Да ўступлення ў сілу забароны на пастаўкі ў Беларусь адзення сэканд-хэнд засталося менш за месяц. Зараз беларуская моладзь літаральна змятае адзенне еўрапейскіх брэндаў з паліц. «Белсат» разбіраўся, чаму закрыццё сэкандаў для многіх, асабліва ў глыбінцы, стала сапраўднай трагедыяй, і пра якія менавіта страты ідзе гаворка.
Савет Міністраў меў «зуб» на сэканд-хэнды яшчэ да 2020 года. Дзяржрпрадпрыемствы легпрама лічылі іх сваімі канкурэнтамі. Менавіта таму свет пабачыў дакумент аб забароне продажу ў гэтых крамах новага адзення. Згодна з пастановай Савета Міністраў ад 30.12.2020 №774 «Аб змене пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 22 ліпеня 2014 г. № 703», з 2 красавіка 2021 года гандляваць у сэкандах можна было толькі тым адзеннем, якое ўжо было ва ўжыванні.
Але нават гэтая мера папулярнасці сэканд-хэндаў сярод беларусаў не паменшыла. З тых часоў у краіне былі адкрытыя сотні крамаў, якія гандлююць былым ва ўжыванні адзеннем. Легпрам так і не саставіў ім канкурэнцыі. Затое ў многіх сэкандаў з'явіліся раскручаныя акаўнты ў Instagram і нават свае стылісты-амбасадары. Прычым у вялікіх і маленькіх гарадах сітуацыя выглядае крыху па-рознаму.
«Спосаб зарабіць і вылучыцца з шэрай масы»
У глыбінцы сэканды – гэта спосаб адносна бюджэтна набыць брэндавую і якасную адзежу, да якой у вялікіх гарадах яшчэ застаўся сякі-такі доступ. Прытым чым бліжэй горад да мяжы з еўрапейскімі краінамі, тым болей запатрабаваныя там сэканды. Пасля 2020 года магчымасць ездзіць у тую ж суседнюю Вільню па якаснае недарагое адзенне ў многіх знікла, таму людзі, якія прывыклі апранацца ў еўрапейскія брэнды, пайшлі ў сэканды. Іншай альтэрнатывы моладзь не бачыць.
«У невялікіх гарадах людзі апранаюцца на мясцовым рынку, дзе амаль уся вопратка пад капірку. Адзенне з сэкандаў для нас – спосаб вылучыцца з «шэрай масы», – кажа «Белсату» 22-ці гадовы Косця з Ашмянаў.
Апошнім часам жыхары рэгіёнаў перанялі вопыт сталічнай моладзі, якая стала на сэкандах, па мясцовых мерках, яшчэ і прыстойна зарабляць. Пасля навіны пра тое, што сэканды ў Беларусі хутка могуць зачыніцца, фота і відэа таго, як маладзёны ва ўзросце 12-15 гадоў (у сярэднім – заўв. рэд.) літаральна зносяць ўваходныя дзверы сэканд-хэндаў, а потым без прымеркі змятаюць ледзь не ўсе брэндавыя рэчы, актыўна сталі з'яўляцца ў сацсетках не толькі сталіцы, але і ў рэгіёнах.
Нагадаем, 29 чэрвеня гэтага году Еўразвяз прыняў абмежавальныя меры, накіраваныя супраць беларускай эканомікі, у адказ на яе ўдзел у агрэсіі Расеі супраць Украіны. У іх ліку – забарона на пастаўку з ЕС адзення, якое было ва ўжыванні, або сэканд-хэнд. Да 1 кастрычніка такое адзенне яшчэ будзе паступаць у краіну паводле раней падпісаных кантрактаў. Пасля гэтай даты ўступае ў сілу забарона еўрачыноўнікаў.
«Дзяжураць пад вокнамі і збіраюцца прагульваць заняткі»
Цяпер у многіх гарадах школьнікі і студэнты гатовыя прагуляць любыя заняткі, абы паспець напрыканцы як след «затарыцца» адзеннем з Еўропы, зарабляць на якой змогуць яшчэ некалькі месяцаў.
«Дзень прывозу ў сэканд новай партыі адзення заўсёды вядомы загадзя. Напярэдадні вечарам мы разбіраем і вывешваем вопратку літаральна да ночы, – распавядае «Белсату» Марына. Жанчына працуе ў сетцы крамаў сэканд-хэнд «Мода Макс» у Жлобіне. З 1 кастрычніка крама спыняе сваё існаванне. Таму ўсё, што ў ёй цяпер ёсць, прадаецца з вялікай зніжкай. – У краме вялікія вокны, усё відаць, і даходзіць да таго, што некаторыя падлеткі з вечара пад нашымі вокнамі стаяць і адсочваюць, на якую вешалку і якую вопратку мы вешаем, каб зранку першымі дабегчы і ўхапіць самы каштоўны тавар. Мы на іх не злуемся і не лаемся. Гэта дзеці гадоў 12-15, яны хочуць насіць добрую, якасную і модную вопратку, яшчэ і зарабляць на гэтым навучыліся».
«Сышла эпоха», – іранічна і з сумам абмяркоўваюць навіну аб хуткім закрыцці сэкандаў мясцовыя падлеткі. Аказваецца, для іх сэканд стаў сапраўдным бізнэсам, пра які многія прадстаўнікі больш старэйшага пакалення нават не падазравалі.
«Калі ўдала закупіцца ў сэкандзе, у месяц можна зарабіць больш за 1000 рублёў, – распавядае «Белсату» 15-гадовы Яўген. У сваім узросце, у некаторыя месяцы хлопец зарабляе больш, чым яго маці на мясцовым прадпрыемстве. – Працуе гэты так. У дні прывозу забягаеш у сэканд, выбіраеш самую добрую (тут галоўнае брэнд добры ўрваць) вопратку, потым у пралку яе, а далей прадаеш на сайтах з накруткай. Калі адзенне рэальна дасталася класнае, можна прадаць і ў пяць разоў даражэй, чым купіў. Да прыкладу, класны пінжак можна набыць і за 20 рублёў, а прадаць, калі пашчасціць, і за 100».
Дзе шукаць еўрапейскую вопратку ў Беларусі ў часы, калі праз сакнкцыі усе самыя раскручаныя брэнды з краіны сышлі, беларуская моладзь выдатна ведае. Мы знайшлі групы ВКонтакте, дзе хлопцы і дзяўчаты гандлююць рэчамі з сэканду. Такіх групаў шмат. Самая папулярная – toptovar, у ёй больш за 100 тысяч удзельнікаў! Зразумела, што пры такім ахопе добрыя і якасныя рэчы уляцяць хутка. Калі патэнцыйных пакупнікоў шмат, прадаўцы ладзяць агульны чат і арганізоўваюць аўкцыён. У параўнанні з коштамі ў сэканд-хэндзе накрутка ў 2 - 3 разы, а ў некаторых выпадках, і больш.
«Жаночыя рэчы звычайна прашу выставіць сястру. Яна ў апісанні піша што-небудзь тыпу «набыла без прымеркі, памылілася з памерам, таму прадаю». І ўсе вераць. Асабліва, калі яна знаходзіць гэтую ж вопратку ў брэндавым каталогу, размяшчае гэтую фотку з каталога, а побач саму рэч і піша кошт ў краме і сваю са зніжкай», – распавядае хлопец.
Самы круты «навар», з яго словаў, атрымліваецца з Calvin Klein або з Dolce & Gabbana. Вопратку гэтых брэндаў можна прадаць і ў 10 разоў даражэй, чым купіў у сэкандзе, бо дзяўчаты літаральна палююць за іх рэчамі.
Хлопцы, як высветлілася, больш ганяюцца за фірмовымі красоўкамі і брэндамі спартыўнага адзення – Nike, Аdidas. У пашане таксама Tommy Hilfiger's, Stone Island, Fred Perry, The North Face, Jack Wolfskin.
Да закрыцця некаторых крамаў застаўся месяц, таму цяпер падлеткі змятаюць ледзь не ўсё запар. Мэта – скупіць рэчы па максімуму, каб да Новага года было што прадаваць.
«Знайсці нармальны абутак у сэкандзе, пры гэтым добрай якасці, зараз ужо даволі складана. Таму калі нешта і выгарае, то нацэнку дакладна можна ставіць у некалькі разоў, – распавядае нам яшчжэ адзін юны прадпрымальнік Ігар. Хлопец вучыцца ў адным з аршанскіх тэхнікумаў, і ўвесь вольны час праводзіць на сайтах, дзе можна выгадна прадаць вопратку. – Я не лічу гэта чымсьці ганебным. Для мяне гэта спосаб нармальна, а не як «абсос», апрануцца, яшчэ і зарабіць. Лепш прадаваць вопратку, чым хаваць закладкі. Такіх аб'яў у тэлеграме таксама мільён.
Калі думаеце, што вопратку з сэканда цяпер купляюць толькі маламаёмасныя, то гэта дакладна не так, асабліва пасля ўвядзення санкцый. Плюс да ўсяго, ва ўсім свеце другаснае спажыванне тавараў лічыцца добрым тонам, плюс клопат пра экалогію. У месяц, нават калі не напружвацца, зарабляю рублёў 700. Калі пакупнік знаходзіцца ў іншым горадзе, высылаю поштай накладзеным плацяжом. Магу і ў Расею, калі трэба. Калі пастарацца, можна і 1200 зарабіць. Некаторыя ў нашым горадзе столькі на заводах не зарабляюць. А, цяпер, атрымліваецца, і гэты рынак прыкрылі. Вельмі шкада».
«Закалябаўся пачынаць усё нанова»
Уладальнікі саміх сэкандаў таксама «выпалі ў асадак».
«Я калісьці пачынаў з футраў, потым былі аўтазапчасткі, апошнія некалькі гадоў займаўся сэкандам», – распавядае нам Павел. Мужчыну 42 гады. Бізнэс з некалькіх крамаў сэканд-хэнду карміў ягоную сям'ю. Каб развівацца і зарабляць, мужчына кожны дзень уставаў у 5.30. Трэба было паспець закупіць і адабраць вопратку самому, размеркаваць яе па розных катэгорыях, адпарыць, вывесіць, ацаніць. За некалькі апошніх гадоў мужчына адкрыў у Ашмянах некалькі крамаў сэканд-хэнду. З яго слоў, на адкрыццё аднаго патрабуецца каля 3000 тыс. долараў – гэта з арэндай і закупкай тавару. У месяц адна сярэдняя крама можа прыносіць прыбытак да 1,5 тыс. долараў.
,,«Атрымліваецца, цяпер трэба закрыць і гэты бізнэс. Працуем да 1 кастрычніка, далей паставак не будзе. Прадаем усё, што засталося. Шчыра кажучы, вельмі закалябаўся. Надакучыла кожныя некалькі гадоў пачынаць усё нанова, раскручваць і потым губляць. Праз палітыку, санкцыі, эканоміку... Ужо хочацца нармальна і адносна спакойна неяк пажыць, – уздыхае Павел. – Што тычыцца саміх санкцый, то ... я, вядома, усё разумею. Але праблема ў тым, што пакутуем найперш мы – простыя людзі, якім трэба карміць сем'і».
Чыноўнікі жывуць у сваёй рэальнасці
Як прызнаюцца прадпрымальнікі, утрымліваць сэканд-хэнды, было зручна і выгадна. На ўзроўні ЕАЭС устаноўлены невысокі тарыф на імпарт «second hand» – 15% ад мытнага кошту, але не менш за 0,18 еўра за 1 кг, што дазваляла адносна танна ўвозіць і выпускаць на рынак гэтыя тавары.
Паводле звестак UN Comtrade, у 2023 годзе лідарам у экспарце ў Беларусь «адзення і іншых вырабаў, якія былі ва ўжыванні» сталі Нідэрланды – амаль 25,5 млн долараў, а таксама Латвія, якая зарабіла на пастаўках 23,2 млн долараў, Літва – 15,4 млн і Польшча – 11,9 млн. Рэчы пастаўляліся таксама з Германіі, Балгарыі, Славакіі, Бельгіі, Вугоршчыны, Італіі і Фінляндыі.
У сувязі з увядзеннем санкцый з 1 кастрычніка больш за ўсё, па версіі саміх беларусаў, пацерпяць малыя і сярэднія крамы з абмежаванай колькасцю тавару. Тым часам, беларускія чыноўнікі жывуць сваёй рэальнасьцю.
«Забарона ЕЗ на пастаўку ў Беларусь тавараў «second hand» створыць перадумовы для далейшага развіцця нацыянальнай вытворчасці, супрацоўніцтва з сяброўскімі краінамі і скароціць аб'ёмы імпарту небяспечнай прадукцыі з шэрагу краінаў Еўропы і ЗША», – пракаментаваў навіну прэс-сакратар МЗС Беларусі Анатоль Глаз.
У сваім тэлеграм-канале МЗС размясціў нават насмешлівы пост:
«Жудасныя навіны. Мы доўга думалі, калі дарэчы іх паведаміць, каб не так траўматычна было. І вось гадзіна прыйшла...праз крайні пакет санкцый ЕЗ у Беларусь цяпер забаронена пастаўляць былую ва ўжыванні вопратку, іншымі словамі – сэканд-хэнд. Нават не ведаем, што рабіць?! Як цяпер нам жыць⁉….
Але ЕС не ўлічыў іншы аспект. Беларускі легпрам прапануе сёння найшырэйшы асартымент якасных тавараў – на любы густ і кашалёк. Акрамя таго, імпарт з сяброўскіх краінаў таксама ніхто не адмяняў. Так што, дарагія еўрапейскія суседзі, за забарону прывозіць да нас ад вас прасякнутае фармальдэгідам б/у смецце, толькі скажам вам дзякуй. Даношвайце за сабой і ўтылізуйце яго самі, можаце з нашымі здраднікамі падзяліцца», – было сказана ў сацсетцы МЗС.
Праўда, чамусьці Глаз забыўся згадаць, што якасць, а, часцяком, і мадэльны шэраг тавараў беларускага легпрама пакідаюць жадаць лепшага, альбо ж кошты на іх такія, што лепш купіць яшчэ тры рэчы ў сэкандзе.
Дарэчы, паводле ацэнкі Белстата, прыкладна 35% набытага адзення ў Беларусі складае былая ва ўжыванні. Гандлявалі ёю амаль у 3 тысячах пунктаў, уключаючы інтэрнэт-крамы. Аб'ём увозу сэканд-хэнду ў год ацэньваўся ў 60-80 млн долараў, а выручка на ўнутраным рынку склала аж 70 млн долараў.
Надзея Вольная belsat.eu
