Нядаўна мы распавядалі пра беларуса Дзмітрыя Лукомскага, якога забралі з лагеру для ўцекачоў у Славаччыне ў турму. Мужчына патэлефанаваў журналісту «Белсату», калі яго везлі ў аддзяленне паліцыі. Амаль тыдзень беларус знаходзіцца за кратамі. Ягоная жонка Віялета Майшук распавяла, як цяпер справы ў мужа, у чым менавіта яго абвінавачваюць і як развіваецца справа.
«Як ІЧУ ў Гомлі»
Пасля затрымання Дзмітрыя Лукомскага да трох гадзінаў начы дапытвалі ў аддзяленні паліцыі, потым да раніцы пакінулі ў камеры там жа, пасля чаго адвезлі ў Паліцэйскі цэнтр затрымання замежнікаў – там сядзяць пераважна тыя, хто ідзе на дэпартацыю, патлумачыў беларус у размове з жонкай. Патэлефанаваць дазволілі толькі пасля выходных.
,,«Ён кажа, што па выглядзе – гэта турма. Як ІЧУ ў Гомлі. З адрозненняў – магчымасць выходзіць з камеры, камунікаваць на калідоры з іншымі людзьмі. Але калідор маленькі, на 5 камераў, далей рашоткі», – распавяла Віялета Майшук.
У Дзмітрыя забралі ўсе рэчы, нават вопратку, і выдалі мясцовую.
«На два памеры меншую – кароткія штаны, цесная кофта. Яму давялося пазмагацца, каб вярнулі рушнік, шампунь. Аддалі праз пару дзён, але, магчыма, гэта звязана з тым, што прыязджала нейкая еўрапейская камісія на праверку», – кажа жонка затрыманага беларуса.
Істотнае адрозненне ад беларускіх ІЧУ – у славацкім паліцэйскім цэнтры штодня па спецыяльнай заяве выдаюць тэлефон на гадзіну.
Два разы на дзень выводзяць на шпацыр на закрытай тэрыторыі пад канвоем, у сталовую таксама водзяць пад канвоем.
«У сталовай жалезныя міскі, як у ІЧУ, але ежа нармальная, нават лепшая, чым у адкрытым лагеры ў нас была, кажа Дзіма. Але ўсё роўна ў яго абвастрыліся праблемы са страўнікам, якія пачаліся ў лагерах. Прыехаў жа ён у Славакію здаровым чалавекам. А ў лагеры нават прытомнасць губляў, яго вазілі ў лякарню, ляжаў пад кропельніцамі, ПТСР пасля Беларусі і Украіны пачаў праяўляцца. Дарэчы, кажа, медычная дапамога ў тым цэнтры для замежнікаў такая ж, як у беларускіх ІЧУ – калі на штосьці скардзішся, можа прыйсці медсястра і даць нейкую таблетку», – распавядае Віялета.
«Адміністрацыя казала – вы ўцекачы, у вас няма правоў»
Адмаўляцца ад ежы ў знак пратэсту ў паліцэйскім цэнтры нельга – па словах Дзмітрыя, гэта нават у правілах прапісана. Калі ты абвесціш галадоўку, і ў цябе праз гэта пачнуцца праблемы са здароўем і цябе шпіталізуюць, ты будзеш абавязаны аплаціць лячэнне.
Дзмітрый сядзіць у адной камеры разам з двума мужчынамі з Ірану і Туркменістану, затрыманымі за перавозку мігрантаў – яны ўжо адбылі тэрміны ў турме, цяпер іх памясцілі ў паліцэйскі цэнтр і рыхтуюцца дэпартаваць. Таксама пазнаёміўся з актывістам з Таджыкістану з мясцовага апазіцыйнага руху «Група 24», які быў прызнаны таджыкскімі ўладамі экстрэмісцкім. Гэты актывіст прасіў прытулак у Нямеччыне, яго адправілі ў Славакію па Дублінскім пагадненні, і цяпер Славакія хоча яго дэпартаваць у Таджыкістан.
Дзмітрыя затрымалі па скарзе ад кіраўніцтва апошняга лагеру, дзе яны з Віялетай знаходзіліся. Адміністрацыя напісала заяву, што ён прадстаўляе фізічную пагрозу для іх і іншых сем’яў, што там пражываюць, што ён ледзь не кідаўся на іх.
«У той час як ён увесь час змагаўся за правы, за паляпшэнне ўмоваў, – кажа Віялета. – У першым лагеры атрымалася дамагчыся – нам і пропускі далі, дазволілі выходзіць за тэрыторыю, і ежа палепшылася. У другім лагеры Дзіма неяк патрабаваў, каб з ежы давалі патрэбнае, бо там, напрыклад, маглі дзецям не даваць фрукты, гародніну. Выступаў супраць таго, што мусульманаў кармілі свінінай. Нам казалі ўвесь час – вы ўцекачы, у вас няма ніякіх правоў. Дзіма ім распавядаў пра Канвенцыю аб правах чалавека, Славацкую канстытуцыю. Нават раздрукаваў і павесіў у пакоі Канвенцыю на славацкай і англійскай мовах. Здарыўся канфлікт з ахоўнікамі. Дзіма сам выклікаў паліцыю. Потым працягнуў змаганне праз праваабарончую арганізацыю, дамогся, каб прыехала маніторынгавая група ААН. Мяркую, гэта ўсё не падабалася кіраўніцтву».
Пагроза нацыянальнай бяспецы?
Па словах Дзмітрыя, кажа Віялета, у ягонай справе стаіць пазнака «пагроза нацыянальнай бяспецы Славакіі». Тлумачэнняў на гэты конт беларусу не далі. Цяпер ён збіраецца дамагацца, каб азнаёміцца са справай дазволілі юрыстам з фонду «Краіна для жыцця» і журналістам.
У цэнтры затрымання замежнікаў Дзмітрый будзе знаходзіцца папярэдне да 17 лістапада. Мусіць адбыцца суд, які вырашыць лёс мужчыны. Ёсць верагоднасць, што яго перавядуць у іншы лагер і раздзеляць з жонкай.
,,«Дзіма кажа – не віжу розніцы з Беларуссю, баюся знаходзіцца ў гэтай краіне», – распавядае Віялета.
Дзмітрый Лукомскі з’ехаў з Беларусі ва Украіну, пасля таго як у 2020 годзе неаднаразова пабываў у ІЧУ за «палітыку» і зазнаў там здзекі і катаванні.
З Украіны ўлетку 2024-га разам са сваёй дзеўчынай Віялетай Майшук паехаў у Славаччыну, дзе яны разам папрасілі прытулку. З’язджаць пастанавілі, бо Львоў, дзе яны жылі, перастаў быць бяспечным – там здараецца ўсё больш абстрэлаў, а таксама праз тое, што ў Віялеты неўзабаве сканчаецца тэрмін беларускага пашпарта. Вярнуцца ў Беларусь пара не можа – абое былі ўдзельнікамі «гомельскага крыла» кампаніі «Краіна для жыцця». Супраць Віялеты Следчы камітэт распачаў крымінальную справу ў межах спецыяльнага вядзення за спрыянне экстрэмісцкай дзейнасці.
У Славаччыну паехалі, бо з часовым дазволам на жыхарства ва Украіне туды можна было трапіць без візы, якіх у маладзёнаў не было.
У Славаччыне беларусы жылі у лагеры для ўцекачоў, які Дзмітрый параўноўваў з ІЧУ. Беларускім уцекачам не дазвалялася пакідаць тэрыторыю лагеру, прыносіць звонку прадукты. Мясцовая ежа была кепская, у маладзёнаў пачаліся праблемы са страўнікамі. Беларусы адстойвалі свае правы, дамагліся паляпшэння харчавання і дазволу выходзіць з лагеру.
У пачатку верасня беларусаў перавялі ў іншы, адкрыты лагер, дзе ўмовы, паводле Дзмітрыя, аказаліся яшчэ горшыя, чымся ў закрытым.
Ганна Ганчар belsat.eu
