Беларусы прызвычаіліся ашчаджаць у замежных валютах, але акцыі кампаніяў могуць дапамагчы захаваць грошы лепей, чым долары пад матрацам, і нядрэнна зарабіць. «Белсат» разбіраўся, як працуе рынак акцыяў і што варта ведаць навічку. Акрамя таго, мы самі паспрабавалі набыць акцыі заходніх кампаніяў.
Што такое акцыі?
Акцыі – гэта каштоўныя паперы, якія ўяўляюць з сябе долю ў кампаніі. Месца, дзе купляюць і прадаюць акцыі, называецца фондавым рынкам.
Кіраваць кампаніяй з невялікай доляй вы не зможаце, але гэта можа прынесці прыбытак. «Людзі зацікаўленыя купляць акцыі, бо іх можна перапрадаць», – кажа экспертка BEROC Анастасія Лузгіна.
Калі кампанія развіваецца і расце, то, хутчэй за ўсё, яе акцыі таксама будуць расці ў цане. Апрача таго, кампаніі могуць плаціць акцыянерам дывідэнды, аднак для гэтага фірмы павінны працаваць у плюс.
Экспертка адзначае, што акцыі – гэта інвестыцыйны інструмент, а яны звычайна звязаныя з рызыкаю. Калі вы хочаце проста захаваць сродкі, то лепш выбраць ашчадныя інструменты, напрыклад, дэпазіт у банку.
,,«Звычайна ашчадныя інструменты даюць невялікі адсотак даходу, які дазваляе нівеляваць інфляцыю. Што тычыцца акцыяў, то даходнасць вышэйшая. Калі чалавек зацікаўлены нешта зарабіць, то інвестыцыі ў каштоўныя паперы – гэта класічны прыклад укладання грошай. Але грошы могуць не вярнуцца ў выніку, напрыклад, банкруцтва кампаніі», – кажа Анастасія Лузгіна.
Выбраў акцыі, бо не чакаў пенсіі
Беларус Міхаіл (імя змененае) апошнія некалькі гадоў жыве ў Польшчы, але каштоўнымі паперамі зацікавіўся яшчэ ў Беларусі. Маўляў, у пэўны момант зразумеў, што пенсіі на радзіме ў яго не будзе, а ў Польшчы – тым больш.
«Трэба неяк сябе забяспечыць. Да таго ж тэма прыватных інвестыцыяў вельмі выстраліла ўгару нават у нашым рэгіёне. З’явіліся інструменты, а ў мяне з’явіліся грошы, якія мне было не шкада страціць для такога эксперыменту», – расказвае Міхаіл.
Ён выбраў акцыі, бо палічыў адсоткі, якія банкі прапаноўваюць на дэпазітах, вельмі малымі. Міхаіл абраў акцыі не беларускіх кампаніяў, а заходніх. Спачатку ён уклаў $ 5000. За два гады ён змог зарабіць $ 17 000. Гэта адбылося менавіта за кошт росту акцыяў. Суразмоўца адзначае, што на дывідэнды разлічваць не варта.
«Большасць нармальных кампаніяў іх не выплачвае, або яны супермалыя, і гэта бессэнсоўна. Напрыклад, “Google” сёлета ўпершыню выплаціў дывідэнды», – кажа Міхаіл.
Інвестар лічыць, што яму дапамагло аналітычнае мысленне, але часам і шанцавала.
Поспех з EPAM
Першая паспяховая ўгода ў Міхаіла была ў 2022 годзе з акцыямі EPAM.
«У кастрычніку – лістападзе 2021 года EPAM дасягнуў максімуму – акцыі былі па 700 долараў, вельмі дорага. Але пазней пачалі імкліва падаць, потым яшчэ вайна пачалася. І ў сакавіку 2022 года яны каштавалі 200 долараў. Я адчуў момант і купіў у некалькі заходаў: за 207, 240, 250 долараў. Ужо ў траўні прадаў частку за 340–350 долараў, астатнія – у жніўні за 400 долараў за акцыю. Тады паверыў у тое, што гэтым можна займацца як цікавым дадаткам да асноўнай працы. Дарэчы, EPAM з таго часу так і не вырас і цяпер наогул каціруецца па 192 долары за акцыю», – расказвае Міхаіл.
Суразмоўца адзначае, што звычайна не займаецца трэйдынгам, то бок не прадае акцыі ледзь не адразу пасля пакупкі, каб зарабіць на розніцы.
,,«Трэба адрозніваць інвестыцыі і трэйдзінг. Калі хтосьці хоча зарабіць у кароткай перспектыве, то гэта трэйдзінг і там можна зайсці з $ 200 і зарабіць адносна хутка на кватэру ў Варшаве. Але трэба мець вельмі шмат шанцавання з аднаго боку, а з другога – трэба быць вельмі начытаным, хутка навіны спажываць. Гэта паўнавартасная праца на 8 гадзін у дзень – сядзіш, купляеш і прадаеш. Мяне больш цікавяць сярэдне- і доўгатэрміновыя рэчы», – працягвае Міхаіл.
Як абіраць акцыі?
Міхаіл лічыць, што выбар акцыяў – гэта заўсёды трошкі густаўшчыны, а таксама ацэнкі рызыкі і перспектываў.
«Калі б было вядома, як выбіраць, то ўсе былі б багатыя», – смяецца суразмоўца.
Але ўніверсальныя парады ёсць.
Каб мінімізаваць рызыкі, Анастасія Лузгіна раіць уважліва прыглядацца да кампаніяў, чые акцыі вы хацелі б купіць.
,,«Трэба глядзець не толькі на імідж, але і абавязкова на фінансавую справаздачнасць – як кампанія сёння сябе адчувае. Калі акцыі кампаніі ўпалі ў кошце, то чаму», – кажа экспертка.
Суразмоўніца адзначае, што пры куплі акцыяў пажадана не ўкладваць усіх грошай у адну кампанію. У ідэальным варыянце ўвогуле лепш усе свабодныя сродкі размеркаваць: частку пакласці на банкаўскі дэпазіт, на іншую частку купіць акцыі, а яшчэ частку ўкласці ў аблігацыі.
Міхаіл лічыць, што галоўнае – адрозніваць трэйдынг ад інвестыцыяў. Калі рабіць усё разам без разумення, які вынік хацелася б мець, усё страціш дакладна.
Таксама ні ў якім разе не трэба купляць ботаў, якія быццам бы шукаюць момант, калі лепей купляць і прадаваць і аўтаматычна гандлююць замест вас.
«Яны толькі прывядуць да грашовых стратаў, – кажа Міхаіл. – Падлічвайце рызыкі проста на калькулятары, колькі вы гатовыя страціць з угоды, калі яна будзе няўдалай. Стаўце стоп-ордары на продаж, каб пры падзенні да пэўнага ўзроўню цаны акцыяў брокер прадаваў іх. Калі не ставіць стопаў, можна страціць усё».
Каб лепей разумець, што адбываецца на рынку, інвестар раіць чытаць навіны, але не на беларускіх, польскіх ці расейскіх парталах.
«На амерыканскіх пажадана. Ёсць нават бясплатныя неблагія. Напрыклад, “Yahoo Finance”. Там можна глядзець, што адбываецца. Заўсёды ёсць сярэдне- і доўгатэрміновыя тэндэнцыі. Напрыклад, здабывальныя кампаніі, якія з сыравінай працуюць, – гэта амаль заўсёды тое, што будзе стабільным, хоць, можа, гэта не супервялікія прыбыткі», – адзначае суразмоўца.
Можна пайсці на курсы, дзе вас навучаць лепей разбірацца на рынку акцыяў, але добрыя курсы каштуюць каля $ 1000 за месяц, расказвае Міхаіл.
Усё прадказаць немагчыма
Часам адбываюцца рэчы, якіх ніхто не чакаў. Гэта можа як спрацаваць на вас, так і пазбавіць грошай. Напрыклад, акцыі кампаніі «Nvidia», што вырабляе відэакарты, хутка растуць апошнія два гады.
«Каму гэтыя відэакарты патрэбныя? Хтосьці гуляе ў відэагульні, робіць спецэфекты для кіно, 3D-мадэляванне, ну і што? А пазней дадаўся майнінг крыптавалютаў, і ўсім былі патрэбныя для яго відэакарты. Цяпер гісторыя са штучным інтэлектам, для якога яны таксама патрэбныя. Прадказаць гэтага ніхто не мог, бо немагчыма запланаваць тэхналагічны рост», – кажа Міхаіл.
Ёсць таксама небяспечныя галіны, напрыклад, біятэхналогіі. Там бывае рост 300 % за дзень, а можна столькі ж згубіць. Бо ў адзін дзень поспех кампаніі можа залежаць ад выдачы ліцэнзіі на нейкія лекі, а ў другі дзень можа быць абвал акцыяў ад дрэннага эфекту ці нават смерці ад тых жа лекаў.
Сам наш суразмоўца няўдала ўклаўся ў альтэрнатыўную энергетыку.
«Яшчэ я невядома чаго ўзяў і купіў акцыі "Disney". Здавалася, што гэта карпарацыя крутая, яны паскуплялі ўсё што можна. Але ў гэтым праблема і была», – працягвае Міхаіл.
Далей «Disney» проста складана расці, таму і акцыі не раслі. Яны нават трошкі праселі з моманту пакупкі – са $ 100 да 92.
«Так гэтая няшчасная тысяча долараў у мяне і вісіць, але няхай будзе пакуль. Наўрад ці "Disney" заўтра збанкрутуе. Яшчэ малую суму я ўклаў у кантору, якая робіць літыевыя батарэі. Гэтая тэма даволі перспектыўная, але штосьці я няўдала ўклаў і нават не разумею, чаму яны паляцелі ўніз, бо былі і добрыя справаздачы, і патэнт новы яны атрымалі, і фабрыку адкрылі. Гэтага бывае проста недастаткова. Часам кампанія вырасла на 3-5 % – добра! Але інвестары і аналітыкі чакалі, што будзе 10 %. І кампанія ўсё адно будзе падаць. Няспраўджаныя чаканні вельмі часта ўплываюць», – дзеліцца Міхаіл.
Ёсць кампаніі, якія проста хлусяць інвестарам у справаздачах. «Hindenburg Research» спецыялізуецца на расследаванні такой хлусні. Пасля выхаду расследаванняў акцыі скандальных кампаніяў, вядома, падаюць.
Дарэчы, на падзенні таксама можна зарабіць, але гэта даволі рызыкоўна і для дасведчаных людзей, падкрэслівае суразмоўца.
Найбольш бяспечная стратэгія
Міхаіл пачынаў інвеставаць менавіта таму, што хацеў гарантаваць сабе пенсію. Ён лічыць, што ёсць спосаб зрабіць гэта максімальна бяспечна.
«Больш нічога не трэба – кожны месяц адкладаць 10 % ад свайго заробку і купляць розныя ETF. ETF – гэта фонды. Іх даходнасць залежыць ад пулу акцыяў, да якіх яны прывязаныя. Самы знакаміты пул – гэта «S&P 500», куды ўваходзіць 500 самых буйных паводле капіталізацыі амерыканскіх кампаніяў. Ён з’явіўся ў 1970-я гады і толькі расце. Вядома, ёсць крызісы, але ў любым выпадку праз год-два пасля крызісу падзенне адаб’ецца, прынамсі, тэндэнцыя такая», – кажа Міхаіл.
За апошні год ETF, прывязаны да «S&P 500», вырас на 27 %.
«Зразумела, што гэта не пастаянны рост. Ён падае, расце, падае, расце, але ў доўгай перспектыве толькі расце. Я раблю такім чынам: уклаў у некалькі рэчаў, у якія паверыў. Вынікі былі розныя. Але цяпер усе вяршкі, якія я здымаю, я перакладваю ў "S&P 500". То бок я спрабую ў кароткай і сярэдняй перспектыве нешта падзарабіць, а потым пераводжу ў бяспечнае, скажам, на пенсію», – тлумачыць Міхаіл.
Як і дзе купіць акцыі?
Для беларусаў у Беларусі магчымасці абмежаваныя. У выніку фінансавых санкцыяў еўрапейскія або амерыканскія акцыі могуць быць недаступныя.
«Можна ўкладвацца ў расейскі рынак або ў беларускі. Але на расейскім ёсць праблемы: цяпер там падвойнае падаткаабкладанне, гэта значыць, два разы будуць спісвацца падаткі на даход ад куплі-продажу каштоўных папераў, што не вельмі выгадна», – кажа Анастасія Лузгіна.
Застаецца беларускі рынак акцыяў. Іх можна купляць праз брокера або банк, які займаецца даверным кіраваннем.
«Калі самому выходзіць на рынак, то праз брокераў. Цяпер у Беларусі дзеюць інвестыцыйныя кампаніі, якія прапаноўваюць онлайн-пляцоўкі. Можна там зарэгістравацца і глядзець даступныя каштоўныя паперы: і акцыі, і аблігацыі», – кажа Анастасія Лузгіна.
Аднак у Беларусі рынак акцыяў неактыўны і малы. Праз гэта могуць нават узнікнуць праблемы з продажам акцыяў, якія вы купілі раней, адзначае экспертка.
Міхаіл лічыць, што купляць акцыі ў Беларусі не найлепшая ідэя.
У беларусаў з еўрапейскім ВНЖ або ПМЖ, а часам і проста з візаю магчымасцяў нашмат больш. Можна купляць акцыі на іншых рынках, напрыклад, у Еўропе ды ЗША.
Адна з самых простых пляцовак, дзе можна купіць і прадаць акцыі, – гэта «Revolut», кажуць Анастасія і Міхаіл. Пляцоўка дазваляе рэгістрацыю нават з доўгатэрміноваю візаю, таму гэта магчымасць купіць замежныя акцыі і для беларусаў у Беларусі.
Ёсць больш прафесійныя пляцоўкі, напрыклад, «Interactive Brokers», але для пачаткоўца хопіць і «Revolut», упэўнены Міхаіл. Там даступныя не ўсе акцыі, а толькі тыя, што купляе сам «Revolut». Набываць акцыі дазваляюць у сваіх мабільных праграмах і некаторыя банкі, напрыклад, польскі PKO.
Вядома, усе брокеры бяруць камісію. Без камісіі і пакупкі спецыяльных пакетаў «Revolut» дае бясплатна правесці адну аперацыю на месяц. Мінімальная плата для невялікай угоды складзе каля $ 1.
Журналіст «Белсату» з беларускім пашпартам паспрабаваў завесці сабе ўліковы запіс на «Revolut» і штосьці купіць. Часовага віду на жыхарства ў Польшчы аказалася дастаткова: яго трэба сфатаграфаваць і даслаць у мабільнай праграме «Revolut». Таксама трэба пазначыць сваё грамадзянства. Прыняў дакумент «Revolut» не адразу, а толькі з чацвёртай спробы. Удалося пацвердзіць асобу толькі пасля выдалення ўліковага запісу і стварэння новага.
Калі дайшло да пакупкі акцыяў, «Revolut» зноў папрасіў зрабіць здымак дакументаў – нібыта ў хуткім часе скончыцца іх тэрмін дзеяння. Але з другой спробы прыняў той жа дакумент.
Потым дастаткова папоўніць рахунак праз банкаўскі перавод, «ApplePay» ды іншае. Пасля гэтага адразу ўдалося зрабіць пакупку.
Арсэн Рудэнка belsat.eu
