27 жніўня ў менскім Палацы Рэспублікі адбылася Рэспубліканская педагагічная нарада. У ёй удзельнічалі больш як 2,5 тыс. асобаў, у тым ліку кіраўнікі ўстановаў адукацыі, чыноўнікі, дэпутаты, прадстаўнікі дазволенай грамадскасці. Але галоўным выступоўцам стаў самаабвешчаны кіраўнік краіны Аляксандр Лукашэнка, які актыўна дзяліўся сваімі яшчэ савецкімі поглядамі ды сучаснымі страхамі.
Падчас педнарады палітык неаднаразова падкрэсліў, што школа павінна быць святыняй для вучняў. Паводле яго, трэба, каб у вучняў «дрыжыкі па целе ішла, як некалі пасля вайны было».
«Пераступаючы парог гэтай святыні, ты павінен гэта разумець (перадусім вучань). Гэтае выкананае даручэнне? Ці школьнікі прыходзяць у школу з трапятаннем, ці разумеюць, куды яны прыйшлі?» — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
На яго думку, «трэба ўбіць у галаву нашай моладзі, каб яны разумелі: без працы нічога быць не можа».
Адчуваючы жаданні правадыра, чыноўнікі падладжвалі свае выступленні пад іх. Так, міністр адукацыі Андрэй Іванец назваў найважнейшымі задачамі выхаванне сапраўднага грамадзяніна і патрыёта (відаць, у тым выглядзе, як іх разумее афіцыёз) і вяртанне «сакральнага сэнсу» прафесіі настаўніка. Паводле яго, парадак у школах забяспечваецца на добрым і высокім узроўні, аднак не ўсе педагогі з’яўляюцца «аўтарытэтам для дзяцей».
«Людзі, якія працуюць у гэтай сферы, павінны быць бездакорнымі», — падкрэсліў Лукашэнка, заявіўшы, што менавіта настаўнікі мусяць фармаваць «правільнае ўспрыманне свету, разуменне ўсіх працэсаў, якія адбываюцца ў грамадстве і дзяржаве».
«Я вельмі спадзяюся на вас. Толькі настаўнік можа правесці ўнізе тую палітыку, якую я хачу, каб праводзілася», — сказаў Лукашэнка.
Палітык парадаваўся, што сілавікі — «сапраўдныя мужыкі» — «актыўна ўключыліся ў ідэалагічную, выхаваўчую працу, дапамагаюць нашай школе». Ён падкрэсліў, што «тэма патрыятычнага выхавання павінна быць у надзейных руках». Але пры гэтым адзначыў «сур’ёзны выклік» з боку «агрэсіўнага і вельмі часам небяспечнага» інтэрнэту. Хоць настаўнікі, паводле яго, і так задушаныя «бессэнсоўнай бюракратычнай пісанінай, якую потым ніхто не чытае», палітык даручыў усім, і ім у тым ліку, значна ўзмацніць барацьбу за «інфармацыйную гігіену».
Разам з тым эксперт у галіне вышэйшай адукацыі Павел Церашковіч у каментары «Белсату» назваў менавіта навязванне ідэалогіі і мілітарызму праблемай беларускай адукацыі. Ён нагадаў, што з 1 верасня ў беларускіх ВНУ ўводзіцца курс абавязковай вайсковай падрыхтоўкі.
«Гэта сапраўды праблема для вышэйшай адукацыі. Для яе гэта абсалютна не павінна быць уласцівым», — падкрэсліў суразмоўца.
Кожнай школе па калгасе — і будзе Гарвард
Адцягваючыся то на войскі NATO пад Смаленскам, то на затрыманне Паўла Дурава ў Францыі, Лукашэнка тым не менш фантанаваў ідэямі ў сферы адукацыі. Бо ён жа не толькі гісторык, памежнік, спартовец, эканаміст, але і таксама свайго кшталту настаўнік: «50 %, можа, больш, маёй працы — гэтае настаўніцтва». Пры гэтым палітык прызнаў, што «шмат гадоў запар» рэфармаваў сістэму адукацыі, але толькі «заблыталі людзей». Цяпер жа, заявіў Лукашэнка, істотных зменаў у адукацыі больш не будзе, толькі «дашліфоўка».
Пры гэтым ён рэгулярна супярэчыў сабе самому. З аднаго боку, заяўляў пра высокую якасць беларускай адукацыі, якую падтрымліваюць 73 % рэспандэнтаў афіцыйных апытанняў, і зніжэнне (ці не фізічнае?) незадаволеных. А з другога — што ўзровень падрыхтоўкі кадраў часта вымушае жадаць лепшага і «ўчорашняга дыпламаванага выпускніка трэба давучваць».
То ён абураўся праз недабор студэнтаў у ВНУ, то казаў пра рост прэстыжу беларускай адукацыі на міжнароднай арэне. У яго адначасова скарачалася эміграцыя навучэнцаў з Беларусі, і сур’ёзным выклікам з’яўляліся спробы суседніх краін «дыскрэдытаваць беларускую сістэму адукацыі» і «цягнуць туды да сябе» беларускіх студэнтаў.
Лукашэнка патрабаваў павялічыць набор на сельскагаспадарчыя і інжынерна-тэхнічныя спецыяльнасці, бо інакш беларусам не будзе што есці, ды і «юрысты і гісторыкі ні электрамабілі не створаць, ні атамную станцыю не пабудуюць». Хаця і так абяцаны беларускі электрамабіль створаны на кітайскай базе, а БелАЭС будавалі расейцы.
Таксама, паводле Лукашэнкі, «ні ў якім разе» нельга знішчыць прафтэхадукацыю, бо інакш будуць «каласальныя праблемы». Менавіта адтуль, паводле яго слоў, выходзяць «па-сапраўднаму закаханыя ў прафесію людзі», якія «ўжо не сыдуць у іншую прафесію». Пры гэтым ён жа прызнаў, што ў Беларусі людзі пасля прафтэхадукацыі, нават «укалываючы», жывуць горш за «лайдакоў». Але прычына, на яго думку, у тым, што «ў Беларусі занадта шмат дэмакратыі — хачу працую, хачу не працую».
Лукашэнка арыентаваў на тое, каб звярнуць больш пільную ўвагу на савецкі досвед працоўнага выхаванн, асобны акцэнт зрабіў на занятках фізкультурай, даручыўшы «навесці самы сур’ёзны парадак». Не спадабалася яму і тое, што не ля кожнай школы ёсць прысядзібныя ўчасткі:
«А, можа, там кожнай школе, пачынаючы з ВНУ, а, можа, з Міністэрствы адукацыі — кожнаму па калгасе?»
І пры гэтым ён жа абяцаў «развіццё прарыўных тэхналогій, адкрыццё новых галін». Для гэтага яму патрэбныя «кваліфікаваныя кадры, здольныя крэатыўна думаць, вырашаць нестандартныя задачы, пераймаць перадавы досвед, укараняць яго ў рэальную вытворчасць і сацыяльную сферу». Але пашырэнне «дыстанцыйных формаў навучання» будзе толькі пад «нашым з вамі кантролем».
Лукашэнка заявіў, што рэктары ВНУ павінны «разумець, якія факультэты, спецыяльнасці і формы навучання неабходна ўводзіць, а ад чаго адмовіцца». Але пакуль нават з мэтавымі напрамкамі «належнай празрыстасці і эфектыўнасці няма». Кажучы пра важнасць размеркавання выпускнікоў, палітык прызнаў, што «часта іх прымушаюць выконваць працу, якая наогул не патрабуе кваліфікацыі», не даюць нармальнага жылля. У выніку ён прыгразіў «бескампрамісным чынам навесці парадак ва ўніверсітэтах» — «адсядзецца нікому не атрымаецца».
Пры ўсім гэтым — падшэфных калгасах, сілавіках у школах, пастаянным кантролі і лепшых практыках сярэдзіны мінулага стагоддзя — Лукашэнка заявіў, што ў Беларусі ў наступнай пяцігодцы будзе створаны «адукацыйны хаб сусветнага ўзору, не горшы за Гарвард». Але пакуль без якой-небудзь канкрэтыкі:
«Напрыклад, на базе аднаго з факультэтаў БДУ пабудуем самы сучасны кампус і арганізуем па поўным фабрычным цыкле вышэйшую школу ў нейкай спецыяльнасці, у іншых напрамках і гэтак далей».
Што за поўны цыкл у ВНУ?
Эксперт Павел Церашковіч мяркуе, што ані ў Лукашэнкі, ані ў ягоных піяршчыкаў няма нават адчування сітуацыі, у якой сёння знаходзіцца вышэйшая адукацыя Беларусі.
«Можна пабудаваць будынак, можна нават назваць гэта Гарвардам, але ўніверсітэтам гэта не стане. Гарвард — гэта сусветны чэмпіён у вышэйшай адукацыі. Вось набудавалі ў Беларусі лядовых палацаў, і што? Сталі сусветнымі чэмпіёнамі ў хакеі? Прыкладна тое ж самае і тут», — падкрэсліў ён.
Больш за тое, суразмоўца выказаў неразуменне таго, чым ёсць кампус «па поўным фабрычным цыкле». Калі ў выпадку прамысловасці гэты панятак можна зразумець, то адносна адукацыі — не: «Гэта проста глупства нейкае».
Эксперт адзначыў, што нават у «сяброўскім» Шанхайскім рэйтынгу ВНУ ніводзін беларускі ўніверсітэт не трапляе ў першую 1000. Там ёсць Эстонія, Літва, нават афрыканскія Туніс, Гана, Эфіопія, а беларускіх універсітэтаў — няма.
Эксперт нагадаў, што раней сам міністр Іванец «спаліў» беларускія ВНУ, заявіўшы, што толькі 30 % прафесараў там займаецца навукай. То бок, астатнія 70 % навукай не займаюцца. А менавіта гэта і даследуюць міжнародныя рэйтынг, дадаў суразмоўца.
«І калі мы возьмем колькасць навуковых публікацыяў на душу насельніцтва, у нас там цудоўная пазіцыя — паміж Шры-Ланкай і Непалам», — сказаў Павел Церашковіч.
Ён падкрэсліў, што без навукі вышэйшай адукацыі быць не можа, але навука ў Беларусі за 30 гадоў кіравання Лукашэнкі «проста забітая». І хоць будынкі ВНУ сапраўды ёсць, навукі там амаль не засталося.
«Можна ўзяць іншы рэйтынг, у якім мы сапраўды наперадзе планеты ўсёй. Гэта рэйтынг акадэмічнай свабоды. Мы там займаем чацвёртае месца ў свеце, толькі не з пераду, а з канца. І апынуліся ў такой кампаніі, як Эрытрэя, Паўночная Карэя і М’янма. Гэта тая сітуацыя, у якой сёння знаходзіцца вышэйшая адукацыя ў Беларусі. І што тут не будуй, а сітуацыя не зменіцца», — заявіў Павел Церашковіч.
А што ў выніку?
На нарадзе Лукашэнка неаднаразова заяўляў настаўнікам, што знаходзіцца з імі ў адным чоўне «і дзявацца нам няма куды». Паводле яго, «любыя нестыкоўкі, недапрацоўкі спрычыняюцца да таго, што штарміць усю краіну, ад малога да вялікага». У прыватнасці, палітык зазначыў, што рэгулярна ўзнікаюць то праблемы з падлікам балаў на ЦТ, то «на роўным месцы» са школьнай формай, то чыноўнікі на месцах не могуць разабрацца з падвозам дзяцей.
Да перадвыбарчага 2025 года Лукашэнка паабяцаў настаўнікам выраўнаваць заробак работнікаў адукацыі з сярэднім у краіне. А таксама паабяцаў будаваць дамы адмыслова для настаўнікаў. Міністру ж адукацыі даручыў прыняць «радыкальнае» і «асабістае» рашэнне для змагання з пісанінай. Ніякіх тэрмінаў і аб’ёмаў, праўда, не абазначыў.
Лукашэнка патрабаваў ад педнарады не быць «фармальна-бюракратычным мерапрыемствам», а ад Мінадукацыі — не хаваць праблемы. Але замест праўды і «нерва настаўніцтва», падобна, чуў толькі апладысменты з ухваленнем. І ў рэшце сам жа Лукашэнка назваў галоўным вынікам нарады тое, што яе «ўдзельнікам удалося сустрэцца» з правадыром і «даведацца пра ягоны пункт гледжання ў тых ці іншых пытаннях», а таксама пагутарыць адзін з адным. Аднак сам жа засумняваўся, ці будзе эфект ад ягонага стэндапу:
«А які вынік будзе ад таго, што мы з вамі ў такім складзе сабраліся. Бо тут эліта нашага педагагічнага таварыства, тут лепшыя. Дык ці будзе эфект ад нашых размоваў?»
Агулам Павел Церашковіч падкрэсліў, што на гэтай нарадзе найперш гаварылася не проста пра адукацыю, а пра вышэйшую адукацыю. Гэта ўжо другая такая нарада сёлета. Увагу менавіта да ўніверсітэтаў, эксперт звязаў з тым, што якраз у ВНУ цяпер навучаецца малодшы сын кіраўніка Беларусі Мікалай.
,,«Пакуль Коля не скончыць універсітэт, спакою вышэйшай адукацыі не будзе. Калі скончыць — усе пра яе забудуць», — заключыў суразмоўца.
Эксперт чакае далейшую дэградацыю беларускай адукацыі ва ўмовах «закручаных гаек». Ён нагадаў, што толькі лік звольненых універсітэцкіх выкладчыкаў — «найлепшых» — у Беларусі ідзе на тысячы: «Які тут Гарвард можна будаваць?» І пакуль улада ў Беларусі не зменіцца, то і зменаў у адукацыі не будзе, заключыў Павел Церашковіч.
Макар Мыш belsat.eu
