Неўзабаве ў Малдове пройдуць прэзідэнцкія выбары і рэферэндум аб уступленні ў Еўразвяз. У звязку з гэтым Крэмль ужо істотна нарасціў сваё ўмяшанне ва ўнутраныя справы краіны, каб не даць Кішынэву вырвацца з-пад свайго ўплыву. Але наперадзе – парламенцкія выбары, а значыць, і ўмяшанне Масквы будзе толькі нарастаць. Бо яе мэта – «ліквідацыя Малдовы як дзяржавы».
У Малдове, якая яшчэ ў 2022 годзе атрымала статус кандыдаткі ў ЕЗ, 20 кастрычніка пройдзе рэферэндум наконт сяброўства краіны ў Еўразвязе. У гэты ж дзень дзейная прэзідэнт Мая Санду пазмагаецца за свой другі тэрмін. Канкурэнцыю ёй складаюць 10 альтэрнатыўных кандыдатаў. Аднак, як заявіў у каментары «Белсату» старшыня супольнасці «WatchDog.MD» Валерыў Паша, толькі адзін з іх не прарасейскі – былы міністр спорту Актавіян Цыку. Іншыя дзявяцера, мяркуе суразмоўца, альбо стаўленікі Крамля, альбо «гуляюць у нейкія закулісныя гульні з людзьмі, якія працуюць на Крэмль».
На думку эксперта, прарасейскія кандыдаты могуць не падтрымліваць адкрыта Расеі і нават выступаць за ўступленне ў Еўразвяз, але ўсё гэта толькі таму, што «ў Маскве даўно зразумелі, што толькі на прарасейскіх ідэях у выбарах не перамагчы», пагатоў больш за палову грамадзянаў, паводле сацапытанняў, падтрымліваюць уступленне ў ЕЗ.
«Калі ты будзеш ісці супраць плыні, то проста не выйграеш большасці ў наступным парламенце. Пра прэзідэнцкія выбары казаць няма чаго. Адпаведна, тактыка траянскіх коней, якіх засылаюць на нібыта праеўрапейскі, нават на ўльтранацыяналістычны фланг палітыкі, далей прысутная», ‒ заявіў эксперт.
Паша падкрэсліў, што «засланыя казачкі» Крамля прысутнічалі ў нацыянальных і нават нацыяналістычных рухах краінаў былога СССР яшчэ з канца 1980-х. У якасці прыкладу прывёў Юр'е Рошку – аднаго з заснавальнікаў і актыўных удзельнікаў Народнага фронту Малдовы, былога віцэ-прэм'ера і віцэ-спікера парламенту, які «спальваў расейскія сцягі», а потым «адкрыта пачаў "тапіць" за Расею».
Прарасейскіх грамадзянаў – меншасць
Паша адзначыў, што «пэўны раскол» у малдаўскім грамадстве існуе, але краіна не падзеленая напалову «між тымі, хто прапануе рухацца ў бок Еўразвязу, і тымі, хто выступае за захаванне ў зоне ўплыву Расеі». Паводле яго, «за захаванне ў падвешаным стане, альбо збліжэнне з Расеяй» выступаюць толькі каля 30 % жыхароў Малдовы. Сярод жа дыяспары, якая складае «не меней за траціну ўсяго насельніцтва», абсалютная большасць і так ужо пражывае ў заходніх краінах, і таму выступаюць не проста за ўступленне ў Еўразвяз, але і «за збліжэнне з Захадам як такім».
У Расеі ж, паводле эксперта, жывуць «максімум 150 000 чалавек, з якіх большасць ужо даўно атрымала расейскае грамадзянства і нейкіх сур'ёзных сувязяў з Малдовай не падтрымлівае». А бальшыня «хрэстаматыйных» малдаўскіх гастарбайтараў, адзначыў ён, пакінула РФ яшчэ падчас пандэміі каронавіруса і пасля поўнамаштабнага ўварвання Расеі ва Украіну.
Дый агулам у Малдове пасля 2022 года, хоць і «недастаткова, але ўсё ж кардынальна» ўпаў імідж Уладзіміра Пуціна, адзначыў Паша. Калі ў студзені 2022-га ўзровень даверу яму ў краіне складаў каля 55 %, то пасля пачатку агрэсіі ‒ упаў прыкладна да 35 %, а антырэйтынг, наадварот, вырас.
Радыкалізм і палярызацыя нарастаюць
Разам з тым, паводле эксперта, за апошнія месяцы «коштам вельмі агрэсіўнай прапагандысцкай кампаніі, падтрыманай Крамлём», у малдаўскім грамадстве ўзмацняецца палярызацыя і радыкалізацыя прарасейскіх грамадзянаў.
,,«Іхнае бачанне шмат якіх праблемаў у грамадстве, шмат якіх працэсаў у Малдове кардынальна адрозніваецца ад большасці. Гэта значыць тых, хто выступае за збліжэнне з Расеяй, за ўступленне ў Еўразійскі Звяз, стала менш, але яны сталі нашмат больш адданыя радыкальным поглядам, якія адкідаюць аб'ектыўную рэальнасць. Гэта, вядома ж, эфект уплыву расейскай прапаганды», – сказаў Паша.
Эксперт адзначыў, што асабліва гэта праяўляецца ў рэгіёнах, дзе кампактна жывуць этнічныя меншасці – у Гагаузскай аўтаноміі і ў суседнім Тараклійскім раёне, дзе жывуць этнічныя балгары, а таксама сярод расейскамоўных грамадзянаў, якія ў асноўным размаўляюць і атрымліваюць інфармацыю па-расейску.
Паводле Пашы, найбольш прарасейска настроеныя асобы 50 гадоў і старэйшыя, якія настальгуюць па СССР, бо пасля яго распаду не здолелі адаптавацца да зменаў, што адбыліся. Тым больш, падкрэсліў ён, савецкая сістэма дазваляла не вывучаць мовы краіны, у якой жывеш, «паводзіць сябе як каланізатар».
Гэтыя людзі цяпер, як заявіў суразмоўца, актыўна спажываюць расейскамоўны кантэнт у сацыяльных сетках, дзе розныя блогеры «атрымліваюць інструкцыі, тэмы, што казаць, як казаць, спадзяюцца на эмоцыі, на нянавісць». Гагаузія ж, заявіў ён, наагул «усе гады незалежнасці Малдовы практычна жыве ў інфаполі Расеі».
Расею любяць толькі за грошы
Фактарам, што спрыяе прасоўванню расейскіх наратываў, Паша назваў карумпаванасць малдаўскіх палітычных элітаў:
«На ўзроўні Гагаузской аўтаноміі яны здолелі карумпаваць практычна ўсіх. Мы гаворым пра палітыкаў узроўню башканаў [кіраўніка аўтаноміі. – Заўвага рэд.], палітычных лідараў, дэпутатаў мясцовага самакіравання. На ўзроўні краіны – дзясяткі палітыкаў, палітычных партыяў, якія проста за грошы прасоўваюць цалкам свядома інтарэсы Расеі, прапаганду».
Аднак, паводле эксперта, у тым, што «палітыкі ў Малдове любяць Расею за грошы», ёсць і свой плюс: у краіне «ніколі не было аніводнага ідэйнага палітыка сур'ёзнага ўзроўню, які б сапраўды быў за «русский мир». А значыць, няма і «прыняцця ў малдаўскім палітычным класе гэтак званых еўразійскіх каштоўнасцяў».
Менавіта гэтым Паша тлумачыць адсутнасць адзінай маналітнай прарасейскай сілы і адзінага кандыдата ад яе на прэзідэнцкіх выбарах. І ўсе падазраваныя ў сувязях з Крамлём палітыкі ідуць на выбары ад розных сілаў і з рознымі праграмамі. Пагатоў, на думку эксперта, галоўная мэта РФ у Малдове ‒ не прэзідэнцкія, а парламенцкія выбары, бо ва ўмовах парламенцкай рэспублікі прэзідэнт без парламенцкай большасці «мала што можа».
«Ім [Крамлю. ‒ Заўвага рэд.] важна раздрабніць электарат максімальна і кожнаму скарміць розных палітыкаў. Камусьці ‒ адкрыта прарасейскіх, буйных, якія падтрымліваюць агрэсію Расеі супраць Украіны. Камусьці ‒ больш стрыманых кандыдатаў, якія нібыта выступаюць за мір ува ўсім свеце і нейтралітэт. І нават такіх, што кажуць, што нам трэба уступаць у Еўразвяз. Адпаведна, яны паспрабуюць урваць розныя сегменты электарату, працягнуць як мага больш партыяў у наступны парламент, згрупаваць іх так, каб сфармаваць парламенцкую большасць у наступным парламенце. Вось, уласна, і ўвесь план», – сказаў эксперт.
Санду перамагае, але рыхтуецца подкуп
Не зважаючы на разнастайнасць кандыдатаў на прэзідэнцтва, фаварытам застаецца дзейная кіраўніца дзяржавы Мая Санду. За яе, паводле апытанняў, гатовыя прагаласаваць 36,1 % выбарнікаў. Следам ідуць былы генпракурор Малдовы і пракурор Гагаузіі Александр Стаяногла з партыі сацыялістаў (10,1 %), былы мэр другога паводле велічыні гораду Малдовы Бельцы Рэната Усаты ад «Нашай партыі» (7,5 %) і дзейны башкан Гагаузіі Ірына Влах (4,1 %). Астатнія кандыдаты набіраюць ад 0 % да 3 %.
Пакуль Санду не стае галасоў для перамогі ў першым туры. Але, паводле Пашы, шмат будзе залежаць ад яўкі ў дыяспары. А таксама ад таго, колькі грамадзянаў Малдовы «за грошы ці праз шантаж» прымусяць прагаласаваць у Расеі і непадкантрольным Кішынэве Прыднястроўі. Акрамя таго, паводле малдаўскай паліцыі, толькі ў верасні з Расеі ў Малдову незаконна адправілі больш за $ 15 млн для куплі галасоў выбарнікаў.
«Грошы вылучаюцца каласальныя. Загад – грошай не лічыць. Колькі трэба, столькі пойдзе», – заявіў эксперт.
Таксама незразумелы ўзровень яўкі ў традыцыйна прарасейскіх Гагаузіі і Тараклейскім раёне. Таму, адзначае Паша, гарантаваць перамогу дзейнага прэзідэнта ў першым туры пакуль немагчыма, але «абсалютна ўсе апытанні паказваюць, што ўсё адно, з кім выйдзе ў другі тур Мая Санду, яна перамагае ў другім туры».
Мэта – ліквідацыя Малдовы як дзяржавы
Суразмоўца адзначыў, што Расея робіць розныя крокі дзеля дэстабілізацыі сітуацыі ў краіне. У прыватнасці, апошнімі гадамі Малдова сталася ахвяраю сотняў хлуслівых паведамленняў пра мінаванне, розных інфармацыйных нападаў, спробаў зарганізаваць з дапамогаю спартоўцаў сутычак з паліцыяй.
Усё гэта робіцца, заявіў Паша, каб утрымаць Малдову ад канчатковага сыходу ў Еўропу, пакінуць яе «ў шэрай зоне»:
«Каб у перспектыве, як спадзяецца Пуцін, калі ён дацісне і захопіць паўднёвую частку Украіны, Малдова для яго была нескладаным бонусам. Гэта значыць, канчатковая мэта – захоп і анексія тэрыторыі. Ліквідацыя Малдовы як дзяржавы».
Паводле разлікаў эксперта, Крэмль толькі ў 2024 годзе можа вылучыць сумарна не менш за $ 150 млн, каб не дапусціць канчатковага выхаду Малдовы са сваёй зоны ўплыву. Як заявіў суразмоўца, для Расеі гэта не такія і вялікія грошы, бо столькі яна выдаткоўвае «за дзве гадзіны ўдараў па Кіеве ракетамі і дронамі».
Найбліжэйшым часам Паша чакае ўзмацнення спробаў нагнятання сітуацыі ў краіне ў звязку з набліжэннем прэзідэнцкіх выбараў:
«Але я думаю, што самае пекла нас чакае пасля прэзідэнцкіх выбараў, недзе з вясны наступнага года, калі будуць набліжацца парламенцкія выбары. Тады, я ўпэўнены, што і грошай нашмат больш будзе ўкідвацца. І масавы подкуп або спробы масавага подкупу выбарнікаў будуць, і шалёная дэзінфармацыя, і правакацыі, і заявы МЗС РФ».
Не выключае экспэрт правакацыяў і з боку расейскіх войскаў у Прыднястроўі. Аднак там няма жывой сілы і тэхнікі, здольных да сур'ёзнай ваеннай аперацыі. Як няма і «асабліва буйных» у астатняй частцы Малдовы, якія хочуць ісці на ўзброенае супрацьстаянне з уладамі.
Не чакаючы шырокамаштабнага супрацьстаяння, Паша ўсё ж адзначае: «у вызначальны момант» Расея можа паўплываць на настроі ў малдаўскім грамадстве, а значыць, да гэтага трэба быць гатовымі.
Макар Мыш / ЮК belsat.eu
