Музыка Настасся Рыдлеўская запісвае ўжо трэці альбом. Раней вядомая як мастачка і гераіня дакументальнага фільма «Дзённік Анастасіі», у беларускай музыцы яна з’явілася нядаўна. Жыўцом ейныя песні прагучалі гэтым летам на Купальскім «Варушняку», і Настасся спадзяецца, што выступаў будзе больш. «Белсат» паразмаўляў з узыходзячай зоркай пра тое, як яна раптоўна стала музыкай, як жыве з мастацтвам і захоўвае ментальнае здароўе з біпалярным расстройствам і сіндромам Турэта.
– У пачатку фільма «Дзённік Анастасії» вы кажаце, што вырашылі скончыць жыццё самагубствам. Гэта было адразу пасля пераезду ў Польшчу – як ваш стан сёння?
– Значна лепш, на холм з рамнём больш не хаджу, ды і халму побач няма. Цікава, гэты фільм нават не асацыюецца ў мяне з маім жыццём, я сябе ў ім не пазнаю. Гэта быў не найлепшы этап, але няхай самы цяжкі час таксама будзе адлюстраваны.
– З чым быў звязаны ваш пераезд у Польшчу?
– З усім, што адбывалася ў Беларусі. Мне ўвесь час было страшна, здавалася, што зараз прыйдуць і забяруць, а я не магла жыць у чаканні грукату ў дзверы. Тады яшчэ ябацькі напісалі пра мяне пост, і я падумала: «Ну, я ў іх на радары». У кагосьці, можа, больш трывалая псіхіка, але мой мозг нават блакуе ўспаміны пра той час.
– У Менску вы былі выкладчыцай замежнай літаратуры?
– Гэта найлепшае, што магло здарыцца ў маі жыцці, я неверагодна люблю літаратуру і захапляюся выкладаць. Я паступіла на філфак суперрандомна, а па выніку гэта стала адной з самых важных вехаў майго жыцця. Мае бацькі тады згубілі працу і сказалі абіраць месца, куды мяне возьмуць бясплатна. Я была ўпэўненая, што на Акадэмію мастацтваў мне не хопіць таленту, і паступіла на філфак, бо там не было матэматыкі. Дагэтуль у творчасці, асабліва музычнай, я выкарыстоўваю тое, што мне даў філфак – здольнасць бачыць агульную карціну. Я ствараю не проста вобразы, візуал, стыль, а звязаныя мастацкія ўніверсумы, так, нібы я пісала раман. Мае музычныя альбомы – не проста набор песняў, а прадуманыя гісторыі. Мне падабаецца міждысцыплінарнасць майго мастацтва, без філфака яе не было б.
– Як вы далі рады стаць мастачкай без вышэйшай адукацыі?
– Яна ў мяне насамрэч ёсць, проста я атрымала яе не ў Акадэміі, а на прыватных занятках. Я вучылася акадэмічнаму жывапісу і малюнку ў мастака ў майстэрні, займалася на курсах па анатоміі, колеры, кампазіцыі. Я атрымала ўсю базу, якая даецца ў Акадэміі, але гэта каштавала грошай, тата і мама знаходзілі іх як маглі, таму навучанне расцягнулася на 10 гадоў. Розніцу я бачу толькі ў тым, што мяне ніхто не чмырыў і не казаў, што ў мяне рукі растуць не з таго месца і я ніколі не стану мастачкай – у мяне наадварот была сталая падтрымка, а з такімі рэчамі я б не дала рады.
– Пераезд паўплываў на праявы ў вас біпалярнага расстройства і сіндрому Турэта?
– Так, было жудасна, пасля пераезду ў мяне былі жорсткія дэпрэсіўныя эпізоды. Калі я пайшла вешацца, гэта быў дэпрэсіўны эпізод. Я так рабіла часта.
– Што вас спыняла кожны раз?
– Мне б успомніць, вялікая колькасць успамінаў за той перыяд знікла з памяці. Я помню, што мы жылі ля халму, ён быў вельмі прыгожы, там былі дзікі. Ментальна я даволі позняе дзіця, я да 18 гадоў іграла ў лялькі, доўга жыла з бацькамі, шмат часу бавіла на дачы, мне было камфортна ў сямейным мікракосмасе. І тут рэзка трэба выязджаць – для мяне быў шок, што я больш не магу бачыцца з бацькамі. Таму я шмат чаго не помню, мой мозг проста паказвае мне карцінкі, як я іду ў краму і свеціць сонца. Але я помню, што было цяжка: мы з мужам абодва без працы, не ведаем, што рабіць, мы пераехалі за два тыдні з мінімальнымі ашчаджэннямі – мы жылі літаральна за кошт таго, што я прадала карцінамі перад ад’ездам.
– У інстаграме, пішучы пра біпалярнае расстройства і сіндром Турэта, вы асобна згадалі стыгмы датычна ментальнага здароўя – з якімі стыгмамі вы сутыкаліся?
– Неяк я расказала пра сіндром Турэта ў інтэрв’ю, і ў каментарах параілі такіх, як я, адпраўляць на электрычнае крэсла. Я ніколі не сустракалася з такой агрэсіяй, хаця сіндром Турэта ў мяне прынамсі з сямі гадоў: на знятых татам відэа я бачу, як у мяне дзёргаюцца вочкі і ручкі. Зараз па мне не скажаш, што ў мяне Турэта, я яго «акультурыла», а калі мне было 8-9 гадоў, праявы сіндрому былі моцныя, у транспарце людзі глядзелі ва ўсе вочы і маме, канешне, было няёмка. Зараз усё часцей расказваецца, як выглядае сіндром Турэта, дэпрэсія, біпалярнае расстройства, у тыктоку нават фэйкаюць Турэта. З усім гэтым мне стала спакайней. Нядаўна, калі ў мяне пачаўся вакальны цік у цягніку, я ўжо не маскіравала яго пад кашаль, а проста хныкала. Гляджу на рэакцыю – усім усё роўна. Таксама не хапае размоваў пра ментальнае здароўе. Калі скуру штосьці рэжа, пацячэ кроў, тое самае з псіхікай – калі жыццё цябе б’е, будзе рэакцыя ў выглядзе дэпрэсіўных станаў. У мяне рука парэзаная: у 2021 годзе, калі я яшчэ была ў Беларусі, у мяне з’явіўся страшны сэлфхарм [шкоджання сабе самой. – рэд. Белсат]. Калі я ўпершыню парэзала руку, замест таго, каб шукаць дапамогі, стала сябе ненавідзець. Але цяпер раблю ўсё, каб жыць якаснае здаровае жыццё, і мне больш не сорамна за сэлфхарм, за біпалярнае расстройства альбо за тое, што падчас дэпрэсіўнага эпізоду я напісала дэбільны твіт.
– Зараз вы «full-time artist/musician» – вы жывяце з гэтага?
– Так, і гэта цяжка, у мяне сістэма «здохні альбо памры». Я не ўмею падавацца на гранты, не езджу на рэзідэнцыі, бо нават тры дні ў іншым горадзе знаходжуся ў рэжыме выжывання і пасля тыдзень адыходжу – там няма майго мужа, майго ката, маёй падушкі, да якіх я прызвычаілася. Дык з чаго я жыву? З продажу карцін праз інстаграм, малюю партрэты на замову, вяду лекцыі, то тут, то там – і неяк хапае. Нейкім цудам гэтая бессістэмная сістэмнасць працуе, калі трэба за нешта заплаціць, раптам прыходзіць паведамленне ад амерыканца: «Вы прадаяце работы? ». Мне б хацелася больш стабільнасці ў жыцці, яе адсутнасць прыносіць дадатковы стрэс, але я не ўмею сябе прадаваць, мне ўвогуле падабаецца проста дарыць свае працы.
– Як часта вы прадаяце свае карціны?
– Па дзве працы ў месяц, напэўна, прадаецца. Бываюць мёртвыя месяцы – у студзені і лютым нічога не прадалося, а мінулы месяц быў харошы, усе грошы пайшлі на музыку. Цяпер я таксама выступаю – ніколі не думала, што мне гэта спадабаецца, але гэта аказалася так весела. Гэта лепш, чым адкрываць выставы. Я зразумела, што вось так хачу камунікаваць з людзьмі, на ўзроўні вобразаў, слоў і клетачных адчуванняў адначасова.
– Як вы запісалі свой першы музычны альбом?
– Дзякуйчы маніакальнаму эпізоду – я прачнулася з адчуваннем, што я Канье Ўэст і людзі павінны пачуць маю геніяльную музыку. Палова альбома ў мяне ўжо была – я пісала музыку з 7 гадоў, а песні з 14. Сябар Саша Карнейчык патлумачыў, як карыстацца праграмай ableton, і я села, згорбіўшыся як гаргулля, у сваёй «студыі». Мы жылі ў кавалерцы, мой муж Лёша прыйшоў з працы а трэцяй гадзіне ночы і кажа: «Насця, прывет», – а я: «Тссс, у мяне запіс, не шумі!». Ён нават паесці нармальна не мог. Я кажу: «Даставай грошы, якія мы назапасілі, мне трэба купіць аўдыёкарту!», – а ён нічога не разумеў, ён пару разоў чуў, як я спяваю, але не ведаў, што я магу ствараць музыку. І вось я напісала першую песню – Саша дапамагаў мне яе «дакруціць», Лёша паслухаў і кажа: «Ладна, купім табе аўдыёкарту». Я не марыла быць мастачкай – проста ведала, што ёй буду, але музыка была для мяне грандыёзнай марай. У пэўны момант я нават марыць пра гэта сабе забараніла, маўляў, я неталенавітая і голас адстой, і без маніі з гэтага б не выбралася.
– Чаму вашыя песні пераважна на ангельскай мове?
– Калі фармаваліся асновы маёй асобы, я жыла ў Амерыцы, і першая мова, на якой я пачала размаўляць, была ангельская. Калі мы пераехалі ў Беларусь, для мяне пачалося пекла. Я была ў пастаянным жаху ад Беларусі 2000-х. Я помню, што ўсё было вясёлкавае, а потым рэзка стала панэлькамі, што ўсе мне ўсміхаліся, а потым рэзка сталі грубіць. У звыклай школе на акраіне ў Амерыцы ўсё было каляровае, вясёлае, класнае, а ў маёй гімназіі ў Менску дзюрка ў прыбіральні. Бацькі пераехалі, бо візы скончыліся, значыць, у нас не было страхоўкі, а я захварэла на Турэта. Досыць доўга я ставіла сябе ў апазіцыю да Беларусі, бо дзіцём лічыла, што мяне забралі з дому і прывезлі кудысьці, дзе мне ніхто не рады. Таму дзённік, вершы і песні я пісала на ангельскай, на ангельскай мне лягчэй выяўляць паэтычную думку.
– Трэці альбо будзе на ангельскай таксама?
– На ангельскай і беларускай. Мая мама вельмі любіць беларускую мову, і калі я паспрабавала напісаць песню ёй ў падарунак, аказалася, для мяне гэта лёгка, хаця ў жыцці я па-беларуску не размаўляю. Я размаўляю па-расейску, але расейская мова не тое каб мне падабаецца, для мяне яна звязаная з дзіцячай катастрофай, з комплексамі, з дэпрэсіяй, я адчуваю ў ёй усе свае траўмы. Ангельская вяртае мяне ў нешта шчаслівае, мне лягчэй на ёй спяваць, і беларуская аказалася такая ж мяккая і нейкая добрая. Мне падабаецца, як на беларускай змягчаецца голас і гучыць глыбей.
– Раскажыце пра свой трэці альбом.
– Ён будзе радасны – дзіўна, так? Усю музыку я пішу для сябе, пішу тое, чаго мне не хапае. Пасля 2021 года мне чамусьці стала цяжка слухаць музыку, а калі я напісала першы альбом, зразумела, што мне з ім камфортна. Зараз я хачу нешта, пад што змагу танцаваць, хочацца растрэсці накоплены стрэс, я ўжо прайшла цыкл тугі, страты, гора і гатовая радавацца. Першы альбом быў пра дэпрэсію, пра тое, як ты даеш рады, як іншыя цябе не разумеюць, а блізкі чалавек намагаецца пачуць. Другі альбом – ну добра, мне дрэнна, як з гэтым жыць далей? А трэці альбом – гэта калі ты ўсё перапрацаваў і хочаш жыць, зрабіць крок насустрач сонцу. Гэта альбом пра свабоду – свабоду быць сабой, свабоду прызнаць свае негатыўныя рысы, свабоду ад болю і мінулага, а таксама пра любоў, у тым ліку да сябе. Гэта мой бунт: я не дазволю сябе знішчаць – ні сабе, ні іншым.
Ірэна Кацяловіч, «Белсат»
