Доналд Трамп абяцаў скончыць вайну ва Украіне «за адзін дзень», калі яго зноў абяруць прэзідэнтам. Набліжаюцца 100 дзён ягонага другога тэрміну, а Уладзімір Пуцін не спыняе агню і не ідзе на саступкі. Эксперт па рэгіянальнай бяспецы распавяла ў эфіры «Вот Так», чаму так адбываецца і калі сітуацыя можа змяніцца.
Пазіцыя прэзідэнта Злучаных Штатаў Доналда Трампа ў перамовах з Расеяй і Украінай як мінімум неадназначная. Тры дні таму ён пагражаў Уладзіміру Пуціну новымі санкцыямі і казаў, што «Пуцін ведае, што ён раззлаваны». Два дні таму паабяцаў «вялікія праблемы» прэзідэнту Украіны Уладзіміру Зяленскаму, бо той нібыта «спрабуе выйсці з пагаднення аб рэдказямельных металах».
Дзень таму прэс-сакратарка Белага дому заяўляла, што Трамп расчараваны лідарамі Расеі і Украіны, але журналістка Fox News – улюбёнага тэлеканалу прэзідэнта ЗША – пісала са спасылкай на крыніцу, знаёмую з абмеркаваннем санкцый: Трамп мяркуе, што гэта Пуцін зацягвае перамовы.
Кіраўніца праграмы «Рэгіянальная бяспека» ўкраінскага фонду «Дэмакратычныя ініцыятывы» Марыя Золкіна ў эфіры «Вот Так» выказала здагадку: прынамсі, найбліжэйшы месяц Трамп будзе асцярожна ставіцца да гульні Пуціна. У Трампа, заўважае яна, ёсць своеасаблівыя дэдлайны – крайнія даты: ён хацеў бы вырашыць пытанне расейска-ўкраінскай вайны ў першыя 100 дзён свайго другога тэрміну.
Пра гэты тэрмін – 100 дзён на вырашэнне пытання вайны ва Украіне – яшчэ ў студзені распавядала амерыканскае выданне The Wall Street Journal: нібыта такую задачу Трамп паставіў спецпасланніку па Расеі і Украіне Кіту Келагу. І 100 дзён – традыцыйны з часоў Франкліна Рузвэлта тэрмін для першых ацэнак дзейнасці палітыкаў. Першыя 100 дзён другога тэрміну Трампа мінаюць 30 красавіка.
,,«Менавіта да гэтага ўмоўнага дэдлайну, да канца красавіка, ён будзе намагацца ўсё ж атрымаць згоду расейскага боку пайсці хоць бы на эфемернае такое перамір'е або на заключэнне нейкай угоды больш шырокай», – разважае Золкіна пра Трампа.
Цяпер у Трампа ў перамовах з Крамлём дзейнічае «тактыка бліцкрыгу», мяркуе Золкіна. Гэта значыць, атрымаць згоду Расеі і Украіны любым коштам, у тым ліку ўгаворамі ці шантажом, на абвяшчэнне замірэння. У такім абвяшчэнні не так важна, ці будзе спынены агонь на практыцы.
Але пакуль не ўдаецца дамагчыся нават такой дэкларацыі, не тое, што рэальнага спынення агню. Як адзначае суразмоўніца, свет бачыць, што нават абяцанага Пуціным спынення агню па энергетычных аб'ектах не адбылося. Расейскія дзяржаўныя медыя заяўлялі, што Пуцін даў такое абяцанне Трампу падчас тэлефоннай размовы 18 сакавіка – і амаль адразу пасля гэтай размовы расейскія войскі нанеслі чарговы ўдар па ўкраінскай энергетыцы. Удары па энергетычных аб'ектах працягнуліся і ў наступныя дні.
Да Трампа раней ці пазней прыйдзе «прасвятленне», упэўненая суразмоўца:
,,«Не тое, каб разуменне прыйдзе... Ён проста палітычна стоміцца, яму гэта стане нецікавым. І ён пераключыцца на больш цікавыя, учэпістыя тэмы, якімі будуць і Блізкі Усход, і пытанні, напрыклад, з Тайванем, з Кітаем».
Калі Трамп не зможа прад'явіць рашэння расейска-ўкраінскай вайны за першыя 100 дзён, ён страціць мала, тлумачыць Золкіна. Для ягонага выбаршчыка тэма гэтай вайны не была галоўнай падчас выбарчай кампаніі. Хоць цяпер гэтая тэма не сыходзіць з вуснаў Трампа, розумы простых амерыканцаў больш бударажаць эканамічныя праблемы, тэмы ўнутранай палітыкі, міграцыя.
Міратворчасць, паводле яе, гэта «асабістая павестка» Трампа як палітыка на міжнароднай арэне, асабістыя амбіцыі атрымаць славу міратворцы, нават калі ён не скончыць вайны ва Украіне ці ў сектары Газа. Гэта нават палягчае Трампу задачу: выйдзе– добра, амерыканцы не стануць сачыць за выкананнем дамовы, а не выйдзе – не трэба будзе даваць справаздачы перад простымі амерыканцамі.
Угода – гэта калі два бакі ідуць на сустрэчу адзно аднаму і сыходзяцца ў нейкай адной кропцы. Але Крэмль пакуль не ідзе насустрач Трампу, а толькі высоўвае ўсё больш вар'яцкія ідэі. Пуцін прапаноўваў нават увесці ва Украіне знешняе кіраванне, Трамп адхіліў ідэю. Золкіна бачыць у Трампе не адмыслоўцу па заключэнні паспяховых бізнес-угодаў, а ў першую чаргу шоўмена. Ягоная тактыка – націснуць на таго, каго ён лічыць слабейшфм, каб атрымаць вынік. У гэтым выпадку – на Украіну.
Расею можна прымусіць пайсці на саступкі Трампу, упэўненая Золкіна. Але Трамп пакуль не выкарыстоўвае інструментаў для прымусу Расеі да большай згаворлівасці, і невядома, ці стане выкарыстоўваць. А Украіну, кажа яна, можна прымусіць пайсці на саступкі, якіх патрабуе Расея, толькі цалкам перакрыўшы ўсе каналы дапамогі: не толькі амерыканскай, але і еўрапейскай, а гэта ўжо не ў моцы Трампа.
І справа, як адзначае суразмоўца, не ў пазіцыі асабіста Зяленскага, а ва ўкраінскім грамадстве, якое не дазволіць Зяленскаму, ці іншаму палітыку, легітымізаваць акупацыю ўкраінскіх тэрыторыяў, памяняць дзеля гэтага Канстытуцыю. Для Трампа ж, як гэта бачыць Золкіна, праблема з украінскім грамадствам не бачная, а Украіна выглядае партнёрам з ніжэйшай лігі.
,,«Ён загадзя размеркаваў баланс сілаў у гэтым трыкутніку Кіеў–Вашынгтон–Масква няслушна, – кажа Золкіна пра Трампа. – Ён загадзя адышоў ад тых пазіцыяў, вакол якіх меў бы ісці дыялог. Сяброўства Украіны ў NATO? Не, не трэба, адразу адмовіліся. Ці давядзецца Украіне змірыцца з акупацыяй тэрыторыяў? Так, вядома, мы згодныя з гэтым. Ну хто так вядзе перамовы?»
Яна мяркуе, што міф пра Трампа як пра «вялікага дзялка» рассыпаўся: ніхто не пачынае перамоваў са слабой пазіцыі. Але Трампа нярэдка называюць адзіным, хто мог бы заключыць замірэнне. Пра гэта кажуць не толькі прыхільнікі Трампа ў ЗША. Нядаўна пра гэта выказаўся прэзідэнт Фінляндыі Александэр Стуб, прапанаваўшы ЗША выбраць дэдлайнам 20 красавіка.
Еўропа, як адзначае Золкіна, апынулася ў незайздроснай сітуацыі часткова праз слабую палітыку абароны ў апошнія гады: спадзяваліся на лідарства ЗША, не былі гатовыя браць на сябе ролі лідара праўкраінскай кааліцыі, не пашыралі вайсковай вытворчасці. Суразмоўніца прыводзіць прыклад Нямеччыны: тая пастаўляла Украіне зброю, давала фінансы, але як быццам хацела заставацца ў ценю ЗША. Цяперашнюю пазіцыю Еўропы яна лічыць зразумелай, але не рацыянальнай: Еўропа дагэтуль спадзяецца вярнуць адміністрацыю Трампа да рэалістычнага парадку дня і рацыянальнага ўзважвання аргументаў, а ў выніку ціску на Расею, а не прымусу Украіны да несправядлівага і нявыгаднага замірэння.
З гэтай прычыны, на думку Золкінай, «буксуе» ідэя міжнароднай міратворчай місіі ва Украіне: Еўропа хоча атрымаць хаця б фармальную дэкларатыўную згоду Вашынгтона. Еўрапейскія краіны разумеюць: калі ўкраінскі фронт пасыплецца, без лідарства Штатаў у NATO і ў Еўропе іх уласная бяспека будзе пад пытаннем. Таму імкнуцца не ісці на канфрантацыю з Вашынгтонам, а адаптавацца да рыторыкі і дыпламатыі, што ідуць адтуль, каб у выпадку чаго звярнуцца да ЗША па дапамогу. Нават пасля таго, як апошнія падзеі і злівы паказалі, што Амерыка адсунецца ў бок у выпадку пашырэння канфлікту за межы Украіны гібрыдным ці нават канвенцыйным шляхам.
,,«Памылка Еўропы ў тым, што яны баяцца адпраўляць кантынгент ва Украіну, не маючы падтрымання гэтай ідэі з боку амерыканцаў, – заўляе Золкіна. – А такое падтрыманне павінна выяўляцца не толькі ў выглядзе згоды дэкларатыўнай, але і ў выглядзе забеспячэння супрацьпаветранай абароны ва Украіне».
Суразмоўца тлумачыць: калі ёсць дамоўленасць аб замірэнні і міратворцах, дык Украіна павінна мець дастаткова сістэм супрацьпаветранай абароны Patriot і ракет да іх, каб абараняць не толькі сваю крытычную інфраструктуру, але і замежных жаўнераў. А ЗША не дае гарантыяў па стабільных пастаўках крытычнага ўзбраення і разведвальных звестках. Таму Францыі ці Брытаніі пакуль боязна адпраўляць вайскоўцаў, якія могуць стаць аб'ектам паветранай або наземнай атакі.
Трамп, у адрозненне ад Фінляндыі ці Латвіі, не думае пра тое, што будзе праз дзень-два пасля нявыгаднага для Украіны і Еўропы замірэння, тым больш не думае ў сярэднетэрміновай перспектыве, упэўненая Золкіна. Трамп памылкова мяркуе, што зможа задаволіць апетыт Расеі саступкамі, выціснутымі ад Украіны. Галоўнай задачай ЗША на міжнароднай арэне, і пры Трампе, і пры мінулым прэзідэнце Джо Байдэне, дэкларуюць супрацьстаянне Кітаю, але суразмоўца падкрэслівае, што саступкі Крамлю не адарвуць Расеі ад Кітая.
Алесь Наваборскі / ЮК belsat.eu
