Відавочнага лідара прэзідэнцкай кампаніі пакуль не відаць.
За паўгода да прэзідэнцкіх выбараў у ЗША адзін з галоўных прэтэндэнтаў на пасаду кіраўніка краіны Доналд Трамп апынуўся ў судзе. Наперадзе ў яго – новыя выклікі. Але гэта зусім не значыць, што палітык не можа перамагчы ў выбарах. Больш за тое, у выпадку перамогі ён можа нават сам сябе памілаваць. Пра гэта і тое, чаго агулам чакаць ад выбараў у ЗША, – у матэрыяле «Белсату».
15 красавіка ў Нью-Ёрку пачаўся суд у крымінальнай справе супраць былога прэзідэнта ЗША і дзейнага прэтэндэнта на галоўную пасаду ў краіне Доналда Трампа. Палітыка з Рэспубліканскай партыі вінавацяць у дачы хабару за маўчанне порнаакторцы Стормі Дэньелз за кошт грошай з перадвыбарнага фонду. Існуе пэўная рызыка таго, што ў выніку гэтага працэсу Трамп можа апынуцца ў вязніцы. Але ні суд, ні магчымае зняволенне могуць не перашкодзіць палітыку выйграць прэзідэнцкія выбары 5 лістапада.
,,«Ён зможа быць абраным прэзідэнтам, але заставацца пры гэтым у турме да 20 студзеня», – заявіла ў каментары «Белсату» амерыканістка Аляксандра Філіпенка.
У выпадку, калі Трампа ўсё ж асудзяць да зняволення і пры гэтым ён выйграе прэзідэнцкую гонку, каманда палітыка здолее падаць заяву пра парушэнне судовай уладай правоў выканаўчай, кіраўнік якой – прэзідэнт. І што зняволенне абранага прэзідэнта супярэчыць інтарэсам амерыканскага грамадства. Пасля гэтага Трампа могуць вызваліць, 20 студзеня 2025 года ён афіцыйна ўступіць на пасаду і «проста падпіша сам сабе памілаванне», мяркуе Філіпенка.
Працэс у справе порнаакторкі далёка не адзіны супраць экс-прэзідэнта. Напрыклад, у лютым суд Нью-Ёрку аштрафаваў яго на 355 мільёнаў долараў у справе аб махлярстве. Ёсць супраць палітыка і іншыя справы. Але, на думку амерыканісткі, іх вядзенне можа «цягнуцца да выбараў і яшчэ пасля выбараў». Але ўжо цяпер судовы пераслед уплывае на выбарчую кампанію экс-прэзідэнта – «не толькі фінансава, але і чыста тэхнічна».
,,«Яму трэба прысутнічаць на некаторых пасяджэннях суда, і гэта, вядома, адцягвае яго ад перадвыбарчай кампаніі», – сказала амерыканістка.
Сам Трамп спрабуе прэзентаваць «сябе ахвяраю вашынгтонскага істэблішменту, які не хоча даць яму зноў вярнуцца ў Белы дом і працягваць рабіць Амерыку вялікай», адзначыла Філіпенка. На заўзятых прыхільнікаў Трампа такая рыторыка дзеіць, але іх адных для перамогі на выбарах недастаткова.
«Перадвыбарчая барацьба ідзе за нявызначаных выбарнікаў, або за штаты, у якіх галасуюць то за дэмакратаў, то за рэспубліканцаў. І сярод гэтай групы амерыканскіх выбарцаў рэйтынг Трампа не такі ўжо і высокі», – адзначыла амерыканістка.
Судовыя ж справы не дадаюць палітыку папулярнасці сярод іх, дадала Філіпенка. Праўда, няясна таксама, ці прыйдзе дастатковая колькасць такіх выбарнікаў на ўчасткі, каб пераважыць чашу галасоў у бок дзейнага прэзідэнта Джо Байдэна з Дэмакратычнай партыі.
Да выбараў застаецца крыху больш за паўгода, але відавочнага лідара прэзідэнцкай кампаніі пакуль не відаць. Апытанні паказваюць практычна роўныя шанцы на перамогу як Байдэна, гэтак і Трампа. І ніхто з іх пакуль не набірае 50 % галасоў. Пры гэтым сярод удзельнікаў апытанняў вялікая доля тых, хто не вызначыўся або не хоча выказваць меркавання, адзначыў у размове з «Белсатам» амерыканіст Антон Пянькоўскі.
Супраць таго, каб цалкам давяраць апытанням, сведчыць і тое, як у 2016 годзе, калі Трамп стаўся прэзідэнтам упершыню, у шмат якіх штатах, паводле сацыёлагаў, «рашуча» перамагала ягоная канкурэнтка Гілары Клінтан.
«Таму з некатораю доляю скепсісу варта да гэтага ставіцца, пагатоў амерыканская палітыка мае некаторую асаблівасць рабіць вельмі стромкія павароты. І зусім нечаканыя сітуацыі могуць прыводзіць да перамогі таго ці іншага кандыдата», – адзначыла Філіпенка.
На думку суразмоўцы, «за паўгода яшчэ вельмі шмат нейкіх такіх рашэнняў можа адбыцца».
Варта адзначыць, што ні Трамп, ні Байдэн яшчэ афіцыйна не намінаваныя сваймі партыямі ў якасці кандыдатаў. І тэарэтычна яны могуць імі не стаць. Канвенцыя Рэспубліканскай партыі мае прайсці ў ліпені, Дэмакратычнай – у жніўні.
«Да гэтага часу афіцыйнага вылучэння кандыдатаў яшчэ не адбылося. Аднак, каб афіцыйна вылучыць кандыдатаў на канвенцыях, неабходна правесці праймерыз і кокусы на ўсёй тэрыторыі ЗША. Таму калі, напрыклад, Дэмакратычная або Рэспубліканская партыя вырашыць вылучыць кагосьці яшчэ, трэба будзе зноўку праводзіць кокусы і праймерыз ува ўсіх 50 штатах», – сказала Філіпенка.
Таму, паводле эксперткі, на практыцы намінаваць кагосьці іншага, а не Трампа і Байдэна, будзе «вельмі і вельмі складана».
У сваю чаргу Пянькоўскі адзначыў, што ў Байдэна проста не засталося моцных канкурэнтаў у Дэмакратычнай партыі. У рэспубліканцаў жа, мяркуе ён, нават няма «плану Б» – моцнага кандыдата, якога б можна было выставіць замест Трампа. У тым ліку на выпадак, калі яго здымуць з прэзідэнцкай гонкі рашэннем суда.
Сёлета ёсць і трэці незалежны кандыдат – Робэрт Кенэдзі – малодшы, пляменнік забітага ў 1963 годзе прэзідэнта, ён летась пакінуў Дэмакратычную партыю. За яго папярэдне гатовыя прагаласаваць ад 10 % да 15 % апытаных. Як адзначыў Пянькоўскі, такое падтрыманне трэцяга незалежнага кандыдата даволі высокае. Сам палітык вядомы антываксерскімі заявамі і «нейкаю прыхільнасцю да рыторыкі Доналда Трампа, але ўсё ж такі яны вельмі адрозніваюцца», сказаў амерыканіст.
Паводле Пянькоўскага, чым бліжэй будуць выбары, тым больш асцярожна будзе сябе паводзіць адміністрацыя Байдэна, у тым ліку ў пытанні дапамогі Украіне ці Ізраілю, каб не страціць галасоў, якія б маглі пайсці Кенэдзі ці Трампу. Бо дзейныя ўлады зазнаюць вельмі моцную крытыку наконт выдаткоўвання бюджэтных сродкаў.
Важная частка перадвыбарчай гонкі ў ЗША – кандыдатуры віцэ-прэзідэнтаў, гэта другая асоба ў краіне, якая ў выпадку чаго можа сама заступіць на пасаду прэзідэнта. Разам з Байдэнам на гэтую пасаду прэтэндуе дзейная віцэ Камала Гэрыс, хоць яна і не вельмі папулярная сярод амерыканцаў.
,,«Каманда Байдэна пастанавіла не мяняць віцэ-прэзідэнта, а заставацца з ёю разам, бо, мабыць, дэмакраты вырашылі, што больш шкоды будзе ад змены віцэ-прэзідэнта», – сказала Філіпенка.
А вось Трамп са сваім віцэ яшчэ не вызначыўся. У якасці магчымых кандыдатураў называюцца розныя прозвішчы: ад ягоных супернікаў на рэспубліканскім праймерыз аж да журналіста Такера Карлсана, які браў інтэрв’ю ва Уладзіміра Пуціна. Спрабаваў экс-прэзідэнт прыцягнуць на свой бок і Кенэдзі. Прынамсі той паведаміў пра гэта 15 красавіка, адзначыўшы, што «з павагай адхіліў прапанову».
На думку Філіпенкі, кандыдатам на віцэ-прэзідэнта ад рэспубліканцаў у выніку стане «чалавек, які, безумоўна, падзяляе яго [Трампа. – Заўвага рэд. belsat.eu] інтарэсы». Папярэдняга віцэ-прэзідэнта Майка Пэнса Трамп якраз крытыкаваў за тое, што той не падтрымаў яго падчас паслявыбарчых пратэстаў у студзені 2021 года.
«Хутчэй за ўсё, гэты досвед працы з Майкам Пэнсам прывядзе да таго, што Доналд Трамп у свае віцэ-прэзідэнты абярэ кагосьці, хто проста будзе яму падтакваць і згаджацца з усімі ягонымі рашэннямі», – мяркуе Філіпенка.
У сваю чаргу Пянькоўскі бачыць адсутнасць зацверджанай кандыдатуры на віцэ-прэзідэнта ў тым, што Трамп «вельмі здольны да PR, і тое, што ён робіць, – вельмі добра прапісаная стратэгія». На ягоную думку, палітык абвесціць кандыдатуру «ў апошні момант, каб крыху адцягнуць чаканні выбарнікаў і зрабіць гэты PR-эфект бліжэй да выбараў».
Гэтая прэзідэнцкая кампанія – самая вялікаўзроставая ў гісторыі ЗША. Байдэну ў лістападзе споўніцца 82 гады, Трампу ў чэрвені – 78, што павышае рызыку нечаканасцяў падчас перадвыбарчай гонкі.
«Мы ў нязведаных водах амерыканскай палітыкі. Нічога падобнага ніколі не адбывалася. Таму зусім няясна, як будуць развівацца падзеі», – сказала Філіпенка.
І ў выпадку нечаканага сыходу з жыцця аднаго з кандыдатаў ЗША справа будзе за юрыстамі, Кангрэсам і за Вярхоўным Судом, якія будуць пастанаўляць, што трэба рабіць у гэтым выпадку згодна з амерыканскім заканадаўствам, сказала Філіпенка. На думку эксперткі, нельга выключаць і пераносу выбараў. Але ўсё ж усе будуць намагацца, каб выбары прайшлі менавіта 5 лістапада 2024 года.
Пянькоўскі ж падкрэсліў, што век амерыканскіх палітыкаў, як і агулам працягласць жыцця ў краіне, «крыху вышэйшы за прыняты культурна ў нашым рэгіёне». У адрозненне ад Беларусі, у ЗША ўся ўлада не належыць прэзідэнту, для гэтага там ёсць іншыя органы. Абіраючы ж прэзідэнта, амерыканцы абіраюць перадусім «кірунак, які транслюе той ці іншы кандыдат і ягоная каманда». Менавіта таму гэтак важная намінацыя віцэ-прэзідэнтаў, сказаў амерыканіст. Пагатоў у гісторыі ўжо былі выпадкі, калі віцэ-прэзідэнты з прычыны смерці прэзідэнта займалі ягоную пасаду.
Пакуль свет актыўна сочыць за вынікамі выбараў у ЗША, у самых Штатах вонкавая палітыка «сышла за дзесяць найважнейшых пытанняў, якія хвалююць амерыканскіх выбарцаў», сказала Філіпенка. Менавіта гэтым яна патлумачыла тое, што Кангрэс ніяк не ўхваліць пакету дапамогі Украіне. І калі падтрыманне Ізраілю яшчэ важнае для амерыканскіх выбарнікаў, то пытанні Украіны ці Тайваню «сапраўды адыходзяць кудысьці далёка на задні план».
,,«Амерыканскіх падаткаплатнікаў найперш цікавіць іхная эканоміка, а не тое, як яны падтрымліваюць тыя ці іншыя краіны», – сказаў Пянькоўскі.
Сярод важных пытанняў таксама адукацыя, міграцыя, ахова здароўя, у тым ліку і спароны, але ніяк не вонкавая палітыка, дадала Філіпенка.
У выпадку пройгрышу Трампа ці прымусовага зняцця ягонай кандыдатуры з выбараў суразмоўцы «Белсату» не чакаюць масавых пратэстаў з боку ягоных прыхільнікаў. У тым ліку таму, што «не ўся Рэспубліканская партыя падтрымлівае Доналда Трампа», адзначыў Пянькоўскі.
«Асабіста ў мяне ўражанне, што частка Рэспубліканскай партыі будзе радая пройгрышу Трампа, бо трампізм і правы ўхіл Рэспубліканскай партыі звязаныя наўпрост з асобаю Доналда Трампа. Іншым палітыкам, якія спрабуюць ехаць па рэйках трампізму і робяць тыя ж заявы, што і Доналд Трамп, далёка не заўсёды ўдаецца дамагчыся нейкіх вынікаў і быць абранымі на нейкія дзяржаўныя пасады. Адпаведна, трампізм, безумоўна, звязаны з асобаю 45-га прэзідэнта ЗША», – мяркуе Філіпенка.
На думку эксперткі, «у выпадку сыходу Трампа з палітычнага Алімпу, трампізм таксама, верагодна, сыдзе або проста перародзіцца ў яшчэ адно правае крыло Рэспубліканскай партыі і, магчыма, перастане быць такім радыкальным». Таму суразмоўца мяркуе, што прадстаўнікі Рэспубліканскай партыі «зробяць усё, каб пазбегчы сурʼёзных сутыкненняў радыкальных прыхільнікаў», якіх у партыю прывёў менавіта Трамп.
«Ім гэтыя людзі не так прынцыпова важныя, як асноўная база рэспубліканцаў, якія, у сваю чаргу, наўрад ці выйдуць на нейкія сур’ёзныя або гвалтоўныя пратэсты», – заявіла Філіпенка.
У любым разе, незалежна ад вынікаў выбараў, важна будзе тое, хто рэпрэзентуе Кангрэс. Гэтак, цяпер, нават нягледзячы на прэзідэнта-дэмакрата, Кангрэсам кіруюць рэспубліканцы, у тым ліку блакуючы дапамогу Украіне.
«Гэтак жа мы можам казаць пра тое, што калі рэспубліканец будзе ў Белым доме, гэта зусім не азначае, што тут жа будзе адмененая ўся дапамога Украіне», – думае Філіпенка.
Тым не менш у выпадку перамогі Трампа замежную палітыку ЗША могуць чакаць сур’ёзныя змены, як гэта адбылося падчас мінулага ягонага прэзідэнцтва, заявіў Пянькоўскі. Філіпенка ж галоўную пагрозу вяртання Трампа бачыць у хаосе ў амерыканскай палітыцы:
«І менавіта на гэта робіць стаўку Крэмль у сваім жаданні ўбачыць Доналда Трампа ва ўладзе зноў. Доналд Трамп не нейкі безумоўны хаўруснік Расеі. Мы наўрад ці ўбачым нейкія новыя дамоўленасці, супольныя дэкларацыі і сустрэчы двух прэзідэнтаў у выпадку, калі Трамп вернецца ў Белы дом. Але Трамп прынясе з сабою хаос у Вашынгтон. Мы ведаем гэта з досведу 2016 года, калі прэзідэнт, які ёсць часткаю выканаўчай улады, раптам пачаў направа і налева падпісваць заканадаўчыя ўказы, якія выконваюцца гэтак жа, як і законы. І каб прызнаць іх неканстытуцыйнасць, трэба было праходзіць праз слуханне ў Кангрэсе і суды».
І калі ў папярэднюю кадэнцыю Трампа «не было ніякіх сурʼёзных замежнапалітычных выклікаў», то цяпер «перад ЗША стаяць самыя суворыя замежнапалітычныя выклікі стагоддзя».
,,«І хаос у Вашынгтоне, які напэўна прынясе з сабою Доналд Трамп, можа негатыўна паўплываць на ўсю замежную палітыку ЗША і на магчымасць рэагаваць на замежнапалітычныя выклікі ў ЗША», – сказала Філіпенка.
У любым разе, як адзначыў Пянькоўскі, да 20 студзеня 2025 года цяперашняя адміністрацыя, нават калі яна і зменіцца пазней, будзе надалей кіраваць краінаю, таму сёлета палітыка ЗША застанецца прадказальнаю.
Макар Мыш belsat.eu
