Макрону ставяць дыягназ: «Трагічная фігура, якая выклікала хаос». Але ён застаецца кіраваць.
Другі тур парламенцкіх выбараў у Францыі прайшоў 7 ліпеня. Па выніках двух тураў прэзідэнцкая партыя заняла толькі другое месца, а замест прагназаванай перамогі ўльтраправых Францыя атрымала левую кааліцыю на першым месцы. «Белсат» пераказвае, што пішуць пра гэтыя вынікі ў Францыі і за яе межамі.
Прэзідэнт Францыі Эманюэль Макрон распусціў ніжнюю палату парламенту (Нацыянальную асамблею) і абвясціў датэрміновыя парламенцкія выбары пасля таго, як на выбарах у Еўрапарламент у Францыі перамаглі ўльтраправыя на чале з Марын Ле Пэн.
У першым туры парламенцкіх выбараў, які прайшоў 30 чэрвеня, ультраправыя зноў перамаглі. Але праз наяўнасць другога туру выбараў французская выбарчая сістэма дазволіла правацэнтрысцкай кааліцыі аб’яднаць сілы з левай кааліцыяй і не дапусціць ультраправых да ўлады.
Насуперак бальшыні прагнозаў, першае месца ў левых. Другое месца ў прэзідэнцкіх правацэнтрыстаў. У скрайне правых толькі чвэрць парламенту, хоць яны атрымалі больш за траціну галасоў. Але бальшыні не мае ніхто. У лічбах вынікі, паводле класіфікацыі «Le Monde», такія.
• 182 мандатаў або 31,54 % месцаў у ніжняй палаце парламенту – аб’яднанне левых «Новы народны фронт» (Nouveau Front populaire). Гэта на 51 мандат больш, чым у мінулым скліканні Нацыянальнай асамблеі.
• 168 мандатаў або 29,12 % месцаў – правацэнтрысцкая кааліцыя «Разам» (Ensemble), якая ўключае цэнтрысцкую партыю Макрона «Адраджэнне» (Renaissance). Кааліцыя страціла 77 мандатаў.
• 143 мандаты або 24,78 % месцаў – скрайне правае «Нацыянальнае аб’яднанне» (Rassemblement national) і ягоныя саюзнікі. Ультраправыя атрымалі на 54 месцы больш, чым мелі ў мінулым скліканні.
• 46 мандатаў або 7,97 % месцаў – правыя «Рэспубліканцы» (Les Républicains) без уліку тых, хто перайшоў на бок ультраправых. «Рэспубліканцы страцілі 18 мандатаў.
• Яшчэ 14 мандатаў атрымалі розныя меншыя правыя партыі, яшчэ 13 – розныя левыя, яшчэ 6 – розныя цэнтрысты, яшчэ 4 – рэгіяналісты, яшчэ 1 мандат у таго, каго аднеслі да іншых.
Афіцыйная класіфікацыя партыяў і кааліцыяў Міністэрства ўнутраных справаў Францыі яшчэ больш складаная.
Сістэма выбараў наступная. Дэпутатаў у Нацыянальную асамблею выбіраюць не паводле прапарцыйнай сістэмы, як у бальшыні еўрапейскіх краінаў, а па аднамандатных акругах (як у Беларусі ў Палату прадстаўнікоў, толькі дапускаюць апазіцыю і лічаць галасы).
Калі кандыдат набраў у першым туры больш за 50 % аддадзеных галасоў і падтрыманне больш як 25 % зарэгістраваных выбарнікаў, то кандыдат адразу перамагае. Калі пераможцы ў першым туры няма, у другі выходзяць два кандыдаты з найбольшаю колькасцю атрыманых галасоў плюс тыя кандыдаты, якія атрымалі больш за 12,5 % падтрымання зарэгістраваных выбарнікаў. Там ужо перамагае той, хто атрымаў найбольш галасоў.
Найчасцей у другі тур выходзяць два-тры кандыдаты. У сёлетніх выбарах у другім туры магло быць 306 «трыкутнікаў» і 5 акругаў з чатырма кандыдатамі ў другім туры. Але праціўнікі ўльтраправых дамовіліся, што ў шэрагу акругаў здымуць менш перспектыўных кандыдатаў, каб не адбіраць галасы ў больш перспектыўных. У выніку засталося толькі 89 «трыкутнікаў» і 2 акругі з чатырма кандыдатамі.
Як расказвала «France 24», палітычныя канкурэнты аб’ядналіся, каб не дапусціць першага ўраду ўльтраправых з часу нацысцкай акупацыі. Супраць «Нацыянальнага аб’яднання» ў Францыі даўно стаяў «санітарны кардон»: умераныя партыі адмаўляліся ад супрацы з ультраправымі. Лідара «Рэспубліканцаў» Эрыка Сьёці нават выгналі з партыі за тое, што заклікаў да саюзу з ультраправымі, але ён аднавіўся ў партыі праз суд.
Многія французы таксама не хацелі дапусціць Ле Пэн ва ўладу: адразу пасля абвяшчэння вынікаў выбараў у Еўрапарламент пачаліся масавыя пратэсты. Сотні тысяч чалавек выходзілі на вуліцы, каб выказацца супраць ультраправых. Некаторыя трымалі плакаты і скандавалі крычалкі супраць фашызму (з якім «Нацыянальнае аб’яднанне» звязваюць ягоныя праціўнікі), некаторыя – супраць адначасова Ле Пэн і Макрона.
Магчыма, менавіта гэта прывяло да надзвычай высокай яўкі, больш уласцівай прэзідэнцкім выбарам: аж 66,63 % у другім туры парламенцкіх – самая высокая з 1997 года, як адзначае «Le Figaro».
Незразумела: дзейны прэм’ер Францыі Габрыель Аталь ужо падае ў адстаўку, а хто будзе пасля яго, зусім непрадсказальна. Можа атрымацца «падвешаны» парламент, але можа скласціся шырокая кааліцыя левых і цэнтрыстаў або левы ўрад меншасці. А яшчэ Макрон можа прызначыць тэхнакратычны «апалітычны» ўрад, падобны да ўраду Мар’ё Драгі ў Італіі 2021–22 гадоў.
«Крыкі радасці і слёзы палёгкі», якія паказвала«El País» пасля абвяшчэння вынікаў другога туру, цалкам могуць неўзабаве змяніцца пратэстамі супраць новага ўраду або бяздзеяння парламенту. Брытанскі «The Times» піша пра «сужыхарства» Макрона з левымі – гэтае слова раней ужывалі для патэнцыйнага сцэнару, у якім пры прэзідэнце-цэнтрысце мог скласціся ўльтраправы антыпрэзідэнцкі ўрад. Іспанскае правае «Okfiario» дык наогул заяўляе, што «пачынаецца вайна» між левымі і цэнтрыстамі.
Як нагадвае «Associated Press», для бальшыні ў ніжняй палаце трэба 289 мандатаў, і звычайна пераможца меў больш або крыху менш за гэта, але ніколі не было такога, каб ніякая партыя не мела ўпэўненай бальшыні. А значыць, цэнтрысты Макрона наўрад ці змогуць паўнавартасна праводзіць сваю палітыку, прыняцце бюджэту будзе ў любым разе цяжкім.
Левыя чакаюць ад Макрона прапановы прадставіць кандыдата ў прэм’ер-міністры і збіраюцца ціснуць на Елісейкі палац, каб прэм’ерам стаў менавіта прадстаўнік «Новага народнага фронту», перадае «Libération». Але яшчэ самі не могуць сфармуляваць, што будуць рабіць далей, заўважае «Reuters».
Блок «Новы народны фронт» стварылі пад гэтыя выбары, а назва адсылала да «Народнага фронту» 1930-х гадоў, які не пусціў ва ўладу фашыстаў. У новы «Фронт» ўвайшоў шырокі спектр партыяў, ад левацэнтрыстаў да скрайне левых. Блок мае калектыўнае лідарства, але самы вядомы з лідараў – Жан-Люк Мэляншон з рашуча левай «Няскоранай Францыі» (La France insoumise), найбуйнейшай у блоку.
Мэляншон прынамсі ў дзень выбараў выключаў любое пагадненне з цэнтрыстамі дзеля фармавання ўраду і абвяшчаў левых пераможцамі. Іншыя ў левым лагеры дапускалі супольны ўрад з цэнтрыстамі, а некаторыя цэнтрысты дапускалі саюз з левымі – або з «Няскоранай Францыяй» уключна, або з усімі левымі без яе. Макрон не хацеў ісці на саюз з Мэляншонам, якога называў такім жа небяспечным, як Ле Пэн, але дапускаў аб’яднанне з сацыялістамі і зялёнымі.
Калі атрымаецца скласці кіроўную кааліцыю, яна наўрад ці будзе стабільнай. Але і «Новы народны фронт», як заўважае «The Washington Post», хісткі як аб’яднанне, і нават без Мэляншона можа аказацца «занадта радыкальным» для Макрона. Урэшце, не толькі «Няскорарая Францыя» хоча скасаваць «макронаўскае» падвышэнне пенсійнага ўзросту і падвысіць мінімальны заробак.
Макрон становіцца прэзідэнтам без бальшыні ў парламенце і перастае быць «дэмакратычна выбраным манархам», падкрэслівае нямецкая «Tagesschau». Пазачарговымі выбарамі Макрон не змог з’яднаць народ вакол сябе і ў выніку сабе толькі нашкодзіў. Ужо гучаць галасы за тое, каб Макрон пакінуў пасаду, перадае «Euronews».
Ды Макрон не збіраецца ў адстаўку, працягвае другі прэзідэнцкі тэрмін, можа быць прэзідэнтам да 2027 года. На трэці тэрмін ён не можа выбірацца, пераемніка пакуль не называў. Сумнеўна, што яго здымуць прымусова, бо працэдура імпічменту ў Францыі вельмі складаная.
І Макрон захавае шырокія паўнамоцтвы, бо Францыя – прэзідэнцкая рэспубліка. Прэзідэнт у ёй мае вельмі шырокія паўнамоцтвы і можа выдаваць дэкрэты, якія супярэчаць рашэнням парламенту. Макрон гэтым правам актыўна карыстаўся ў другі тэрмін, прасоўваў непапулярныя рашэнні кшталту пенсійнай рэформы, што злавала частку выбарнікаў.
Пакуль CNN канстатуе вялізную нявызначанасць, «Atlantic Council» спакойны за палітыку ў галіне абароны, ды задумваецца аб 2027 годзе: ультраправыя сталі галоўнай апазіцыйнай сілай, а Ле Пэн сцвярджае, што «нашая перамога ўсяго толькі адкладзеная». Або, кажучы словамі бельгійскай «La Libre»: «Рэспубліканская дамба выстаяла, але карычневая хваля працягвае нарастаць».
«Politico» ставіць дыягназ-вырак: Макрон – «самотная, трагічная фігура, чыя дзіўная асоба выклікала хаос і бойню ў французскай палітыцы». Ды каб пагадзіцца ці апратэставаць гэта, трэба дачакацца фармавання ўраду.
Алесь Наваборскі belsat.eu
