У Расеі працягваюць прасоўваць законапраект, які істотна спросціць арганізацыю тураў у Беларусь, але можа закрануць пачуцці беларусаў. «Белсат» разбірае, што прадугледжвае праект і чаму яго можна прыняць без удзелу Беларусі.
Дэпутатка Дзяржаўнай думы Расеі, намесніца старшыні думскага камітэту па турызме Наталля Касценка на ІІІ беларуска-расейскім турыстычным кангрэсе ў Менску расказала пра законапраект аб паездках у «прыязныя краіны».
Ейныя словы перадала дзяржаўнае агенцтва «Мінск-навіны».
,,«Дакумент дазволіць тураператарам прыярытызаваць напрамкі суседніх прыязных краінаў – і ў першую чаргу Беларусі, казала дэпутатка. – Гэты закон прыраўнуе такі выязны турызм да ўнутранага і тым самым дазволіць тураператарам зрабіць таннейшымі прапановы для спажыўца. У тым ліку таму, што адпадзе неабходнасць закладваць істотныя страхавыя сумы».
Паводле расейскай дэпутаткі, Расея зацікаўленая ў тым, каб выязны турызм быў скіраваны на беларускі напрамак, бо Беларусь – «надзейны партнёр». Яна адзначыла, што Расея «ўзмацніла транспартную даступнасці аўтадарог» для беларускіх турыстаў, пашырае сетку авіязлучэння, адкрывае новыя чыгуначныя рэйсы.
Расейскія турысты ў Беларусі, кажа яна, цікавяцца Менскам і гістарычнымі месцамі. Асобны напрамак – «патрыятычны турызм». У гэтым напрамку Расея развівае дзіцячы і школьны напрамкі.
«Беларусь гэта Расея»?
Палітычны аглядальнік, вядоўца праграмы «Двубой» на «Белсаце» Віталь Цыганкоў згадвае, як калісьці ў 2010-х апошні раз быў у Расеі. Прыляцеў самалётам з Менску ў Маскву, спытаў у супрацоўніцы аэрапорту, куды мусіць ісці, прыляцеўшы з Беларусі, і атрымаў адказ: «А, гэта Расея, туды ідзіце». Здрыгануўся.
Цыганкоў зразумеў, што менскі рэйс разглядаўся як унутраны: калі б гэта быў замежны кантроль, трэба было ісці ў адзін бок на пашпартны кантроль, а на ўнутраны рэйс трэба ў другі бок. На самой справе, Беларусь у кантэксце кантролю ў аэрапортах не лічыцца Расеяй.
Рэйсы лічацца ўнутранымі, бо, згодна тэрміналогіі «саюзнай дзяржавы», беларуска-расейская мяжа лічыцца ўнутранай. Пашпартны кантроль беларусаў у Расеі могуць уводзіць хіба часова. Гэтак жа ўнутры Еўразвязу, адзначае Цыганкоў: на ўнутраныя рэйсы Еўразвязу ў адзін бок, на вонкавыя – у другі бок. Ды словы, што Беларусь «гэта Расея», яго закранулі.
,,«Сэнс у тым, што ў самалётах гэта дзейнічае даўно, з 2000-х, і даволі лагічна, што тое ж самае можа дзейнічаць для турызму», – кажа Цыганкоў.
Якая розніца, унутраны ці вонкавы турызм?
Законапраект пра «ўнутраны турызм для прыязных краінаў» унеслі ў расейскую Дзярждуму яшчэ ў 2023 годзе, Касценка была ў ліку ініцыятараў. У 2024 годзе законапраект адправілі на дапрацоўку, бо не пабачылі дастатковых падставаў для вызвалення тураператараў ад патрабаванняў заканадаўства для вонкавага турызму, а таксама таму, што не ўлічылі заканадаўства пра рэзервовыя фонды і не прапісалі спіс «прыязных краінаў».
Аўтары праекту даводзілі, што расейскія тураператары павінны мець страхоўку ці банкаўскую гарантыю, каб вярнуць грошы ў выпадку скасавання тураў, але тыя, якія робяць унутраныя туры па Расеі, мусяць плаціць у дзясяткі разоў менш за міжнародных тураператараў. У Беларусі аўтары праекту бачылі куды менш рызыкаў, чым у іншых краінаў, і прапанавалі зменшыць выплаты ў рэзервовы фонд.
Менеджар турызму і выкладчык турыстычных дысцыплінаў Андрэй Колас тлумачыць «Белсату», што пытанне не толькі страховак, бо ёсць шмат іншых дробных рэчаў, розніцы ў законах і падзаконных актаў. Але збольшага розніца ў адказнасці тураператара і турфірмы за «свайго» турыста і ў абкладанні фірмаў падаткамі. Для саміх турыстаў розніцы ў гэтым сэнсе няшмат, розніца важнейшая для турфірмаў.
У межах «саюзнай дзяржавы» грамадзяне Расеі маюць пэўныя перавагі, і гэта не толькі бязвізавы ўезд. Напрыклад, у Беларусі ад 1 студзеня 2025 года дзейнічае расейскае абавязковае страхаванне грамадзянскай адказнасці аўтаўладальнікаў (АСАГА https://belsat.eu/83687858/rasiejskaje-asaha ), калі яго пашырыць за невялікую дадатковую плату. Для расейскіх турыстаў у Беларусі не абавязковае медычнае страхаванне – толькі пажаданае. Экстраную медычную дапамогу акажуць бясплатна, але калі няма пагрозы жыццю, медыцына для расейцаў платная ў Беларусі. Колас адзначае, што экстраную дапамогу акажуць у любой краіне, памерці не дадуць ні ў якой краіне, але трэба разбірацца з нюансамі кожнай краіны і кожнай страхавой кампаніі.
Колас асобна адзначае адсутнасць спісу «прыязных краінаў» для турызму. Спіс «непрыязных» ёсць, «прыязных» няма. І нават калі б быў, спіс сяброў Расеі можа мяняцца: адны выпадаюць, другія становяцца сябрамі.
Гэта палітычнае ці эканамічнае пытанне?
Цыганкоў бачыць два аспекты ў гэтым пытанні.
Эканамічны аспект у тым, што і беларускаму, і расейскаму турыстычнаму бізнесу стане прасцей, калі турызм у Беларусь стане лічыцца для Расеі ўнутраным, працягвае Цыганкоў. Менш умоўнасцяў, менш замаруджванняў, калі такія ёсць, менш папяровай працы. Цэны сапраўды могуць змяніцца. Тым прасцей адпраўляць, гэтым прасцей прымаць – бачная ўзаемная выгада.
Ці не выгадней было б Расеі развіваць свой турызм, падтрымліваць паездкі ў Санкт-Пецярбург ці Дагестан? Цыганкоў лічыць, што моцнай канкурэнцыі няма. Беларусь – не экзатычная краіна, не паездка на мора, не канкуруе з марскімі курортамі Расеі ці экзатычнымі для большасці расейцаў напрамкамі ў Расеі. Ён уяўляе, як у турфірму прыйдзе чалавек, які ўжо быў у Піцеры і Дагестане, хоча на Захад. Цяпер шмат якія напрамкі для расейскіх турыстаў закрытыя, а выехаць за мяжу хочацца. І выезд у Беларусь успрымаюць як паездку за мяжу – прынамсі, фармальна. А з Захаду без візаў расейцам даступная толькі Беларусь – Грузія ці Казахстан усё ж «пра поўдзень».
У меншай ступені, на думку Цыганкова, дзейнічае палітычны аспект: для Расеі беларусы ўжо «суайчыннікі», у палітычным сэнсе турызм па Беларусі для Расеі практычна ўнутраны. Ёсць шэраг пытанняў, як то скасаванне роўмінгу, у якіх палітычны аспект ужо вырашаны, а не вырашаны тэхнічны.
Колас не лічыць, што варта біць трывогу:
,,«Турызм увогуле – гэта такая сфера эканомікі, у якой не трэба адмаўляцца ад прыезду якіх заўгодна турыстаў звонку, акрамя гэтых „вежливых людей“, „зелёных человечков“. Калі людзі проста едуць адпачываць, няхай едуць».
Для Расеі ж гэта не перашкода, лічыць ён, бо Беларусь не займае значнай долі рынку ў расейскім турызме. Там проста не зразумеюць пытання, ці не нашкодзіць ім палягчэнне турызму ў Беларусь. Турызм у Расеі і так развіваюць, хай сабе і ў савецкім духу. Колас перакананы, што турызм агулам не будзе напраўду «жыць і развівацца ў таталітарных краінах»: і там, і тут «развіваюць абы як». Але для расейцаў куды большая праблема ў тым, што чарнаморскія курорты цярпяць ад пагрозы ваенных дзеянняў.
Дакладнай беларускай статыстыкі па тым, колькі турыстаў з Расеі наведала Беларусь, няма: ёсць толькі абмежаваная статыстыка арганізаванага турызму (PDF), у якой у 2024 годзе турыстаў з Расеі налічылі 123 тысячы за год, разам з экскурсантамі амаль 356 тысяч; яны складалі 93 % ад усіх арганізаваных турыстаў у Беларусі; 97 % ад турыстаў і экскурсантаў.
Паводле расейскай статыстыкі, узаемная турыстычная плынь Беларусі і Расеі за 2024 год склала 6 млн чалавек, але арганізаваных турыстаў было толькі 350 тысяч з Расеі ў Беларусь і 140 тысяч з Беларусі ў Расею. Разам з тым, паводле звестак «Росстату», за 2024 год толькі ў Абхазію – самаабвешчаную «рэспубліку» на тэрыторыі Грузіі – расейцы зрабілі 5,7 млн турыстычных паездак. Яшчэ 6 млн паездак зрабілі ў Турэччыну. Агулам у іншыя краіны, за выключэннем Беларусі, расейцы летась зрабілі 27 млн турыстычных паездак. Унутраных турыстычных паездак у Расеі зрабілі летась пад 100 млн.
Расейцы бачаць, што Беларусь – не Расея
Колас не бачыць нейкай небяспекі для незалежнасці Беларусі ці русіфікацыі Беларусі ў расейскім «унутраным турызме»: гэта не асабліва паўплывае на агульную сітуацыю. А з эканамічнага боку гэта плюс, бо расейскія турысты будуць пакідаць свае грошы ў Беларусі. Расейскія турысты ездзяць па гістарычных мясцінах, як у Горадню, Наваградак ці Ліду, едуць на «патрыятычны турызм», як у Берасцейскую крэпасць ці на «Лінію Сталіна», і на аздараўленне ў беларускія санаторыі. Але збольшага беларускія і расейскія аператары працуюць па розных напрамках.
Цыганкоў жа падкрэслівае, што для беларусаў палітычны аспект даволі сумны і драматычны:
,,«Усё менш сфераў, дзе Беларусь і Расея ўспрымаюцца чыста фармальна як розныя дзяржавы».
На гэта можа быць і іншы погляд, адзначае Цыганкоў. З допісаў расейцаў у сацсетках зразумела, што яны праз нейкі час бачаць: прыехалі ў іншую краіну з іншай культурай. Хай не іншая мова, але іншыя побытавыя звычкі і іншы характар людзей. Іншая культура паводзінаў, ад чысцейшых вуліц да культуры на дарогах. Іншая архітэктура і іншая гістарычная спадчына, хоць тыя ж касцёлы, якіх у Расеі няшмат, ці Мірскі замак, не падобны да расейскіх.
,,«Яны разумеюць, што яны прыехалі ў Еўропу, – канстатуе Цыганкоў. – Яны прыехалі не ў Расею, яны прыехалі ў нейкую іншую, нават скажам, цывілізацыю».
Колас завочна пагаджаецца: расейскім турыстам цікавая адметнасць Беларусі і адрознасць ад Расеі.
А калі Беларусь назаве Латвію «ўнутраным турызмам»?
З гледзішча Беларусі як незалежнай краіны ненармальна, што Расея вырашыла назваць Беларусь «унутраным турызмам», кажа Цыганкоў. Але з юрыдычнага гледзішча, з гледзішча падпісаных дамоваў пра «саюзную дзяржаву» і Еўразійскі эканамічны саюз, агульную мытную зону і практычную адсутнасць мяжы, гэта не нешта надзвычайнае.
,,«Калі б Беларусь была супраць гэтага, то, канешне, гэта была праблема, скандал, – тлумачыць Цыганкоў. – Безумоўна, цяперашняе кіраўніцтва Беларусі не супраць гэтага, не будзе гэтаму пярэчыць, будзе радавацца, што больш расейскіх турыстаў у нас».
Беларусь з юрыдычнага гледзішча можа абвясціць сваім «унутраным турызмам» любую краіну, хоць Латвію, кажа Цыганкоў: гэта не выклікала б нічога акрамя міжнароднага скандалу. Іншая справа, што між Беларуссю і Латвіяй ёсць шмат іншых перашкодаў, пачынаючы ад візавага рэжыму. Але ж Латвія магла б выступаць супраць «унутранасці» адносна Беларусі, а ўлады Беларусі наўрад ці будуць выступаць супраць расейскага «унутранага турызму» – Аляксандр Лукашэнка сам кажа, што «мы адзін народ».
Колас падкрэслівае, што закон будзе дзейнічаць на тэрыторыі Расеі і адносна Расеі. Калі Індыя ці Пакістан, Кітай ці Ізраіль прымуць закон, які тычыцца іхных кампаніяў, але пры тым ён павялічыць турыстычную плынь у Беларусь, дык і добра. Падкрэслівае: расейскі законапраект, пра які гаворка, не будзе дзейнічаць на тэрыторыі Беларусі.
Алесь Наваборскі belsat.eu
