Як правільна падвышаць нараджальнасць у Беларусі і ці працуюць польскія выплаты «800+»?
04.03.2024, 09:15
Маці і дзіця (Фота: Pxhere.com)
podpis źródła zdjęcia
Завяршаем разбор: ужо пісалі, што ёсць і чаму так. А цяпер пытаем, што рабіць.
Аляксандр Лукашэнка даўно марыць, каб насельніцтва Беларусі вырасла ў разы, але ад ягоных дзеянняў насельніцтва толькі памяншаецца праз зніжэнне нараджальнасці і эміграцыю. Ды рэч не толькі ў Лукашэнку: амаль па ўсім свеце спадае нараджальнасць – нават у заможных краінах, якія прапануюць шчодрыя выплаты за дзяцей. «Белсат» завяршае разбор у трох частках: першая тут, другая тут. Цяпер пытаем, што ж рабіць.
Нараджальнасць падае сумарна па свеце і амаль у кожнай асобна ўзятай краіне. На тое ёсць аб’ектыўныя прычыны: людзі ўжо не так хутка паміраюць, як сотню-другую гадоў таму, а цяпер яшчэ і пачынаюць планаваць сем’і ды інакш ацэньваць каштоўнасці. Ды калі не нараджаць дастаткова дзяцей, не будзе каму плаціць падаткі і ўнёскі ў пенсійныя фонды, а цэлыя нацыі папросту знікнуць. Гэта не падабаецца кіраўнікам дзяржаваў, таму з нізкаю нараджальнасцю змагаюцца рознымі сродкамі, ад прапаганды да пабудовы інфраструктуры і грашовых выплатаў.
У Беларусі ўжо даюць адпачынкі на цяжарнасць і роды, часткова аплочаныя адпачынкі для догляду дзяцей да 3 гадоў, падтрымліваюць шматдзетных і агітуюць пладзіцца. Але каб краіна добра развівалася, трэба не толькі нараджаць новых людзей, але і добра ставіцца да тых, хто ўжо ёсць, кажа «Белсату» гендарная даследніца Ірына Сідорская.
,,
«Трэба стварыць такія ўмовы ў краіне, каб людзі хацелі заставацца, каб яны бачылі святло ў канцы тунэлю, каб маглі на штосьці разлічваць, каб верылі, што ў гэтай краіне яны змогуць рэалізаваць сябе, што тут ёсць умовы нараджаць і выхоўваць дзяцей», – разважае экспертка.
У Беларусі, упэўненая Ірына, пра гэта няма гаворкі: людзі не ўпэўненыя не толькі ў будучыні, а нават у сённяшнім дні. Калі не спыняць рэпрэсіяў і не аднаўляць вяршэнства права, то і з нараджальнасцю ўсё будзе кепска. Калі ж Беларусь станецца дэмакратычнаю, працягвае яна, трэба ствараць такія ўмовы, каб людзі, якія хацелі мець дзяцей, маглі рэалізаваць свае планы.
Паводле сацыялагічных апытанняў, заўважае даследніца, цяпер абсалютная большасць маладых беларусаў і беларусак хочуць мець дзяцей – мала тых, хто свядома адмаўляецца ад бацькоўства. Значыць, трэба дапамагаць ім. І рэч не ў адных грошах або жыллёвай плошчы. Для сучасных маладых жанчын галоўнае не грошы як такія, а час і магчымасці.
Сідорская пералічвае праблемы, якія вымагаюць развязання.
«Штраф за мацярынства». Жанчына, якая не нараджае, мае больш стабільнае сацыяльнае становішча. Цяпер дзяржава абмяжоўваецца тым, што суразмоўца а апісвае выразам «вось табе трохгадовы дэкрэтны адпачынак – і ўсё, мы стварылі табе ўмовы». Дзяржаве было б варта даць жанчынам сацыяльныя гарантыі, ствараць бізнес-інкубатары і сістэмы перападрыхтоўкі маладых матуль, паказаць жанчынам, што ім не давядзецца змагацца за выжыванне, калі будуць цяжкасці са здароўем дзіцяці або разжэнства.
Тры гады – задоўгі дэкрэтны адпачынак, калі жанчына хоча будаваць кар’еру. Бо калі нарадзіць трох дзяцей, дык перапынак у кар’еры будзе дзесяць гадоў – веды і кампетэнцыі састарэюць за гэты час, давядзецца пачынаць з нуля. Няма псіхалагічных ці педагагічных абгрунтаванняў для такога доўгага дэкрэтнага адпачынку. Лепш бы дзяржава дапамагала ашчаджаць час, каб не ўсе 24 гадзіны на дзень у жанчыны ішлі на дзяцей і сям’ю.
Інфраструктура не прыязная для сем’яў з малымі дзецьмі. Як прыклад Сідорская прыводзіць нягнуткую сістэму ясляў і дзіцячых садкоў, у якіх дзіця нельга пакінуць увечары ці ў выходныя. Да таго ж, у дзяржаўныя садкі трэба запісвацца за некалькі гадоў, і дзяржава не кампенсуе паслуг прыватных нянек. Можна было б таксама дапамагаць уцягваць бабуль і дзядуляў у догляд дзяцей. Іншы прыклад – грамадскі транспарт, які нават у Менску нязручны для бацькоў з вазком або з некалькімі дзецьмі.
Трэба працаваць з грамадскаю думкаю. Сідорская прыводзіць прыклад з тым жа транспартам: едзе сям’я з дзецьмі ў перапоўненым аўтобусе, а на іх некаторыя глядзяць, маўляў, «панараджалі дзяцей, а цяпер перашкаджаюць ехаць на працу». І распаўсюджанае бачанне, што догляд дзяцей – гэта абавязак жанчыны, ейная «другая змена» пасля працы. І працадаўцы пытаюць, колькі маеш дзяцей, бо калі маеш, дык трэба даглядаць, ісці з працы раней, сядзець на бальнічным…
Трэба ўцягваць мужчынаў у догляд дзяцей. У Беларусі дэкрэтны адпачынак могуць узяць і мужчына, і жанчына, але статыстыка кажа, што толькі 1 % мужчынаў ідзе ў дэкрэт. І гэта найчасцей у выключных сітуацыях, калі жанчына хварэе або калі зарабляе значна больш за мужчыну. А працадаўцы па-ранейшаму ствараюць бар’еры для тых, хто хоча пайсці ў дэкрэт. Некаторыя краіны, напрыклад, прапануюць большыя грашовыя выплаты, калі дэкрэтны адпачынак падзялілі маці і бацька.
Медычная сістэма не надта добра ставіцца да жанчын. Шмат хто згадвае роды як траўматычную сітуацыю, нагадвае даследніца.
Да падобных высноваў нядаўна прыйшоў і Цэнтр новых ідэяў: варта скараціць дэкрэт і «субсідаваць час», паляпшаць інфраструктуру і ўцягваць мужчынаў у догляд дзяцей. А таксама – спрыяць іміграцыі.
Мала якая развітая краіна апусцілася ніжэй за 2,1 і вярнулася да больш як 2,1 нараджэння на жанчыну. Нават Польшча з выплатамі «800+», амаль поўнаю забаронай абортаў і агітацыяй кшталту білбордаў «Дзе тыя дзеці?» хіба стабілізавала нараджальнасць, але значнага росту не дамаглася.
Білборд са слоганам «Дзе тыя дзеці?» і польскай статыстыкай нараджальнасці (Фота: Kamil Czaiński / Wikimedia)
Можна ўявіць сабе польскага падаткаплатніка, які пытае: раз нараджальнасць у Польшчы не расце, навошта плаціць тыя «800+»? Вунь Грузія ці Казахстан такога не плацяць, а нараджаюць там большая!
Ірына Сідорская на такое адказвае: можа, не было б гэтых захадаў падтрымання, дык нараджальнасць у Польшчы хутка б падала. Яна згадвае, як полькі адказвалі білбордам «Дзе тыя дзеці?» сустрэчнымі пытаннямі: а дзе дзіцячыя садкі, дзе добрая медычная сістэма?
Як тады спраўдзіць, што працуе, а што не працуе? І як зразумець, якія менавіта захады рабіць у будучай дэмакратычнай Беларусі, каб падвысіць нараджальнасць?
,,
«Я думаю, трэба спытаць тых, хто цяпер стаў або плануе стацца бацькамі, – адказвае Сідорская. – Перш за ўсё, трэба спытаць людзей, якія ў іх планы і што ім перашкаджае».
Беларусь – з тых краінаў, дзе жанчыны актыўна працуюць: Белстат паведамляў амаль год таму, што працуюць 84,5 % жанчын і 83 % мужчынаў працаздольнага веку, прытым вышэйшую адукацыю маюць 40,6 % жанчын і 29 % мужчынаў, занятых у эканоміцы.
Значыць, трэба спытаць жанчын, як сумясціць іхныя ўяўленні аб правільным, прыгожым і шчаслівым жыцці з выхаваннем дзяцей, мяркуе экспертка. На ейную думку, адказы будуць такія: падтрыманне, сацыяльныя гарантыі, інфраструктура, уцягванне мужчынаў і роўнае падзяленне абавязкаў, стаўленне працадаўцаў. І дадае, што сацыяльныя апытанні пакажуць розныя праблемы ў сталіцы і ў вёсцы. А проста заклікі нараджаць не спрацуюць.
Суразмоўца просіць не забываць, што «на адной нараджальнасці далёка не паедзеш»: трэба найперш рабіць так, каб тыя, хто ўжо нарадзіўся, былі здаровыя і адукаваныя, маглі праявіць свой патэнцыял. А не проста казаць «давайце народзім новых людзей», забыўшы пра ўжо народжаных.
Telewizja Polska S.A. w likwidacji processes your personal data collected when you visit individual websites on the tvp.pl Portal (hereinafter referred to as the Portal), including information saved using technologies used to track and store them, such as cookies, web beacons or other similar technologies enabling the provision of tailored and secure services, personalize content and advertising, provide social media features and analyze Internet traffic.
Click "I accept and go to the website" to consent to the use of automatic tracking and data collection technology, access to information on your end device and its storage, and to the processing of your personal data by Telewizja Polska S.A. w likwidacji, Trusted Partners from IAB* (971 company) and other Trusted TVP Partners (88 company), for marketing purposes (including for automated matching of advertisements to your interests and measuring their effectiveness) and others, which we indicate below.
The purposes of processing your data by TVP S.A. w likwidacji are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
TVP S.A. w likwidacji process your data for the purposes of features. As part of these features, we may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
The purposes of processing your data by Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP process your data for the purposes of features and special features. As part of these features, they may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
Use precise geolocation data
Actively scan device characteristics for identification
Consent is voluntary and you can withdraw it at any time in Advanced Settings.
In addition, you have the right to request access, rectification, deletion or limitation of data processing. In the Privacy Policy, you will find information on how to communicate to us your will to exercise these rights.
Consent to the use of data for some IAB Trusted Partners and TVP Trusted Partners may be related to the transfer of data to the United States or other third countries (not belonging to the European Economic Area, which includes the Member States of the European Union as well as Norway, Iceland and Liechtenstein). In connection with the above, we would like to inform you about the possible risk that may be associated with the transfer of data to third countries, consisting in the possible lack of an adequate level of protection of natural persons related to the processing of their personal data, which is guaranteed by the provisions of the GDPR (Regulation of the European Parliament and of the Council (EU 2016/679 of 27 April 2016 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46 / EC), due to the lack of an adequacy decision by the European Commission and the lack of adequate security.
The user's personal data processed by TVP may be processed both on the basis of the user's consent as well as on the basis of a legitimate interest, i.e. without the consent of the Portal user (only for the purposes necessary to ensure the proper operation of the Portal). TVP processes user data on the basis of a legitimate interest only in situations where it is necessary for the provision and proper operation of the Portal, i.e. maintenance and technical support of the Portal, ensuring security, preventing fraud and removing errors, statistical measurements necessary for the proper functioning of the Portal.
Detailed information on the processing of your data can be found in the Privacy Policy.