Разважае феміністка, актывістка Наста Базар.
Феміністка, нізавая актывістка Наста Базар пасля смерці згвалтаванай у Варшаве беларускі Лізаветы запусціла ў сацсетках хэштэг #хопіцьгвалціць і заклікала пісаць пад ім свае гісторыі і заявы аб непрыняцці гвалту. Асабліва актывістка звяртаецца да мужчын. У каментары «Белсату» Наста разважае, што мы можам зрабіць ужо цяпер, каб спыніць гвалт.
Мы жывем у свеце ў якім жывем, і нам у ім трэба вучыцца абараняцца, мець на ўвазе ўсе небяспечнасці, якія могуць нас напаткаць, але такім чынам – толькі праз вывучэнне і дасканаленне метадаў самаабароны – праблему гвалту не вырашыць, перакананая Наста Базар.
,,«Праблема ў тым, што існуе гвалт. У тым, што жанчына цягам апошніх стагоддзяў успрымалася як аб’ект, а не суб’ект. Жанчына выходзіць замуж, належыць мужчыне, жанчына слабая, жанчыну трэба абараняць, жанчына – упрыгожванне калектыву. Усе гэтыя фразы, якія мы чуем штодня, насамрэч аб’ектывуюць жанчыну і па факце робяць з яе прадмет. Гэта тое, чым валодае мужчына, што мужчына павінен абараняць. У мяне пытанне толькі – ад каго? Ад іншых мужчынаў. Атрымліваецца, што жанчына – гэта трафей, за які ваююць ці які гвалцяць», – кажа актывістка.
Пасля запуску хэштэгу #хопіцьгвалціць актывістка паўдня чытала гісторыі пад ім і плакала.
«Я не чакала, што столькі жанчын напішуць, і што столькі маіх знаёмых, каляжанак, сябровак мелі гэты досвед. Але я амаль не бачыла з гэтым хэштэгам пастоў ад мужчын, – зазначае Наста. – Я бачыла вялікія каментары, дзе мужчыны пісалі, што проста словамі сітуацыі не вырашыш, і гэта ўсё лухта, вы робіце непатрэбнае і г.д. Лепей бы справай заняліся. І яны шмат пісалі гэта, па 40 словаў. А хопіць гвалціць – гэта два словы. Дастаткова проста напісаць – я супраць гвалту. Ці – у гвалце вінаваты гвалтаўнік. Хопіць гвалціць. Гэта ўжо пазіцыя. Да мужчын прыслухаюцца іншыя мужчыны. Калі шмат мужчын пабачаць, што трэдсэтары, палітыкі, блогеры-мужчыны кажуць пра тое, што яны асуджаюць гвалт, я ўпэўнена – гэта будзе мець уплыў на іншых мужчын».
Актывістка прывяла статыстычная дадзеныя, паводле якіх 98% гвалту ў Беларусі – агулам, не толькі сексуалізаванага – адбываецца з боку мужчын у бок жанчын. У 2% выпадкаў, калі ахвяры – мужчыны, гэта, часцей за ўсё, дзеці, людзі ў сталым веку ці з інваліднасцю, і ў 90% яны церпяць не ад жанчын, а ад іншых мужчын. Таксама статыстыка паказвае, што абсалютна не важна, як апранутая жанчына, п’яная яна ці цвярозая, адна ці з кампаніяй, ідзе ўначы ці ўдзень, на ўскрайку ці ў цэнтры гораду – усё гэта не мае вырашальнага значэння для гвалтаўніка, сцвярджае Наста Базар.
«Увогуле не павінна стаяць пытанне, ува што апранутая жанчына. Павінна быць пазіцыя – нельга гвалціць – і кропка, – кажа актывістка. – Гвалт – гэта заўсёды выбар гвалтаўніка, а не ахвяры. Я чула меркаванні, што жанчыны правакуюць. Мы ўсе – розныя людзі, і жанчыны, і мужчыны. І мы бываем невыноснымі, не маем рацыі, выносім мозг, як кажуць пра жанчын. Устань і сыдзі ў такой сітуацыі. Ты не маеш права біць, не маеш права падымаць руку. Заўсёды выбар на тым баку, у каго больш улады, і гэта часцей за ўсё – мужчыны. Таму выбар заўсёды за мужчынам – гвалціць ці не».
Пасля трагедыі з Лізаветай у сеціве з’явілася некалькі прапановаў ад мужчынаў – трэнераў па самаабароне – зладзіць адмысловыя трэнінгі для жанчын. У каментарах пад гэтымі пастамі можна сустрэць не толькі зацікаўленасць і ўдзячнасць, але і крытыку – маўляў, зноў мужчыны будуць вучыць жанчын, зноў яны лепш ведаюць, што жанчынам насамрэч патрэбна. Наста Базар з гэтай нагоды звяртаецца да мужчын:
,,«У мяне няма ніякага жадання вучыць мужчын. У мяне ёсць просьба – перастаньце вучыць нас».
Паводле феміністкі, калі мужчына прапаноўвае трэнінг з жадання дапамагчы – гэта цудоўна, але лепш спрацуе не чарговае навучанне самаабароне ад мужчын, а выразнае і гучнае асуджэнне гвалту.
«Мужчыны, працуйце з мужчынамі. Скажыце: я супраць гвалту. Гвалт недапушчальны. Давайце перастанем гвалціць жанчын. Мужчыны чуюць мужчын, – кажа Наста. – Чаму мужчыны заўсёды вучаць жанчын, што мы яшчэ павінны зрабіць? Паверце, мы вельмі шмат робім. Мы ходзім з ключамі ў руках уначы, каб у выпадку нападу мець магчымасць нечым адбіцца, мы стараемся не заходзіць у ліфт, калі там ёсць мужчыны. І гэта нашае штодзённае жыццё, нашыя штодзённыя рэфлексы, што казаць нам, што мы яшчэ павінны зрабіць – проста несправядліва. Таму, так, усе ініцыятывы добрыя, у тым ліку, трэнінгі мужчын для жанчын, але мне здаецца, што так мы зноў зробім жанчын нябачнымі».
Паводле актывісткі, мужчынам, перш чым казаць – «мы вас навучым», варта запытацца пра патрэбы жанчын і пра тое, якая дапамога ад іх патрэбная.
«Але не, ён кажа – я ведаю, як вам дапамагчы, і я вас навучу. Гэта пазіцыя ўлады і прывілеяў, якімі чалавек не дзеліцца, а ставіць жанчын на месца ніжэй. Для мяне гэта праблема ў гэтым. Лепш бы напісаў – я не жанчына, я не ведаю, скажыце, як вам дапамагчы? І няхай згода – згода жанчын – будзе словам 2024 года, а не «я вас навучу», – зазначае феміністка.
Даўно існуюць трэнінгі па самаабароне і асертыўнасці для жанчын Wen-Do, распавядае Наста Базар.
,,«Ёсць жанчыны, якія ўжо шмат гадоў вядуць гэтыя трэнінгі, на розных мовах. Гэта заняткі, створаныя жанчынамі для жанчын, – кажа актывістка. – Я лічу, што трэба сабраць грошы, каб арганізаваць бясплатныя трэнінгі па ўсёй Польшчы, а яшчэ лепш – па іншых краінах таксама, чым я і планую займацца гэтай вясной».
Паводле Насты Базар, на сітуацыю з гвалтам могуць паспрыяць мужчыны, а таксама палітыкі, і ад іх патрабуецца, па сутнасці, адно і тое ж дзеянне – асуджэнне гвалту ўслых, і не толькі сексуалізаванага, а на ўсіх узроўнях.
«Нават калі мы заадно, але калі ў структурах, якія цяпер існуюць, мужчыны зарабляюць на такіх жа пазіцыях, як жанчыны, у два разы больш, гэта таксама несправядлівасць і дыскрымінацыя, – зазначае актывістка. – Тэма дыскрымінацыі вельмі шырокая, яна пачынаецца з маленькіх жартаў пра гвалт, якія мы дазваляем сабе, пра тое, што жанчыны – тупыя, слабыя ці яшчэ нешта. Потым ідзе – я зарабляю больш, жанчына ад мяне залежыць, а потым – дык чаму я не магу яе ўдарыць?».
Каб змяніць сітуацыю, ужо цяпер трэба рабіць тое, што ў нашых сілах, заклікае феміністка. Як найменш – прааналізаваць, колькі жанчын працуе ў розных структурах – медыях, НДА, палітычных структурах, і колькі пры гэтым зарабляюць жанчыны ў параўнанні з мужчынамі.
«Ці віншуюць жанчын з 8 сакавіка як упрыгожаннем калектыву альбо кажуць – мне вельмі важная твая экспертнасць? Колькі спікерак будзе на наступных беларускіх канферэнцыях? Гэтыя пытанні мы павінны сабе задаць і знайсці на іх адказы, – кажа Наста. – Калі мы кажам пра далёкую будучыню, то гэта мусіць быць прыняты закон аб супрацьдзеянні хатняму гвалту, гвалту агулам, дыскрымінацыі».
Канцэпцыя закону аб перадухіленні хатняга гвалту распрацоўвалася ў Беларусі на працягу 10 гадоў, але ў 2018 годзе яе цалкам адхілілі, з сумам згадвае актывістка, і кажа, што ў новай Беларусі такі закон абавязкова мусіць быць. Але працаваць на гэта трэба пачынаць ужо цяпер, нават за мяжой.
«Трэба працаваць з двух бакоў. Па-першае, з людзьмі, бо нават калі будзе такі закон, але ў нас будзе такое грамадства, як цяпер, усё роўна большасць жанчын будуць упэўненыя, што яны вінаватыя самі, і яны не звернуцца па дапамогу, – перакананая актывістка. – Таксама трэба працаваць на заканадаўчым узроўні, каб гвалт быў недапушчальны з пункту гледжання закону. Тады нешта можа змяніцца».
Але Наста прапаноўвае не чакаць да пераменаў і прыняцця закону, а распачаць ужо цяпер – напісаць пост у любой сацсетцы з хэштэгам #хопіцьгвалціць:
,,«Можна без вялікіх прамоваў. Можна проста напісаць – я супраць гвалту і хэштэг. І гэта ўжо будзе вялікі крок, калі мы ўбачым, што нас вельмі шмат».
У выпадку, калі гвалт не атрымалася папярэдзіць, Наста раіць ахвярам звяртацца ў арганізацыі і да людзей, якія змогуць дапамагчы. Агульнае правіла – абавязкова прасіць дапамогі. Унутры Беларусі цяпер знайсці падтрымку складаней, чым раней, бо былі зліквідаваныя ўсе НДА, якія займаліся правамі і абаронай жанчын. Аднак засталіся дзяржаўныя крызісныя пакоі і падобныя ўстановы, якія, паводле эксперткі, хоць і працуюць не так добра, як павінны, але ўсё ж існуюць, і туды можна звяртацца.
Таксама Наста Базар нагадала пра інфармацыйна-кансультатыўную службу Аб’яднанага пераходнага кабінету Беларусі «Адно акно» і заклікала звяртацца туды пры любой патрэбе – кансультанткі сэрвісу заўсёды дадуць інфармацыю, куды звяртацца па дапамогу як у Беларусі, так і за мяжой.
Сярод іншых ініцыятываў, якія дапамагаюць беларускам:
,,«Калі ласка, не заставайцеся сам на сам з праблемай і абавязкова звяртайцеся па дапамогу ў любую арганізацыю з пералічаных ці да любой з феміністак – мы дакладна адна адной дапаможам», – заклікае Наста Базар.
25 лютага ў Варшаве на 25-гадовую беларуску Лізавету напаў 23-гадовы Дор’ян С., згвалціў яе і душыў, праз што ў Лізаветы здарылася гіпаксія, якая пацягнула за сабою незваротныя наступствы для мазгоў. 1 сакавіка беларуска памерла ў шпіталі.
Нападніка затрымалі праз некалькі гадзінаў пасля здзяйснення злачынства. Раней маладога мужчыну судзілі за захоўванне наркотыкаў і дробны крадзеж. Паводле Onet.pl, ён пройдзе праз псіхіятрычную экспертызу, якая мусіць вызначыць ягоную свядомасць у момант нападу. Калі вынікі ўскрыцця цела пацвердзяць, што смерць Лізаветы наступіла ў выніку дзеянняў нападніка, то гэта можа паўплываць на абвінавачанні, якія выстаўляюцца Дор’яну С., ён паўстане перад судом за ейнае забойства.
Пахаваюць Лізавету ў Варшаве.
Смерць Лізаветы выклікала ў Польшчы дыскусію на тэму ўвядзення больш жорсткага пакарання для вінаватых у сексуальных злачынствах. Намесніца міністра юстыцыі Мар’я Эйхарт заявіла, што змены ў заканадаўстве абавязковыя.
Марш памяці аб 25-гадовай Лізавеце плануюць зладзіць 6 сакавіка. Пунктам збору будзе месца, дзе адбылося злачынства, вуліца Журавя (Żurawia) 47 у Варшаве.
Акцыя мае распачацца а 18:00. Удзельнікі пройдуць маршам ад месца злачынства да Палацу культуры. Арганізатары заклікаюць прыходзіць на акцыю ў чорным адзенні. Марш плануюць правесці ў цішыні.
Марыя Міхалевіч belsat.eu
