось нерэзідэнт краіны ўвогуле будзе плаціць 30 % падаходнага падатку.
Павялічанай стаўкай будзе абкладацца толькі сума перавышэння. Напрыклад, калі чалавек зарабляе 5 млн рублёў за год, то 2,4 млн рублёў будуць абкладацца паводле стаўкі 13 %, а 21 млн рублёў – паводле стаўкі 20 %.
Такім чынам, лічым. Сярэднестатыстычны расеец на падаткі і ўнёскі пакуль аддае 43 % свайго заробку. Калі верыць звесткам «Росстату», жыхар краіны ў верасні 2024 года атрымаў у сярэднім 84 324 рублі (826 еўраў). Аднімаем адсюль 13 % і атрымліваем 719 еўраў на жыццё за месяц.
Дарэчы, сярэдні для краіны заробак у 2,3 разу меншы за заробак мабілізаваных – ім плацяць мінімум 195 тысяч рублёў (1889 еўраў) штомесяц, і гэтая сума не абкладаецца падаходным 13-адсоткавым падаткам.
Польшча: 31,52 % заробку – на падаткі і ўнёскі
Працадаўца і працаўнік паводле працоўнай дамовы плацяць па 9,76 % ад заробку ў пенсійны фонд (разам – 19,52 %). Пасля з заробку мінусуецца падаходны падатак паводле стандартнай для Еўропы прагрэсіўнай шкалы. На даходы да 30 тысяч злотых за год падатку няма, на даходы да 120 тысяч злотых – 12 %, на ўсё, што большае за 120 тысяч злотых – 32 %. На ўвесь даход, большы за 1 мільён злотых, стаўка будзе 1 %.
Пры гэтым усе рэзідэнты Польшчы да 26 гадоў не плацяць падаходнага падатку, калі працуюць не паводле дамовы «o dzieło» і атрымліваюць не больш за 85 528 злотых за месяц. А студэнты да 26 гадоў, якія працуюць паводле дамовы «zlecenie», не плацяць унёскаў на сацстрахаванне. Абедзве гэтыя дамовы – аналаг беларускай дамовы падраду.
Вынік такі: працаўнік, старэйшы за 26 гадоў, аддае дзяржаве 31,52 % свайго заробку. У верасні ў сярэднім у Польшчы ён склаў 8141 злоты (1885 еўраў) да выліку падаткаў. Пасля выліку ўнёскаў у польскі ZUS і падаходнага на руках застаецца 1497 еўраў.
Латвія: 54 % заробку – на падаткі і ўнёскі
Працадаўцы ў Латвіі плацяць 23,59 % за працаўніка ў фонд сацыяльнай абароны, а працаўнік – яшчэ 10,5 %. У цэлым атрымліваецца амаль столькі ж, як і ў Беларусі – 34,09 %.
Згодна з агульнымі правіламі, падаходны падатак складае 20 %, 23 % ці 31 %. Самы нізкі парог на даход да 20,04 тыс. еўраў за год, самы высокі – на даход, вышэйшы за 78,1 тыс. еўраў за год.
Але насамрэч у латышоў шмат розных вылікаў, якія не такія мізэрныя, як у Беларусі. Напрыклад, сума 250 еўраў на кожнае дзіця ў сям’і не абкладаецца падаткам. Яшчэ 500 еўраў не абкладаецца падаткам з усяго даходу, ніжэйшага за 1800 еўраў.
Латвія мяняе цяпер падатковую сістэму. Напрыклад, у 2025 годзе ў краіне хочуць увесці адзіную суму, якая не будзе абкладацца падаходным падаткам, памерам 510 еўраў (для пенсіянераў – 650 еўраў). Плануецца змяніць і стаўку падаходнага падатку: яна складзе 25,5 % для даходу да 105 300 еўраў за год, і 33 % – для ўсяго даходу, вышэйшага за гэтую мяжу.
Але пакуль выглядае, што сярэдні латыш аддае за месяц крыху больш за 54 % заробку на падаткі і ўнёскі. Напрыклад, у другім квартале 2024 года (а заробак тут лічаць кварталамі) сярэдні заробак у краіне склаў 1671 еўра да падаткаў.
Палічым, што застаецца на рукі сярэднестатыстычнаму латышу. Возьмем 1671 еўра, адбяром 500 еўраў, што не абкладаюцца падаткам, і затым аднімем падаходны і ФСАН. У выніку на рукі застаецца 1313 еўраў за месяц.
Літва: 41 % заробку – на падаткі і ўнёскі
У Літве сістэма незвычайная: большую частку страхавых унёскаў плаціць сам працаўнік, а не працадаўца за яго. Наймальнік плаціць 1,5 % штомесячнага заробку, а працаўнік – 19,5 %. Падаходны ў краіне залежыць ад узроўню заробку: 20 % – калі гадавы заробак не перавышае 60 сярэдніх для краіны заробкаў, 32 % – на ўсё, што вышэйшае за гэты парог. У 2023 годзе такі ліміт складаў 101 094 еўраў за год.
Пры гэтым ёсць не абкладаны падаткам даход 747 еўраў для ўсіх.
У другім квартале 2024 года сярэднемесячны заробак у Літве складаў 2196 еўраў да выплаты падаткаў. Мінусуем «некрануты запас» 747 еўраў, потым 19,5 % мясцовага ФСАН і 20 % падаходнага падатку. У выніку сярэдні літовец у месяц аддае 41 % заробку дзяржаве і самастойна распараджаецца сумай каля 1680 еўраў.
Заўвага. У разлік браліся толькі асераднёныя паказнікі: для працаўнікоў са звычайнай працоўнай дамовай, якія атрымліваюць сярэдні для краіны заробак, пры гэтым не маюць спецыяльных ільготаў. Таксама варта ўлічваць узровень цэнаў і жыцця ў кожнай з краінаў, розніцу ў часе падліку заробкаў, узровень падаткаў для прадпрымальнікаў ды іншыя чыннікі.
Тэса Анэйда belsat.eu
