24 траўня ў Варшаве абвясцілі лаўрэата прэміі імя Наталлі Арсенневай. Перамог паэт Сяргей Прылуцкі – за зборнік вершаў «Нічога нястрашнага». Журы абрала кнігу Прылуцкага сярод трох зборнікаў кароткага спісу прэміі. «Нічога нястрашнага» канкуравала ў фінале з кнігаю вершаў да оперы «Дзікае паляванне караля Стаха» Андрэя Хадановіча і зборнікам «Момант цішыні» Надзеі Амельчанкі (звесткі пра кнігу і аўтарства зашыфраваныя з меркаванняў бяспекі). «Белсат» пабываў на цырымоніі ўзнагароджання.
Цырымонія ўзнагароджання прэміяй імя Наталлі Арсенневай праходзіла пад адкрытым небам у дворыку Беларускага моладзевага хабу ў Варшаве. Колеры падзеі – белы і сіні. Слоган: «Пад сінім небам усё іначай». Гэта радок з вершу «Пад сінім небам» (1920) патронкі прэміі – беларускай паэткі Наталлі Арсенневай (1903–1997).
Гучалі вершы патронкі прэміі, на прысутных паэтычна падаў з дрэваў празаічны пух і лілася музыка ў выкананні Вольгі Падгайскай, ад якой, паводле аднаго паэта, «у слухачоў спынялася дыханне». Неба над Варшаваю, хоць і не ўсюды, было сіняе.
«Няхай жыве паэзія!»
«Патронка прэміі Наталля Арсеннева – прыклад нязломнасці. Чалавек, які пражыў некалькі сусветных катаклізмаў, бачыў усё на свае вочы, але захаваў вернасць сабе і свайму стылю», – казаў на пачатку цырымоніі прэс-сакратар Міжнароднага саюзу беларускіх пісьменнікаў Ціхан Чарнякевіч.
Беларусь – нацыя паэтаў, сцвердзіў ён. Нягледзячы на тое, што адбываецца навокал, выдатныя вершы працягваюць з'яўляцца. Вельмі важна захоўваць традыцыю і ў асяроддзі супрацьстаяння, «у прасторы выкліку, пастаяннага чэленджу для паэтаў, чытачоў і выдаўцоў».
«Я спадзяюся, гэта гуртуе нас і дае магчымасці і сілы працягваць працу.
,,Няхай жыве паэзія і жыве Беларусь!» – падсумаваў Ціхан Чарнякевіч.
«Паэты ў групе рызыкі цяпер. Але калі было іначай?»
Намінанты прэзентавалі творы. Андрэй Хадановіч чытаў вершы да оперы «Дзікае паляванне караля Стаха» (лібрэта да оперы ў пастаноўцы Мікалая Халезіна і Наталлі Каляды) пад чароўную музыку Вольгі Падгайскай і прызнаваўся, што як «экстрэміст» вельмі любіць «экстрэмістку» Наталлю Арсенневу. У 2020 годзе Хадановіч стаў лаўрэатам прэміі з кнігаю «Школа травы».
Зборнік «Момант цішыні» Надзеі Амельчанкі (псеўданім) прэзентавала паэтка Дар'я Бялькевіч, якая ў 2022 годзе атрымала прэмію (зборнік «Слёзы на вецер»), але таксама намінавалася на яе ў ананімным фармаце, бо была на той момант у Беларусі («Я нават маме не сказала тады пра перамогу, мне было страшна»).
«Можа падацца, што няма ніякага сэнсу падавацца на прэмію зашыфраваным. Прэмія падсвечвае аўтара і кнігу, дае інфанагоду, прызнанне і ўвагу. Калі гэтага няма – які сэнс? Але я веру што, як у маім выпадку, настане момант, калі мы ўсе даведаемся, хто такая Надзея Амельчанка і што за кніга хаваецца за назваю «Момант цішыні». І тады для гэтага аўтара ці аўтаркі настане свой момант славы, прызнання і дадатковай чытацкай увагі», – тлумачыла Дар'я Бялькевіч і, замест прамовы, прачытала адзін з «зашыфраваных» вершаў ананімнага аўтара з Беларусі.
«Паэты ў групе рызыкі цяпер. Але калі было іначай?» – дадала паэтка.
Вершы з кнігі «Нічога нястрашнага» Сяргея Прылуцкага чытаў паэт Віталь Рыжкоў. Сяргей Прылуцкі жыве ва Украіне і прысутнічаць на цырымоніі не мог. Зборнік вершаў «Нічога нястрашнага» прысвечаны жахлівым падзеям ва Украіне 2022 года. Сяргей Прылуцкі жыве каля Кіева, у Бучы…
«Ідзём былым паркам, па мінным газоне, не заўважылі нават, як мінула гэтая недавясна…» – гучаць радкі з аднайменнага вершу ў выкананні Рыжкова пад – цяпер напружаную – музыку Падгайскай.
«Глядзіць у вочы страху і цемры»
Сябра журы прэміі, літаратуразнаўца Ульяна Верына прызналася, што эксперты «не пачулі ніводнага слабога і фальшывага слова» ў вершах намінантаў не толькі з кароткага спісу, але і з доўгага. «Паэзія нашая – цудоўная», – казала Ульяна.
Пераможцу абвясціла лаўрэатка прэміі 2023 года («Цела мігдалу») і сябра журы сёлетняй прэміі Ганна Шакель.
«Пераможцам і лаўрэатам прэміі імя Наталлі Арсенневай становіцца Сяргей Прылуцкі з кнігай «Нічога нястрашнага» – за голас чалавечай любові ў час вайны і бесчалавечнасці», – абвесціла паэтка.
,,«Сяргей Прылуцкі ў сваёй кнізе глядзіць у вочы страху і цемры ды рассейвае яе праменямі мужнай і моцнай любові. Гэта выклікае вельмі моцныя эмоцыі», – казала пра пераможцу Ганна Шакель.
Дыплом лаўрэата за Сяргея Прылуцкага атрымаў ягоны сябар, беларускі мастак Максім Осіпаў.
Усе асобнікі паэтычнага зборніка «Нічога нястрашнага» былі раскупленыя пасля цырымоніі за лічаныя хвіліны. Кнігу Сяргей Прылуцкага можна замовіць на сайце выдавецтва Дзмітрыя Строцава «hochroth Minsk» (каштуе 10 еўраў), у якім яна з'явілася на свет.
«Там няма выпадковых вершаў»
«Мне здаецца, гэта стылістычная памылка – да словаў «файная», «класная» дадаваць яшчэ «вельмі». Але гэта той выпадак, калі хочацца сказаць: гэта вельмі добрая, вельмі годная кніжка. Я цалкам падтрымліваю рашэнне журы», – дзяліўся з намі думкамі паэт Андрэй Хадановіч, які ў прадмове да кнігі «Нічога нястрашнага» назваў яе «адной з самых шчырых, пранізлівых і балючых кніг у нашай сучаснай паэзіі».
,,Гэта вершы «трагічныя ў плане адлюстравання жыцця, у плане праекцыі на лёс творцы, на ўсё тое, што адбываецца адразу з дзвюма краінамі», мяркуе Хадановіч. Бо Прылуцкі сваёй паэзіяй увасабляе дзве краіны: грамадзянін Украіны, які ўспрымаецца беларусамі як беларус і як пабрацім – украінцамі.
«Беларускамоўны паэт, які спачатку быў разлучаны з сям'ёю – жонка і сын мусілі выехаць у Брытанію, – пачынае пісаць кранальныя, шчымлівыя, пранізлівыя вершы свайму маленькаму сыну Адаму. Думаю, гэта ідэйны цэнтр кнігі «Нічога нястрашнага». А яшчэ ён жыхар Бучы, якая часткова была акупаваная, якая была спаганеная тымі, хто туды прыйшоў і пакінуў сляды. Гэта гіперрэалізм, але вельмі густоўна і па-пэтычнаму зроблены», – казаў Андрэй Хадановіч.
У кніжцы Прылуцкага ўсяго 30 вершаў, але кожны з іх, як сцвярджае Хадановіч, «сведчыць за сваю эпоху, за нашую агульную і персанальную трагедыю лірычнага героя».
«Там няма выпадковых вершаў. Там усё вельмі моцна зроблена, без паправак на трагізм… Я спадзяюся, праз гэта кніжка атрымае большую ўвагу, чым звычайна атрымлівае мая любая паэзія. Бо тое, што зрабіў і робіць Сяргей, – гэта яшчэ вельмі годны чалавечы ўчынак, які зрабіўся вельмі добрым паэтычным выказваннем. Усё гэта працуе разам, і гэта ўжо цяжка падзяліць. А я хлюпаю носам, захоплены, і радуюся за пераможцу», – падагульніў Андрэй Хадановіч.
Прэмію імя Наталлі Арсенневай заснавалі ў 2016 годзе. З 2021-га арганізатарамі прэміі ёсць Беларускі ПЭН і Міжнародны саюз беларускіх пісьменнікаў. Прэмію ўручаюць за паэтычную кнігу, напісаную на беларускай мове і выдадзеную ўпершыню ў папяровым або электронным выглядзе ці ў фармаце аўдыякнігі ў годзе, што папярэднічае году намінацыі. Журы вызначаецца арганізацыйным камітэтам. Сёлета яно складалася з пяцярых экспертаў. Сярод публічных сябраў журы былі літаратуразнаўца Ульяна Верына, пісьменнік і крытык Сяргей Дубавец, паэтка і рэдактарка часопісу «Taŭbin» Ганна Шакель.
Лаўрэату прэміі паэту Сяргею Прылуцкаму 44 гады. Ён аўтар кніг прозы «Йопыты двух маладых нелюдзяў» (2009), «Дэгенэратыўны слоўнік» (2014) і паэтычных зборнікаў «Дзевяностыя forever» (2008), «Герой эпохі стабільнасці» (2014), «Патрыятызм для чайнікаў» (2016), «Далоў дарослых»(2017), «Эўрыдыка не азіраецца» (2021), «Гіброіды», «Нічога нястрашнага».
Зміцер Міраш belsat.
