Закон «Аб правах дзіцяці» забараняе браць на працу настаўнікаў, якіх судзілі па «народным артыкуле» за ўдзел у пратэстах. Крыніца «Белсату» кажа, што спіс артыкулаў некаторы час таму маглі пашырыць, у тым ліку дадаць у яго адміністратыўны артыкул за «экстрэмісцкія матэрыялы».
У школы, дзіцячыя садкі, цэнтры дзіцячай творчасці і іншыя ўстановы адукацыі, у тым ліку прыватныя, паступіла ўказанне звольніць супрацоўнікаў, якіх з 2020 года прыцягвалі да адміністратыўнай ці крымінальнай адказнасці з палітычных матываў, расказала 21 траўня крыніца праваабаронцаў «Гомельскай Вясны» са Светлагорску. Загад тычыцца не толькі педагагічных кадраў, але і абслуговага персаналу.
У Светлагорску такое распараджэнне пацвердзілі праваабаронцам некалькі крыніцаў. Але ў іншым раёне пра такое распараджэнне не чулі: рэпрэсіі ў адукацыі адбываюцца, але «робіцца гэта ціха».
Крыніца «Белсату» пацвердзіла, што чула пра такое ад некалькіх чалавек: ёсць распараджэнне не браць на працу ва ўстановы адукацыі тых, хто зазнаў палітычны пераслед, нават калі яны хочуць уладкавацца дворнікамі.
Гэта паводле закону… а не, гэта незаконна
Артыкул 27–1 закону «Аб правах дзіцяці» забараняе займацца педагагічнай дзейнасцю і займаць пасады, звязаныя з пастаяннай працай з дзецьмі, людзям, асуджаным паводле шэрагу крымінальных артыкулаў: за забойства, цялесныя пашкоджанні, згвалтаванне, выкраданне, вытворчасць порна, педафілію і гэтак далей. Забарона дзейнічае нават тады, калі судзімасць пагашаная або крымінальны пераслед спынены праз сканчэнне тэрмінаў даўніны.
У тым пераліку артыкулаў ёсць адзін відавочна палітычны: арт. 342 КК РБ, «Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх». Гэта адзін з найчасцейшых артыкулаў, якія выкарыстоўваюць для палітычнага пераследу: у базе «Вясны» 3330 чалавек, якіх абвінавацілі або асудзілі паводле яго, каля паловы былі прызнаныя палітвязнямі.
Можна было б сказаць, што нядопуск да працы ў школах асуджаных паводле арт. 342 КК РБ законны, але сам па сабе палітычны пераслед незаконны: Канстытуцыя Беларусі гарантуе свабоду меркаванняў і свабоду сходаў, а за «грубае парушэнне парадку» суды лічаць мірныя пратэсты супраць фальсіфікацыі выбараў.
Палітычная забарона на працу ў адукацыі – не новая ідэя. Так, колішняя актывістка «Маладога фронту» Наста Азарка расказвала, што пасля прысуду за «Дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі» у 2007 годзе чыноўнікі прама казалі ёй: «Дзяцей мы табе не дамо вучыць».
Звальняюць і за лайкі?
Ды гэта не адзіны палітычны артыкул, праз які не даюць працаваць у школах. Крыніца «Белсату» кажа: пэўна, нейкі час таму з’явіліся дадатковыя нормы, а спіс пашырылі нават на адміністратыўны артыкул 19.11, якім караюць за «экстрэмісцкія матэрылы».
Пад арт. 19.11 КаАП РБ можа трапіць ці не любы беларус: за «распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў» могуць палічыць падабайку пасту ці каментар пад пастом мноства незалежных медыяў, названых «экстрэмісцкімі». (і не толькі «Белсату», а, напрыклад, і закрытага ўладамі Tut.by – некалі найпапулярнейшага парталу Беларусі)
Спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў» увесь час папаўняецца, і ён неінтуітыўны. Для настаўнікаў у спісе ёсць асаблівыя пасткі. Фактычна названы «экстрэмісцкім» папулярны верш «Хто ты гэткі?» Янкі Купалы. Таксама «экстрэмісцкім» стала слова dzieciuki, з якога пачынаў тэксты «Мужыцкай праўды» Кастусь Каліноўскі.
«Зачышчаць» школы працягваюць, хоць здаецца, што «вычысцілі ўсё»
Усіх супрацоўнікаў установаў адукацыі будуць правяраць праз базы РАУСаў, кажа крыніца «Белсату». Як мінімум, раз на два гады кіраўнікі ўстановаў адукацыі маюць абнаўляць звесткі пра супрацоўнікаў. Тых, хто «засвяціўся» ў сувязі з палітычным пераследам, маюць звальняць.
Суразмоўца адзначае: звальняць будуць, хоць здаецца, што школы і так «вычысцілі па-поўнай». Акрамя звальненняў праз базы, крыніца «Белсату» кажа, што чула з некалькіх гарадоў Гомельскай вобласці, што ў настаўнікаў і вучняў на тэрыторыі школаў «правяраюць тэлефоны».
Палітычныя звальненні – не адзіная прычына, чаму ў беларускіх установах адукацыі працяглы час бракуе педагогаў. Настаўнікаў называюць «самай бяспраўнай прафесіяй», адносна іх дзейнічаюць паводле прынцыпу «не падабаецца – звальняйцеся», і звольніць могуць нават за адмову ўдзельнічаць у палітычнай актыўнасці.
Алесь Наваборскі belsat.eu
