Аляксандр Лукашэнка 22 красавіка праехаўся па Магілёўскай вобласці. Перад ягоным прыездам Камітэт дзяржаўнага кантролю правёў праверкі вакол планаваных да наведання аб’ектаў і выявіў непрыгожыя факты. Пранесла: Лукашэнка ў праблемныя месцы не паехаў. Але чаму Лукашэнку нельга паказваць праўдзівую карцінку, не адмытую ад наступстваў перапоўненасці сховішчаў гною?
Грамадская арганізацыя «BELPOL» падзялілася з «Белсатам» чарговымі дакументамі ад Камітэту дзяржаўнага кантролю. Адзін з дакументаў датычыць праверкі, якую правялі за пяць дзён да паездкі Аляксандра Лукашэнкі ў Магілёўскі і Шклоўскі раёны «блізу месцаў наведвання».
Праблему ўпарадкавання перад візітам Лукашэнкі вырашаюць на вельмі высокім узроўні. З ліста старшыні Камітэту дзяржаўнага кантролю Васіля Герасімава да старшыні Магілёўскага аблвыканкаму Анатоля Ісачанкі стала вядома, што:
• На малочнай ферме ААТ «Палыкавiчы» перапоўненыя гнаясховішчы, у неналежным стане паілкі і іншае абсталяванне стойлаў, патрэбная пабелка сценаў і іншае ўпарадкаванне тэрыторыі.
• На ўсіх аб’ектах жывёлагадоўлі ЗАТ «Ніва» нясвоечасова вывозяць арганіку, выгульныя пляцоўкі перапоўненыя гноем, неабходная ўборка тэрыторыі, чыстка хатак для цялятаў.
• На ЗАТ «АСБ-Агра Гарадзец» сховішча гною перапоўненае, цялятаў не пераводзяць своечасова з індывідуальных хатак, патрэбнае навядзенне парадку на тэрыторыі.
• На ААТ «Магілёўскія насенне траў» патрэбны рамонт фасадаў і вокнаў будынкаў, вытворчых лініяў па ачыстцы насення, выбарачны рамонт ці замена брамаў у асобныя будынкі, а на тэрыторыі раскіданае смецце і металалом.
• На ЗАТ «Агракамбінат „Зара“» былыя піларама і склад насення заваленыя будаўнічымі адходамі і струхнелай драўнінай, зараслі кустамі.
• Непарадак і на камунальных аб’ектах. Навалена смецця на базе магілёўскага прадпрыемства цеплаэнергетыкі, могілкі ў вёсцы Сафіеўка зараслі і заваленыя смеццем, на тэрыторыі вакол магілёўскага тэлецэнтру трэба знесці паўразбураныя гаспадарчыя пабудовы і пачысціць тэрыторыю.
Да ліста далучаныя фота з перапоўненым гнаясховішчам і смеццем на прадпрыемствах.
,,«Аб выяўленых недахопах і парушэннях праінфармаваны Кіраўнік дзяржавы», – расказвае кіраўнік Дзяржкантролю кіраўніку Магілёўскай вобласці.
У іншых рэгіёнах і так тое самае
З іншых лістоў Дзяржкантролю, якімі з «Белсатам» падзяліўся «BELPOL», бачна, што падобныя праблемы ёсць паўсюдна.
У Гарадзенскай вобласці на прадпрыемствах КДК нядаўна заўважыў недахоп мінеральных угнаенняў (агулам 63 % ад нормы, па фосфарных – толькі 35 % ад нормы) і зрыў паставак угнаенняў з «Беларуськалію» (за студзень-люты паставілі толькі 30 % ад плану); невыкананне графіку рамонту трактароў, сеялак і машынаў для ўнясення ўгнаенняў; адсутнасць графікаў рамонту; доўгае невыкананне рамонту; прастой тэхнікі праз нясплату рамонту; неналежнае захоўванне агрэгатаў апрацоўкі глебы; рапарты пра гатовасць усёй тэхнікі пры тым, што тэхніка зламаная ці непадрыхтаваная; неналежнае захоўванне ўгнаенняў (як то адсутнасць ліста шыферу на даху складу); нізкую забяспечанасць насеннем (агулам па вобласці насеннем лёну забяспечаныя толькі на 38,8 %); недахоп ці адсутнасць пратручальнікаў насення…
На прадпрыемствах у Берасцейскай вобласці КДК нядаўна выявіў невыкананне рацыёнаў кармлення жывёлы і разгерметызацыю траншэяў з кормам, адсутнасць пасыпкі выгульных дворыкаў, нясвоечасовую вакцынацыю жывёлы.
Раней «BELPOL» перадаваў «Белсату» дакументы пра неналежнае ўтрыманне могільнікаў жывёлы, якое прыводзіць у тым ліку да раскрадання здыхляціны – і да з’яўлення яе на стале ў менскіх дзіцячых садках.
І год таму КДК правяраў аб’екты жывёлагадоўлі ў той самай Магілёўскай вобласці, але ў іншых раёнах. Пра парушэнні – у тым ліку перапоўненыя сховішчы гною – расказвалі публічна ў дзяржаўных медыях. І тры гады таму, і шэсць…

КДК асобна раскрытыкаваў Савет міністраў за непрыманне дзейных захадаў ва ўцягванні ў гаспадарчы абарот аб’ектаў дзяржаўнай маёмасці, якія выкарыстоўваюцца неэфектыўна. За 2024 год у абарот уцягнулі толькі палову планаванага – 640 аб’ектаў. А за апошнія чатыры гады нескарыстаная ці закансерваваная плошча разраслася на 804 тысячы м² і склала 3820 тысяч м² або 3,1 % ад усёй дзяржаўнай маёмасці – і аналізу прычынаў гэтага не праводзяць. Непатрэбныя будынкі нярэдка зносяць няякасна ці не цалкам, не прыбіраюць будаўнічае смецце; у мностве выпадкаў знос робяць з распрацоўкай праектнай дакументацыі, калі распрацоўваць яе не трэба.
Ну, хоць прыбраліся?
Ці паінфармаваны Лукашэнка хаця б пра сітуацыю ў Магілёўскім і Шклоўскім раёнах, незразумела. Пасля паездкі па Магілёўскай вобласці не паведамлялі пра візіты Лукашэнкі на пазначаныя праблемныя прадпрыемствы. Падчас паездкі Лукашэнка назваў будоўлю «Райаграсервісу» пад Шкловам прыкладам для курсу іншых рэгіёнаў. Крытыкаваў чыноўнікаў за паморак жывёлы і сумнеўныя схемы пры вытворчасці сыру, але ўжо пазней: па выніках паездкі ў Віцебскую вобласць.

Пад выглядам чыноўніцы журналістка «Белсату» звярнулася ў некалькі згаданых вышэй прадпрыемстваў Магілёўскай вобласці.
ААТ «Магілёўскія насенне траў» адказалі: «Чакалі прэзідэнта – канешне ж, навялі парадак». Фасады аббілі металапрофілем, сцены пафарбавалі, смецце прыбралі, «але калі скажуць, заўтра прэзідэнт, трэба нам зноў наводзіць парадак», бо падчас працы дзесьці нешта рассыплецца – трэба зноў падмятаць. Перапыталі: «А што, зноў чакаецца прыезд?» Папярэдзілі, што на ўборку трэба хаця б 4–5 гадзін.
У ААТ «Палыкавiчы» расказалі: «Тыдзень прыбіралі – але прыбралі, усё там прыбрана».
Чаму б не прыбірацца не толькі пад візіты Лукашэнкі?
Прадстаўнік «BELPOL» Уладзімір Жыгар кажа «Белсату»: сістэма Лукашэнкі характэрная тым, што людзі, якія мусілі б займацца карыснымі для дзяржавы справамі, займаюцца працай зусім не па профілі. Таму і КДК кантралюе перапоўненасць сховішчаў гною, і міліцыя такое пільнуе, каб перакласці адказнасць з сябе на выканальнікаў на месцах.
А калі б не пільнавалі, а Лукашэнка пабачыў, як было без Дзяржкантролю?
,,«Лукашэнка ўжо даўным-даўно, шмат дзесяцігоддзяў не бачыць рэальнай Беларусі, – упэўнены Жыгар. – Калі ён кудысьці прыязджае, калі толькі збіраецца прыязджаць, гэта ўсё вядома загадзя».
«Мы ведаем і памятаем цудоўна тыя выпадкі, калі нядаўна пакладзены пад прыезд Лукашэнкі асфальт зноў зрываюць. Ён бачыць тое, што ён хоча бачыць. Ён бачыць тое, пра што кажа прапаганда. Толькі рэальная Беларусь і тая Беларусь, якую паказваюць па экранах тэлевізараў, гэта далёка не адно і тое ж».
Звярнуліся па каментар да заснавальніка Youtube-каналу «Рэальная Беларусь» Арцёма Шапарава. Няўжо Лукашэнка не ведае, што адбываецца за падфарбаванымі фасадамі?
,,«Так адбываецца таму, што Лукашэнка прызначае чыноўнікаў – і гэтыя чыноўнікі спрабуюць перад Лукашэнкам выслужыцца, – адказвае Шапараў. – Усе тыя кіраўнікі, якія ёсць у Беларусі, так ці іначай залежаць не ад людзей, не ад народу Беларусі. Яны спрабуюць паказаць прыгажосць не народу Беларусі, а непасрэдна Лукашэнку».
Чыноўнікі таксама баяцца праявіць ініцыятыву, працягвае ён. Маўляў, вунь кіраўнік выканкаму вазіў салому з аднаго прадпрыемства на іншае, бо на адным быў перабор і на другім недабор, дык яго за гэта судзілі і пасадзілі. Чыноўнікі не зацікаўленыя ў высокіх надоях, а толькі ў тым, каб прасядзець на сваім месцы як найцішэй і каб не сесці за краты. Гэта прыватны гаспадар не будзе ўтойваць паморак, бо зацікаўлены ў тым, каб зарабіць, а для гэтага трэба, каб жывёла не дохла.
«У нас ва ўсім чынавенскім апараце ёсць дзве задачы: першая – жыць прыгожа, другая – не сесці хутка», – лічыць Шапараў.

Блогер лічыць, што Лукашэнка ведае пра рэальную сітуацыю ў Беларусі, але ведае і тое, што трэба паказаць прыгожую карцінку на БТ. Таму ўсё гэта адбываецца са згоды Лукашэнкі, кажа Шапараў: Лукашэнка прыедзе ў чысты калгас, на БТ пакажуць чысціню – і ўсе будуць думаць, што паўсюль добра, толькі ў іх кепска. Так не будзе агульнай хвалі незадаволеных.
Але ж Лукашэнка нямала крытыкаваў чыноўнікаў за стан гаспадаркі – згадаць хоць разнос за «абасраных кароваў». Намеснік прадстаўніка Аб’яднанага пераходнага кабінету па транзіце ўлады, былы чыноўнік Арцём Брухан адзначае, што Лукашэнка стварае сабе вобраз інспектара: падышоў, памацаў нешта, адарваў ці адламаў, што кепска трымалася. Калі трэба абгрунтаваць кадравыя рашэнні, можна знайсці, да чаго прыдрацца. Пра тое, што нешта не працуе, пакуль ён не «разнясе», Лукашэнка не задумваецца:
,,«Я думаю, што ў нейкай ступені замоўнік гэтай сістэмы, бо ён разумее, што нават калі сама сістэма не вельмі добра працуе, трэба ствараць гэтую абгортку, – разважае Брухан. – Ён разумее, што, магчыма, унутры ўсё не так добра, але ствараць для дыктатуры добры вобраз для яго вельмі важна».
Гэта ненармальна, падкрэслівае Брухан. Не мусіць быць так, што кіраўнік дзяржавы раз’язджае па ўсёй краіне, «ўсім кіруе» і кажа, што «вы без мяне нічога не можаце». Лукашэнкаўская форма суперпрэзідэнцкай рэспублікі – вельмі неэфектыўная форма кіравання дзяржавай.
У Беларусі няма нармальнага рашэння ў сацыяльна-эканамічным развіцці краіны, заяўляе Брухан. Сістэма нібы працуе толькі там, куды Лукашэнка прыехаў і «даў наганяй». Пакуль Лукашэнка ставіць у прыклад Шклоўшчыну, але і на Шклоўшчыне знойдуцца праблемы, ды й тое, што працуе на Шклоўшчыне, не абавязкова будзе працаваць, скажам, у Ганцавічах.
Ці мо беларусы вінаватыя, бо не хочуць працаваць, як украінцы, па 18 гадзінаў, як кажа Лукашэнка? Брухан перакананы, што з народам усё нармальна: беларусы працавітыя, добра ўмеюць працаваць, калі разумеюць, дзеля чаго гэта робяць. Але цяжка прыцягнуць людзей у сельскую гаспадарку, калі добры заробак хіба на пасяўной і ўборачнай. У фермера, які на сваёй зямлі гаспадар, тэхніка не прастойвала б і каровы не дохлі б.
Чыноўнікі пастаянна кажуць, што «трэба падыходзіць па-гаспадарску», адзначае Брухан. Пытае: а як падыходзіць па-гаспадарску, калі ты не гаспадар, калі нічым не валодаеш?
Юлія Цяльпук, Дар’я Форман, Алесь Наваборскі belsat.eu