Апошнім часам міжнародная абарона застаецца ў топе пытанняў сярод беларусаў, якія з’ехалі. Доўгі час яна была самым непапулярным спосабам легалізацыі, а цяпер шмат для каго зрабілася ці не адзіным.
Толькі ў першай палове 2024 года колькасць заяваў на МА ў Польшчы вырасла на 79 % (3,4 тыс. чалавек) і працягвае павялічвацца.
Раней мы адказалі на частыя пытанні пра міжнародную абарону, цяпер жа даём інструкцыю пра тое, як па яе звяртацца. А пакуль папярэдзім: варта запасціся часам і цярплівасцю.
Як падаць заяву?
Гэта самы складаны этап, бо ахвочых больш, чым адпаведных польскіх працаўнікоў. Падаць заяву на атрыманне міжнароднай абароны можна двума спосабамі.
1. Праз памежную службу
Запытаць міжнародную абарону можна адразу пры перасячэнні мяжы – паведаміце пра свой намер афіцэру Памежнай службы і вам раскажуць, што рабіць далей. Калі вам прыйшлося бегчы экстранна, вы маеце права на побыт у цэнтры для ўцекачоў, а таксама права на атрыманне ежы, грошай на адзенне і сродкі першай неабходнасці, праезд, медычнай ды інтэграцыйнай дапамогі.
Зрэшты, калі вы ўжо жывяце ў Польшчы, таксама можна падацца праз любую памежную службу і атрымаць неабходную дапамогу. Самы просты спосаб – падаць заяву («wniosek») на МА памежнікам у аэрапорце вашага гораду. Чэргі там звычайна меншыя, чым у галоўным офісе на вул. Табаровай у Варшаве, бо пра такую магчымасць шмат хто проста не ведае. Але ўсё роўна лепш патэлефанаваць загадзя на гарачую лінію аэрапорта і спытаць, ці можна сёння прыехаць (увага: датэлефанавацца вельмі складана).
У абодвух выпадках вы прыходзіце з пашпартам (калі ёсць доказы пераследу – вазьміце іх з сабой), запаўняеце заяву і праходзіце ўсе астатнія этапы на месцы. Пасля гэтага Памежная ахова Польшчы перадае вашыя дакументы на разгляд кіраўніку Упраўлення па справах замежнікаў.
2. Праз Упраўленне па справах замежнікаў
Калі вам раней прызначылі дату прыёму ва Упраўленні, праблемаў быць не павінна. У прызначаны дзень трэба прыйсці ў офіс, які прымае дакументы на МА з усёй Польшчы (вось кантакты).
Можна прыйсці і без запісу, але тады падрыхтуйце ўсю сваю цярплівасць: нават калі перад вамі ў чарзе а 7-й раніцы быў адзін чалавек, гэта не гарантуе, што вас прымуць у гэты дзень. Хутчэй за ўсё, першы чалавек у чарзе акажацца «дапамагатарам», да якога крыху пазней падцягнуцца кліенты, якія прачнуліся. А потым пачнуць падцягвацца і тыя, хто запісаўся раней іншымі спосабамі для падачы сёння.
Пасля таго як пройдуць усе, каму на сёння прызначаны візіт, і тыя, хто быў першым у чарзе, магчыма, прыйдзе і вашая чарга. Але гэта малаімаверна: паводле водгукаў, за дзень там паспяваюць прыняць 5–6 чалавек.
Але калі вы не паспелі падаць дакументы на Табаровай, то са сваім талончыкам падыдзіце да акенца № 5 і патрабуйце прызначыць вам дакладную дату для візіту (цяпер даюць даты праз 3–5 тыдняў).
Другі варыянт – напісаць ліст з просьбаю прызначыць вам дакладную дату ў Дэпартамент па справах ўцекачоў (Departament Postępowań Uchodźczych) на адрас вул. Табарова 33, 02-699 Варшава. Найлепш адпраўляць заказны ліст «z potwierdzeniem nadania» і захаваць карэньчык.
Трэці варыянт – напісаць электронны ліст у вольнай форме і даслаць яго праз Profil zaufany у Komenda Główna Straży Granicznej з просьбаю прызначыць вам дакладную дату.
Памятайце, што калі вам ужо прызначылі дату візіту, у іншы дзень вас не прымуць.
Як усё праходзіць?
Калі вы прайшлі самы складаны этап і атрымалі дату візіту, застаецца зусім няшмат. Падчас асабістага візіту ў вас прымуць заяву, растлумачаць на знаёмай для вас мове вашыя правы і абавязкі, возьмуць адбіткі пальцаў, сфатаграфуюць, некалькі разоў папросяць расказаць, чаму вы не можаце вяртацца ў Беларусь, і запішуць вашую гісторыю. На гэтым этапе можна падаць усе доказы, якія могуць пацвердзіць вашую заяву. Падыдуць здымкі з пратэстаў, артыкулы ў інтэрнэце, медычныя даведкі пра пабоі, дакументы з суда, сілавых структураў і гэтак далей.
Калі сабраных доказаў недастаткова, вас запросяць на дадатковае сумоўе, але гэта рэдкая з'ява – звычайна проста прапаноўваюць падпісаць паперу, што вы не хочаце яго праходзіць. Замест яго вам выдаюць анкету з пытаннямі, якую просяць запоўніць і вярнуць цягам 14 дзён (асабіста ці поштай).
Тое ж самае з абавязковым медаглядам: на практыцы ўсё звычайна абмяжоўваецца стандартнымі пытаннямі пра самаадчуванне.
Тады ж вы таксама можаце падаць заяву на атрыманне дапамогі.
Як правіла, на ўвесь час разгляду заявы ў вас забіраюць пашпарт (не забяруць, калі ў вас ёсць дзейны ВНЖ) і наўзамен яго выдаюць часовае пасведчанне асобы замежніка (TZTC). Першы TZTC выдаюць на 90 дзён, затым – на паўгода. Гэты дакумент не дае вам права перасякаць мяжу, гэтае права дае толькі карта побыту разам з пашпартам (ці праязным дакументам замежніка, калі дзеянне пашпарта скончылася).
Што потым?
Пасля падачы заявы вам застаецца толькі чакаць рашэння. У 99 % выпадкаў вы атрымаеце яго цягам шасці месяцаў, зрэдку ўсё расцягваецца на 15 месяцаў. Калі рашэнне станоўчае, то цягам максімум трох месяцаў вам выдадуць карту побыту, дзе пазначаная падстава яе выдачы (гэта, напрыклад, дапаможа памяняць беларускія правы кіроўцы бясплатна і без даведкі з пасольства Беларусі).
Уся інфармацыя ў вашай справе прыходзіць праз SMS, на электронную скрыню або звычайнаю поштаю (у залежнасці ад таго, які спосаб сувязі вы пакінулі).
Міжнародная абарона выдаецца бестэрмінова, але вам трэба будзе перыядычна мяняць карту побыту і праязны дакумент замежніка (пры наяўнасці).
Мне адмовілі, што рабіць?
Калі вам усё ж адмовілі ў МА і вы лічыце адмову несправядлівай, яе можна абскардзіць у Радзе ў справе ўцекачоў цягам тэрміну, напісанага ў пастанове (як правіла, на гэта даюць 14 дзён).
Калі і там выдалі адмову, то яе можна абскардзіць у Ваяводскім адміністрацыйным судзе цягам 30 дзён. Пры абскарджанні адмовы вы маеце права на бясплатную юрыдычную дапамогу.
Што яшчэ варта ведаць падчас падачы на МА?
1. Управа ў справе замежнікаў Польшчы раіць звяртацца па МА самастойна, без «дапамагатараў» – гэта бясплатна і мінімізуе магчымыя праблемы.
2. На ўсіх этапах звароту па МА можна не хвалявацца пра няведанне польскай мовы – ва ўстановах, якія прымаюць замежнікаў, заўсёды ёсць бясплатныя перакладчыкі.
3. Калі вы жадаеце падацца на МА разам з чальцамі сям'і, неабходная іхная асабістая прысутнасць. Але калі цяпер гэта немагчыма, падацца можна будзе і паасобку.
4. Падчас разгляду справы выязджаць за межы Польшчы забаронена, нават калі ў вас ёсць пашпарт і карта побыту на іншых падставах.
5. Да выдачы рашэння ў вас, хутчэй за ўсё, забяруць пашпарт, таму загадзя зрабіце PESEL, рэгістрацыю на месцы жыхарства і рахунак у банку (калі іх яшчэ няма). Без пашпарта гэта можа быць складана.
6. Абавязкова паведамляйце ў орган, які вядзе справу, пра кожную змену адрасу пражывання і адрасу карэспандэнцыі.
7. Падавацца можна і без жалезабетонных доказаў: сітуацыя з палітычнымі рэпрэсіямі ў Беларусі настолькі дрэнная, што адмовы атрымліваюць не больш за 3 % беларусаў.
8. Сабраную інфармацыю ўлады Польшчы абавязваюцца не перадаваць у Беларусь.
9. Калі ў вас на момант падачы заявы не было доступу да рынку працы, вы не зможаце працаваць да атрымання рашэння пра МА.
10. З міжнароднай абаронай вы не можаце ездзіць у Беларусь і хадзіць у беларускую амбасаду – гэта прывядзе да анулявання абароны.
Афіцыйныя адказы наконт міжнароднай абароны можна паглядзець тут, а калі не знайшлі – можна звярнуцца на гарачую лінію для замежнікаў (477-217-675 або на адрас электроннай пошты infolinia@udsc.gov.pl).
Тэса Анэйда belsat.eu
