навіны

Раз’яднаны пераходны кабінет? Наколькі крытычны выхад «міністраў» з АПК і што за гэтым стаіць

Лізавета Кохман, Павел Латушка, Святлана Ціханоўская, Аліна Коўшык і Вольга Гарбунова выступаюць перад журналістамі пасля паседжання Аб’яднанага пераходнага кабінету.
Лізавета Кохман, Павел Латушка, Святлана Ціханоўская, Аліна Коўшык і Вольга Гарбунова выступаюць перад журналістамі пасля паседжання Аб’яднанага пераходнага кабінету. Варшава, Польшча. 2 кастрычніка 2023 года. Фота: Таццяна Верамеева / Белсат
podpis źródła zdjęcia

Аб’яднаны пераходны кабінет працягваюць пакідаць прадстаўнікі. За няпоўныя тры месяцы з дэмакратычнага протаўраду Беларусі сышлі тры асобы, і цяпер у ім вакантныя больш як палова пасадаў. На думку шэрагу назіральнікаў, гэта сведчыць пра крызіс у дзейнасці АПК, іншыя ж, наадварот, бачаць у гэтым звычайную ратацыю кадраў, што ёсць нормай у дэмакратычных краінах.

16 верасня пасаду прадстаўніцы ў пытаннях сацыяльнай палітыкі Аб’яднанага пераходнага кабінету пакінула Вольга Гарбунова. У афіцыйным прэс-рэлізе АПК яна адзначыла, што «хацела б працягнуць сваю дзейнасць не столькі ў палітычным, колькі ў гуманітарным рэчышчы для дапамогі палітзняволеным». Гарбунова падзякавала камандзе Кабінету ды іншым структурам дэмакратычных сілаў за супрацу і выказала ўпэўненасць, што тая працягнецца. 


«Вольга Гарбунова спрычынілася да таго, каб у міжнародных рэзалюцыях аб Беларусі прагучала тэма палітвязняў. Цяпер Вольга вырашыла засяродзіцца на працы не ў якасці палітыка — і я з павагаю стаўлюся да ейнага выбару», — адзначыла кіраўніца АПК Святлана Ціханоўская.

Паводле яе, ужо адбыліся «кансультацыі з патэнцыйнымі кандыдатамі на вызваленую пасаду» і неўзабаве ў Каардынацыйнай радзе маюць адбыцца слуханні адносна новай кандыдатуры.


Вольга Гарбунова, прадстаўніца ў сацыяльных пытаннях у Аб’яднаным пераходным кабінеце, бярэ ўдзел у паседжанні. Варшава, Польшча. 2 кастрычніка 2023 года. Фота: Таццяна Верамеева / Белсат
Вольга Гарбунова, прадстаўніца ў сацыяльных пытаннях у Аб’яднаным пераходным кабінеце, бярэ ўдзел у паседжанні. Варшава, Польшча. 2 кастрычніка 2023 года. Фота: Таццяна Верамеева / Белсат

Чаму пайшла Гарбунова

Гарбунова была прадстаўніцай АПК са снежня 2022 года. Сярод найважнейшых ейных дасягненняў правядзенне онлайн-марафону салідарнасці з палітзняволенымі «Нам не ўсё адно!» і запуск службы сацыяльнай дапамогі беларусам «Адно акно», пераклад на беларускую мову дапаможніку для вызвалення палітвязняў. Дзярждэпартамент ЗША ўзнагародзіў яе Міжнароднаю прэміяй за адвагу International «Women of Courage Awards».

У размове з радыё «Свабода» Гарбунова адзначыла, што падала ў адстаўку яшчэ 2 жніўня ў тым ліку з прычыны «ідэйнай, палітычнай нязгоды». 

«Ненармальна заставацца ў такой сітуацыі, калі твой голас у меншасці, і ўсе рашэнні прымаюцца шляхам галасавання, а персанальную адказнасць за прынятае рашэнне нясеш ты», расказала яна.


Гарбунова лічыць важным «аддзяляць ад палітычнага трэку пытанне вызвалення палітвязняў» і «ўсё зрабіць, каб усе палітвязні выйшлі на свабоду». Яна адзначыла, што не мае часу і сілаў пераконваць дэмсілы, не толькі калегаў у АПК, «у каштоўнасці чалавечага жыцця, што памілаванне гэта важны і слушны крок, на які пайшоў афіцыйны Менск, што гэта сігнал».

На думку Вольгі, рэжым Аляксандра Лукашэнкі вызваленнем больш як сотні палітвязняў дэманструе, што гатовы да перамоваў у абмен на выхад з ізаляцыі і зняцце санкцыяў. Гарбунова лічыць важным пераасэнсаваць тое, «чаму голас палітвязняў ды іхных родных не такі гучны, як голас тых людзей, якія паспелі ўцячы з Беларусі яшчэ ў 2020-м».

У каментары «Белсату» палітычны аглядальнік радыё «Свабода» Юрый Дракахруст адзначыў, што палітычная пазіцыя Гарбуновай «вельмі істотна адрознівалася ад пазіцыі іншых прадстаўнікоў Кабінету». У прыватнасці, яна называла вызваленне палітвяняў імкненнем да «гуманнасці», а ейны калега Павел Латушка, наадварот, казаў, што «гэта не памілаванне, дзякаваць тут няма за што».

«Лукашэнка кажа, што вы мне аддзячце, вы маю гуманнасць адзначце. І Латушка піша, што некаторыя прадстаўнікі дэмсілаў „патураюць яму“. Адрасат ясна хто, прынамсі Вольга», заявіў Дракахруст, дадаўшы, што пасля гэтага, відаць, былі зробленыя пэўныя «арганізацыйныя высновы» ці то самой Гарбуновай, ці то кіраўніцтвам АПК.


Валер Кавалеўскі на прэс-канферэнцыі Святланы Ціханоўскай і сябраў Аб'яднанага пераходнага кабінету. Варшава, Польшча. 2 снежня 2022 года. Фота: Карына Пашко / Белсат
Валер Кавалеўскі на прэс-канферэнцыі Святланы Ціханоўскай і сябраў Аб'яднанага пераходнага кабінету. Варшава, Польшча. 2 снежня 2022 года. Фота: Карына Пашко / Белсат

Людзі адыходзяць: тры вакансіі на восем пасадаў

Аб’яднаны пераходны кабінет быў створаны крыху больш як два гады таму 9 жніўня 2022 года. Першапачаткова ў яго ўвайшлі чатыры асобы: Павел Латушка (адказны за транзіт улады), Аляксандр Азараў (аднаўленне правапарадку), Валер Кавалеўскі (замежныя справы) і Валер Сахашчык (абарона і нацыянальная бяспека). У верасні да яго далучыліся Таццяна Зарэцкая (фінансы і эканоміка) і Аліна Коўшык (нацыянальнае адраджэнне). І ў снежні ў склад АПК у якасці адказнай за сацыяльныя пытанні ўвайшла Вольга Гарбунова.

Аднак на гэты момант у складзе Кабінету засталіся толькі дзве асобы Латушка і Коўшык. Першай яшчэ ў лістападзе 2022 года пасля скандалу пайшла Зарэцкая. Пасля расколу «BELPOL» са складу АПК у 2023 годзе быў выключаны Азараў. А сёлета ў адстаўку падалі яшчэ тры прадстаўнікі: Кавалеўскі, Сахашчык і цяпер Гарбунова.

Праўда, у Кабінеце з’явілася новая пасады: прадстаўніцай у моладзевых пытаннях стала Марго Ворыхава. Дый месцы Кавалеўскага і Сахашчыка вакантнымі доўга не былі: іх занялі адпаведна былы дыпламат Уладзімір Астапенка і прадстаўнік палка Каліноўскага Вадзім Кабанчук.

Тым не менш тры з васьмі пасадаў у АПК цяпер пустуюць: з лістапада 2022 года няма адказнага за фінансы і эканоміку, са жніўня 2023-га за аднаўленне правапарадку, а цяпер стала вакантнай і пасада прадстаўніка ў сацыяльных пытаннях.


Сябра Каардынацыйнай рады з «апазіцыйнага» Блоку Ягорава Пракоп’ева Святлана Мацкевіч заявіла, што выхад Гарбуновай «услед за Кавалеўскім і Сахашчыкам гэта ўжо не знак бяды, а поўная безнадзея, крыж на ўсім АПК пры ўсіх прыгожых словах Ціханоўскай». 

,,

«Калі ўсе рытуалы адкласці ўбок, то ў аснове гэтых выхадаў, думаю, поўная і прынцыповая нязгода з палітыкай і генеральнай лініяй. Яны выходзяць, а прызадумацца трэба ўсім нам», лічыць яна. 


У сваю чаргу кіраўнік фонду «BYSOL» Андрэй Стрыжак, які раней крытыкаваў Гарбунову за словы пра «гуманізм» уладаў, наадварот, заявіў:

«Калі мы з вамі насамрэч спрабуем будаваць сапраўдную мадэль дзяржавы, то сыход чыноўнікаў з пасады добрая практыка». 


Патэнцыял у Кабінету ёсць, але...

«Канцэнтраваны выхад» з Кабінету пракаментаваў «Белсату» былы яго сябра Валер Кавалеўскі, які пакінуў сваю пасаду 26 чэрвеня. Паводле яго, АПК ствараўся як месца, «дзе можна больш эфектыўна вызначаць праблемы, прымаць рашэнні і выконваць іх». Аднак замест «падтрымання і паразумення» атрымалася «палітызаванасць працэсу, перакосы ў выстаўленні прыярытэтаў, у выпрацоўванні пазіцыяў, у прыняцці рашэнняў».

«У пэўным сэнсе выбудаваная даволі жорсткая вертыкаль у прыняцці рашэнняў, дзе вельмі няпроста паўплываць на тое, якое рашэнне атрымліваецца на выхадзе», сказаў Кавалеўскі.

Паводле палітыка, пытанне не ў стомленасці, як некаторыя спрабуюць патлумачыць нядаўнія адстаўкі: 

,,

«Людзі перагараюць не ад аб’ёму працы, а ад таго, што немагчыма рухацца ў кірунку мэтаў, вельмі важных для нашых справаў». 


Але чальцы АПК пакідаюць яго і ствараюць новыя спецыялізаваныя структуры ў межах агульнага дэмакратычнага руху, што «ўсталёўваюць гарызантальныя сувязі, выбудоўваюцца партнёрскія стасункі паміж рознымі арганізацыямі і сектарамі». Гэтак, Кавалеўскі стварыў агенцтва ў пытаннях замежнай палітыкі, а Гарбунова працягне сваю дзейнасць у справах вызвалення палітычных вязняў.

«У гэтым сэнсе неабавязкова ўсе чаканні перакладаць на палітычныя структуры, што зараз яны возьмуць і зробяць гэтую працу. Сама Святлана Ціханоўская неаднаразова казала, што беларусам трэба браць большую адказнасць на сябе за тыя задачы, якія паставіў перад сабою беларускі дэмакратычны рух», — падкрэсліў Кавалеўскі, заклікаўшы не чакаць вынікаў працы іншых, а дзеяць больш аўтаномна, «без парасона палітычнага лідара».

На ягоную думку, дэмакратычны рух эвалюцыянуе і развіваецца, у цэлым гэтая аптымізацыя мае прывесці да большай эфектыўнасці ў выкананні некаторых заданняў, а таксама забяспечыць устойлівасць дэмакратычнага руху незалежна ад вонкавага кантэксту.

«Паглядзім, якая тактыка будзе абраная Офісам Святланы Ціханоўскай, як яна будзе ставіцца да партнёрства з усімі, бо часам я чую, што „мы гатовыя супрацоўнічаць з усімі, мы ні з кім не сварымся“, а як гэта пацвердзіцца на практыцы, трэба будзе яшчэ паглядзець», дадаў Кавалеўскі.

Таксама палітык бачыць агульную кадравую праблему ў дэмакратычных сілах:

,,

«Калі ў першыя месяцы ці нават год сярод людзей можна было досыць лёгка шукаць кадры і спецыялістаў, гатовых далучацца да руху, то цяпер людзі ўсё ж перайшлі ў іншы эмацыйны стан. Тыя, хто вымушана выехаў з Беларусі, знаходзяць сабе іншыя прафесіі, рухаюцца па нейкім сваім трэку. І не так проста памяняць месца працы, у тым ліку праз легалізацыйныя пытанні. 


Гэта таксама трэба ўлічваць і, вядома, таксама нельга не сказаць пра тое, што рэйтынгі палітычных сілаў не растуць, калі не казаць наадварот».

Паводле Кавалеўскага, у сітуацыі памылак, крытыкі і расчаравання вынікамі працы палітычных структураў «рашэнне пра далучэнне ўжо прымаецца па-іншаму». Тым не менш ён мяркуе, што «Кабінет не губляе сваёй вартасці і значэння».

«Думаю, у Кабінета ёсць патэнцыял. Думаю, ёсць пэўныя рэчы, якія варта было б паляпшаць у дзейнасці Кабінету, у яго аўтаномнасці, у тым, як вызначаюцца прыярытэты і прымаюцца рашэнні, як яны імплементуюцца. Думаю, ёсць прастора для паляпшэння ў гэтых пытаннях, а ў цэлым Кабінет як ідэя захоўвае свой патэнцыял», — заключыў Кавалеўскі.

Паседжанне Аб'яднанага пераходнага кабінету ў памяшканні Музею вольнай Беларусі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года. Фота: Анастасія Дубровіна / Белсат
Паседжанне Аб'яднанага пераходнага кабінету ў памяшканні Музею вольнай Беларусі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года. Фота: Анастасія Дубровіна / Белсат

Костка ў горле рэжыму

У сваю чаргу Павел Латушка, намеснік старшыні АПК, наадварот, заявіў «Белсату», што ў Кабінеце «апошнім часам склалася вельмі працоўная і канструктыўная атмасфера ўзаемадзеяння». Замест канкуравання павышаецца разуменне прасоўвання яго перадусім як інстытуту, хоць і нельга сказаць, што выконваюцца «ўсе функцыі, якія ёсць».

«Шмат у чым мы працуем сапраўды як урад. Мы займаемся як праблемамі канкрэтнага грамадзяніна, якія трэба вырашыць, так і стратэгічнымі пытаннямі. Гэта рэальная праца, часта, магчыма, нябачная», адзначыў Латушка.

Паводле яго, Кабінет дэманструе «ўстойлівасць і аднаўляльнасць як інстытут» і, нягледзячы на змены асобаў, функцыянуе «як орган для адстойвання інтарэсаў Беларусі і беларусаў». Гэтак, палітык адзначыў, што АПК бярэ ўдзел у стратэгічным дыялогу ЗША, NATO, у кансультатыўнай групе Беларусь Еўразвяз.

Павел Латушка, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення і прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага кабінету ў справе транзіту ўлады, бярэ ўдзел у паседжанні. Варшава, Польшча. 2 кастрычніка 2023 года. Фота: Таццяна Верамеева / Белсат
Павел Латушка, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення і прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага кабінету ў справе транзіту ўлады, бярэ ўдзел у паседжанні. Варшава, Польшча. 2 кастрычніка 2023 года. Фота: Таццяна Верамеева / Белсат

«Нашыя прапановы прымаюць у пытаннях санкцыйнай палітыкі, у пытаннях нацыянальных вонкавапалітычных рашэнняў, агульнаеўрапейскіх рашэнняў. Так, не ўсе, але нас успрымаюць як партнёраў», — сказаў ён.

Паводле суразмоўцы, хуткія прызначэнні сёлета ў Кабінет пасля адставак Кавалеўскага і Сахашчыка не толькі паказваюць аднаўляльнасць інстытуту, але і адказваюць на запыт грамадства пра больш шчыльную супрацу з беларускімі добраахвотнікамі ва Украіне. Таксама сёлета ў АПК створаны новы, моладзевы кірунак, прызначаны намеснік прадстаўніка Кабінету ў пытаннях транзіту.

Латушка адзначыў, што найбліжэйшым часам мае адбыцца прызначэнне наступніка Гарбуновай, таксама рыхтуюцца прызначэнні прадстаўнікоў у пытаннях аховы правапарадку і эканомікі: «ужо ёсць канкрэтныя прозвішчы». Адстаўка ж чальцоў АПК «гэта класіка дэмакратыі, нармальны працэс, людзі сыходзяць і прыходзяць новыя».

,,

«Мы павінны быць крытычнымі адносна сваёй працы, але з другога боку, мы павінны быць рэалістычнымі. У нас няма таго рэсурсу, які мае класічны ўрад. Але мы працуем сістэмна», ‒ сказаў Латушка.


Паводле яго, арганізаванасць і структураванасць беларускіх дэмакратычных сілаў спрашчаюць і робяць больш эфектыўнай камунікацыю з іншымі краінамі і арганізацыямі.

Пры гэтым палітык заявіў, што «рэжым вельмі зацікаўлены» ў знішчэнні як абранай прэзідэнткі Святланы Ціханоўскай, гэтак і Аб’яднанага пераходнага кабінету ды Каардынацыйнай рады, «бо яны ствараюць альтэрнатыву».

«Па-рознаму можна ацэньваць уплыў, але мы чуем і бачым, як рэагуе рэжым на нашыя дзеянні. Як публічна і непублічна ён гэта робіць. 

,,

Значыцца, пакуль мы ёсць, мы костка ў горле гэтага рэжыму. Мы тая альтэрнатыва, якая стварае перспектыву для ўплыву на транзіт, на змены ў Беларусі», ‒ падкрэсліў палітык.


«Кампетэнтныя людзі, а не абы-каго на хуткую руку»

Каментуючы кадравыя пытанні ў АПК, каардынатар «Нашай візіі» Вадзім Мажэйка адзначыў супярэчнасць, што крытыку выклікаюць як незмяняемасць пэўных асобаў на пасадах у дэмакратычных сілах, гэтак і іхная змяняльнасць:

«Вечна ўсё дрэнна. І застаюцца дрэнна, і сыходзяць дрэнна».

У цэлым, на ягоную думку, змяняльнасць асобаў у АПК гэта нармальны працэс, як і розныя погляды, бо Кабінет «не войска, дзе ўсе падначаленыя генералу». Пры гэтым эксперт не разумее сутнасці прэтэнзіяў да працы АПК з боку Гарбуновай у тым, што яго рашэнні прымаюцца большасцю галасоў, нават калі ты супраць гэтага:

«А як яна сабе гэта інакш уяўляе? Іншы варыянт, калі не большасць, то гэта liberum veto, як у соймах Рэчы Паспалітай, калі кожны можа ўсё заблакаваць. Але гэтае liberum veto і давяло Рэч Паспалітую да знікнення».

Калі ж чалавек настолькі моцна не згодны з рашэннем большасці, то сапраўды можа быць варта сыходзіць, адзначыў Мажэйка.

Эксперт не думае, што змены ў складзе Кабінету неяк уплываюць на яго ўспрыманне сярод беларускага грамадства, акрамя моцна палітызаванай часткі, бо людзі «больш цікавяцца дзеяннямі». Мала гэта цікавіць і замежных партнёраў, якія «прызвычаіліся, што мяняюцца палітыкі, чыноўнікі, міністры».

Пры гэтым эксперт прызнаў складанасць у тым, каб запоўніць вакантныя пасады, бо для гэтага трэба знайсці «кампетэнтных людзей, а не абы-каго на хуткую руку». Прыкладам апошняга прызначэння называе Зарэцкаю, прадстаўніцу ў фінансах і эканоміцы. На думку суразмоўцы, шмат кваліфікаваных экспертаў проста не хоча ісці ў Кабінет, «бо ты атрымліваеш шмат увагі, шмат крытыкі, але не атрымліваеш суперуплыву і рэсурсаў».

,,

«Кожны з нас можа задумацца: каго б мы хацелі на гэтых пасадах бачаць? І ці гэтыя людзі хацелі б самі туды пайсці? І калі гэтыя два адказы не сыходзяцца, то і людзей там няма», ‒ падкрэсліў Мажэйка.


У цэлым эксперт падтрымлівае далейшую дзейнасць Кабінету. Пытанне толькі ў тым, як яго перафарматаваць, якія прынцыпы ўвесці для большай эфектыўнасці ў адвакацыі беларускіх справаў.

Макар Мыш, Арсен Рудэнка, Віталь Бабін belsat.eu

больш па гэтай тэме Глядзіце больш
Item 1 of 4
апошнія
Item 1 of 10