Яго хацелі нават узарваць
6 кастрычніка стала вядома, што ўлады ў Менску могуць забраць у вернікаў касцёл Святых Сымона і Алены, больш вядомы як Чырвоны касцёл. З гэтай нагоды карэспандэнты «Белсату» вырашылі згадаць гісторыю самай знакамітай святыні Менску – часам даволі трагічную.
Пасля акупацыі Беларусі Расейскай імперыяй, а тым больш пасля здушэння вызвольных паўстанняў расейскія ўлады забаранілі будаўніцтва ў краі новых каталіцкіх святыняў. З ініцыятываю паставіць новы касцёл менчукі-каталікі выступілі ў 1897 годзе, але атрымалі дазвол толькі праз восем гадоў – у 1905-м: будаўніцтву новай бажніцы актыўна супраціўляліся свецкія і праваслаўныя ўлады Расейскай імперыі.
Усе выдаткі на будаўніцтва ўзяў на сябе вядомы грамадска-палітычны дзеяч Эдвард Вайніловіч, які паставіў умовай, каб касцёл назвалі ў гонар ягоных дзяцей, Сымона і Алены, якія памерлі ў юнацтве. Новы касцёл быў асвячоны і адчыніў свае дзверы парафіянам у 1910 годзе.
Цяжкія часы для касцёлу наступілі з прыходам бальшавіцкай улады. У 1923 годзе яго разрабавалі: вывезлі мэблю, гадзіннікі, абразы, посуд, бялізну і нават чарніліцы, а званы з вежаў былі скінутыя. Перад гэтым у 1922 годзе вернікі змаглі вывезці ў Беласток кніжны фонд касцельнай бібліятэкі. Тым не менш, багаслужбы ў касцёле працягваліся.
Канчаткова Чырвоны касцёл савецкія ўлады зачынілі ў 1932 годзе, прыстасаваўшы будынак пад памяшканне Польскага тэатру БССР. Тады ж з касцёлу скінулі крыжы. Пасля пачатку рэпрэсіяў супраць польскай меншасці ў 1937 годзе ў касцёле размясцілася кінастудыя «Савецкая Беларусь».
Імшы аднавіліся ў касцёле ў 1941 годзе, ужо за нямецкай акупацыяй. Але пры гэтым нацысты рэпрэсавалі святароў, якія служылі ў гэтай бажніцы. У 1941 годзе быў забіты пробашч Станіслаў Глякоўскі, а ў калядную вігілію 1942 года з Чырвонага касцёлу забралі і забілі ў Трасцянцы ксяндза Вінцэнта Гадлеўскага, аднаго з былых лідараў партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя». Некаторыя, напрыклад, ксёндз Адам Пучкар-Хмялеўскі, скончылі сваё жыццё яшчэ раней у савецкім ГУЛАГу.
З вяртаннем савецкай улады касцёл зноў зачынілі, вярнуўшы ў яго кінастудыю «Савецкая Беларусь». А ў 1960-х гадах будынак увогуле хацелі ўзарваць, паставіўшы замест святыні кінатэатр. Але ў выніку пратэстаў творчай інтэлігенцыі і паралельных зменаў рэспубліканскіх уладаў БССР касцёл застаўся стаяць. У ім змясцілі Дом кіно, кавярню і музей. Менавіта ў Доме кіно ў 1988 годзе адбыўся арганізацыйны сход будучага Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне».
У 1986 годзе менскія каталікі стварылі ініцыятыўную групу, якая патрабавала вяртання Чырвонага касцёлу вернікам. І ў 1990 годзе Менгарвыканкам пастанавіў вярнуць будынак вернікам. Пробашчам адноўленай парафіі стаў ксёндз Уладзіслаў Завальнюк, які кіруе ёю да сёння. Першую імшу ў вернутым будынку 21 лістапада адслужыў біскуп Тадэвуш Кандрусевіч. З таго часу пачалася і рэстаўрацыя Чырвонага касцёлу. Вярнулі ў яго ў 2006 годзе і цела фундатара Эдварда Вайніловіча, які памёр у 1928 годзе ў Польшчы.
Тым не менш, будынак не аформлены як уласнасць парафіі, а перададзены ёй на ўмовах бязвыплатнага карыстання. У 2013 годзе святыню замацавалі для гаспадарчага вядзення за прадпрыемствам «Менская спадчына». У 2020 годзе арганізацыя выставіла вялікія рахункі Чырвонаму касцёлу. На той час ад вернікаў патрабавалі каля 166 тысячаў рублёў як падатак на зямлю і аплату амартызацыі за карыстанне будынкам. З таго часу сума толькі вырасла, бо кожны месяц ад парафіі патрабавалі плаціць яшчэ па 13 тысячаў рублёў.
Пры гэтым парафія была пазбаўленая «права на атрыманне падатковых ільготаў на выплату зямельнага падатку і падатку на нерухомасць, гарантаваных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь». Пасля петыцыі вернікаў і заявы каталіцкіх уладаў Беларусі гэтае пытанне пэўны час не ўздымалася.
Ціснулі ўлады на парафію і фізічна. Падчас пратэстаў 2020 года 26 жніўня АМАП пачаў разганяць людзей каля Чырвонага касцёлу і зачыніў дзверы ў святыню, нікога не запускаючы і не выпускаючы. Нягледзячы на гэта, 9 верасня ў касцёле з узрушлівай і натхняльнай прамовай выступіў біскуп Юрый Касабуцкі.
Вось цяпер, праз два гады, пры загадкавых акалічнасцях улады пастанавілі зачыніць касцёл. 26 верасня, паводле афіцыйнай версіі, у бажніцы здарыўся пажар, пасля чаго ўлады зачынілі яе і не пускалі ўнутр нават святароў – нібыта з прычынаў бяспекі. 6 кастрычніка стала вядома, што касцёл зусім могуць забраць у вернікаў.
Макар Мыш belsat.eu
