У Вільні пад пагрозаю закрыцця – беларуская крэатыўная прастора «CreateCultureSpace». Яе сузаснавальніца Надзея Ількевіч напісала на старонцы ў Facebook, што 11 лістапада, у другі дзень народзінаў прасторы, давядзецца ўсіх клікаць на яе закрыццё. Пагутарылі з Надзеяй пра тое, як можна ўратаваць пляцоўку і чаму ўвогуле такія беларускія ініцыятывы апошнім часам перажываюць не найлепшы час, застаюцца без фінансавання і вымушаныя спыняць працу.
«Культура – не прыярытэтны кірунак развіцця грамадзянскай супольнасці»
– Надзея, як нарадзілася прастора «CreateCultureSpace»?
– Яшчэ калі я жыла ў Беларусі, я займалася крэатыўнымі кластарамі, у мяне ёсць адмысловая адукацыя. На радзіме я застала найлепшы час росквіту нашай культуры, калі былі Кастрычніцкая, Зыбіцкая, «Кісларод», «Хто такі Джон Голт». Потым я жыла ў Амерыцы, Чэхіі. Калі працавала ў Чэхіі, увесь час думала, што я раблю штосьці не тое. У нейкі момант мне захацелася вярнуцца ў сваё культурнае поле, зрабіць штосьці беларускае, штосьці змяніць, паказаць, што ўсё магчыма. Я звольнілася і з’ехала ў Вільню, каб развіваць беларускую культуру. Маім першым праектам стала гэтая пляцоўка, якая мелася стаць месцам прыцягнення людзей, мастом, пунктам стварэння кам’юніці. Мы знайшлі тады грошы, і ў лістападзе 2022 года прастора адкрылася.
– Вы кажаце, што тады ўдалося знайсці грошы. А што адбываецца цяпер? Беларускую культуру больш не хочуць падтрымліваць? Бо закрыццё прастораў робіцца ўжо нібыта тэндэнцыяй у розных краінах.
– Падтрыманне відавочна скарачаецца ў параўнанні з тым, што было два гады таму. Хоць мы імкнёмся да гэтага адаптавацца, і цяпер у нас, напрыклад, больш платных івэнтаў, хоць і ўсё роўна недастаткова.
Цяпер скарачаецца падтрыманне ад міжнародных арганізацыяў, бо яны не бачаць істотных вынікаў. Ад нас хочуць доўгатэрміновага планавання, пытаюцца, дзе мы бачылі сябе праз два гады. А мы не ведаем, што будзе ў кастрычніку, што ўжо казаць пра два гады...
Агулам я бачу, што культура проста не ёсць прыярытэтным кірункам развіцця грамадзянскай супольнасці. Культурніцкім арганізацыям вельмі складана прабіцца ў медыі з праектамі і сваймі ідэямі.
Ценявы бан для культуры
– На ваш погляд, беларускім медыям трэба больш увагі надаваць культуры?
– Нават на нядаўняй сустрэчы медыяў і НКА было агучана, што культура не такая прыярытэтная, каб пра яе пісаць. А калі пра яе не пішуць, ты не ў парадку дня, менш людзей пра цябе ведаюць, тады складаней знайсці і спонсараў, і атрымаць падтрыманне.
Апошняе інтэрв’ю ў мяне было ў снежні 2023 года. Я паўсюль кажу, што ў нас ёсць шмат арганізацыяў, якія ўплываюць на культуру, развіваюць, робяць важныя праекты і ініцыятывы. Вельмі важныя рэчы робіць «Амбасада культуры», «Art Yard» у Тбілісі, «Dzivne» ў Гданьску, Дом творцаў у Варшаве ды іншыя. Такіх арганізацыяў шмат, але яны нібы ў нейкім ценявым бане, пра іх нічога не чуваць. А калі нічога не чуваць, складана развівацца.
«Людзям трэба недзе сустракацца, каб нараджалася штосьці цікавае»
– А што з боку самых беларусаў, вашых наведнікаў? Ім патрэбная прастора? Не стала менш цікавасці за гэтыя два гады?
– У нейкі момант за мяжою стала адкрывацца шмат беларускіх прастораў, і яны дасюль моцна патрэбныя, бо гэта пункты прыцягнення, інкубатары, акселератары для грамадзянскай супольнасці. Людзям трэба недзе сустракацца, абмяркоўваць, каб штосьці рабіць, каб штосьці нараджалася цікавае.
Цікавасці ад людзей менш не стала, як і імпрэзаў у нас. На гэтым тыдні ўсё было распісана, і нават у нядзелю будуць імпрэзы, хоць звычайна мы ў нядзелю не працуем. У нас стала больш выставаў, людзі прыходзяць у каўоркінг, на лекцыі пра сучаснае мастацтва, традыцыйную культуру, на стэндап-шоу. У нас вельмі разнастайныя івэнты, і цікавасць да іх застаецца.
,,Наш хаб – гэта частка нашай арганізацыі «CreateCultureGroup», што займаецца разнастайнай працай у развіцці культурніцкага сектару. Мы займаемся адвакацыяй на ўзроўні міжнародных сетак, развіваем культурніцкія суполкі, кіно. Напрыклад, рабілі «KinaKaliady48». Таксама ў нас ёсць адукацыйныя праграмы для беларусаў у краіне. За гэтыя два гады мы зрабілі больш за 15 розных праектаў. Гэта і майстэрні суполак, і пітчынгі, і ментарскае падтрыманне. Вельмі шмат працы.
А як ставяцца літоўцы?
– Надзея, вы працуеце толькі для беларусаў? Ці ёсць спробы ўцягнуць неяк мясцовае насельніцтва? Агулам якое стаўленне ад літоўцаў, улічваючы пэўнае напружанне ў грамадстве, нядаўнія падзеі з надпісамі на сценах беларускіх установаў?
– Мы вядзём Telegram па-беларуску, Instagram – па-англійску, каб літоўцы таксама разумелі, што мы тут робім. І да нас прыходзяць і літоўцы, і замежнікі. Яны файна ставяцца да нас, гатовыя супрацоўнічаць.
Мы нядаўна рабілі музычны праект – «Perfaratar Music Lab» на базе нашага YouTube-каналу, гэта была калабарацыя паміж літоўцамі і беларусамі. Таксама ладзілі канцэрт на даху Музею энергетыкі і тэхнікі (ЕТМ) – былі вельмі добрыя водгукі ад літоўцаў, яны казалі, што ім важна паглядзець, як беларусы з літоўцамі штосьці разам робяць. Там былі літоўскія песні па-літоўску і беларускія па-беларуску. Мы пакуль не сутыкаліся з кепскім стаўленнем. Мы адкрытыя да ўсіх. У нас нават былі літоўскія выставы. Да нас не ставяцца як да варожай прасторы.
Агулам мы – хаб, які прасоўвае сучасную беларускую культуру на еўрапейскім узроўні. Мы – сябры «European Creative Hubs Network». Пакуль мы там адзіны хаб, які рэпрэзентуе Беларусь. Нас там без праблемаў прынялі. Таксама мы – сябры сеткі «Culture Action Europe».
Развіваць культуру данатаў
– Якая на гэты момант сітуацыя ў прасторы?
– Мы думаем, што рабіць далей. У нас няма магчымасці закрыць кастрычнік у справе арэнды і заробкаў. На гэты момант у нас няма падпісаных кантрактаў ці фінансавання.
Мы намагаліся паставіць нашую дзейнасць на камерцыйныя рэйкі, бо ў Еўропе такія крэатыўныя хабы – камерцыйныя. Але, паколькі наш прыярытэт – падтрымліваць беларускую культуру, даваць пляцоўку тым, хто пачынае свой шлях, то складана браць грошы за гэта, пагатоў у тых, хто пачынае, калі няма сродкаў, каб, напрыклад, напоўніцу арандаваць прастору.
Акрамя таго, у нас працуе бясплатны каўоркінг. Мы ладзілі апытанне, каб зрабіць яго платным, але ў нас працуюць людзі з некамерцыйнага сектару, праваабаронцы, творчыя дзеячы, якім складана будзе плаціць агульны кошт.
Таму мы спадзяваліся на праекты, на «Buy Me a Coffee», але апынуліся ў такой сітуацыі, калі гэтае падтрыманне і сталае фінансаванне знайсці складана.
– Што могуць ужо цяпер зрабіць беларусы, каб дапамагчы і вам, і іншым культурніцкім прасторам?
– Рабіць рэпосты, каментаваць, цікавіцца. Хадзіць на івэнты, у тым ліку платныя, замаўляць паслугі. Бачу складанае стаўленне, калі івэнты каштуюць грошай. Але, напрыклад, файны майстар-клас фатографа не можа быць бясплатны, бо фатографу трэба штосьці есці. У нас можна арандаваць залы, карпаратывы, замовіць відэапрадакшн, набыць нам кавы на «Buy Me a Coffee».
Трэба развіваць у сабе культуру данатаў, не толькі на палітычныя праекты, але і на культурніцкія, бо культурніцкі фронт ёсць і ва Украіне.
Трэба падтрымліваць сваю культуру, не ставіцца да яе як да другога гатунку – кшталту, на Бэёнсэ я схаджу, а ў беларускую прастору – не.
І ў мяне заклік да медыяў таксама: пра культуру трэба пісаць, бо калі не пісаць, здаецца, што ў беларусаў яе ўвогуле няма.
Ганна Ганчар belsat.eu
