Следчы камітэт растлумачыў чыноўнікам, як так сталася, што цэх перапрацоўвання мяса сумнеўнага паходжання мог месціцца ў жылым раёне сталіцы ў адным будынку з апорным пунктам міліцыі і выдаваць самому сабе паперы пра бяспеку прадукцыі. «BELPOL» здабыў гэтае тлумачэнне і перадаў «Белсату».
Цягам пяці гадоў на харчовы рынак Меншчыны завозілі мяса, якое, імаверна, выцягвалі з могільнікаў. Пра гэта стала вядома ў мінулым снежні са справаздачы Генеральнай пракуратуры Аляксандру Лукашэнку, тэкст якой «BELPOL» здабыў і перадаў «Белсату». Тады бялі выяўленыя ўдзельнікі арганізаваных групаў, якія перапрацоўвалі і прадавалі мяса жывёлінаў з могільнікаў на тэрыторыі сельскагаспадарчых прадпрыемстваў Гомельскай, Менскай і Магілёўскай вобласцяў. Недабраякасная мясная прадукцыя, якая магла змяшчаць таксічныя рэчывы, рэалізоўвалася ў тым ліку ў дашкольныя ўстановы Менску і Менскага раёну.
Праблема была не толькі ў злачынных дзеяннях адных асобаў, але і ў злачынным бяздзеянні іншых. З пазнейшага дакументу Генпракуратуры, які «BELPOL» перадаў «Белсату», сталі вядомыя маштабы праблемы з выкарыстаннем і доглядам могільнікаў, а таксама пахавання жывёлінаў неналежным чынам па-за могільнікамі. У некаторых гаспадарках жывёлу хавалі ў звычайных ямінах, а то і проста кідалі на зямлі, не закапаўшы.
Гэтаму спрыяюць і правілы абароту мясной прадукцыі, вынікае з новага ліста, які «BELPOL» здабыў і перадаў «Белсату». Ліст аб прычынах незаконнага абароту мяса старшыня Следчага камітэту Дзмітрый Гара скіраваў у сакавіку тагачаснаму прэм’ер-міністру Раману Галоўчанку. Пазней намеснік прэм’ера ў сельскай гаспадарцы Юрый Шулейка разаслаў міністрам гандлю, сельскай гаспадаркі, аховы здароўя, старшыням аблвыканкамаў і Менскага гарвыканкаму, а таксама старшыні Дзяржстандарту просьбу разглядзець узнятыя СК праблемы і распрацаваць падыходы да прапанаваных рашэнняў. Тэрмін быў пастаўлены да 26 сакавіка. Публічна пра разгляд дакументу не паведамлялі.
Як здыхляціну перапрацоўвалі пад носам у міліцыі і аддавалі ў дзіцячыя садкі
Старшыня СК дакладваў тагачаснаму прэм’еру пра справу вакол Старавойтава А. А. – імаверна, звязанага з перапрацоўваннем мяса індывідуальнага прадпрымальніка Аляксандра Аляксандравіча Старавойтава (не блытаць з намеснікам міністра аховы здароўя Аляксандрам Генадзевічам Старавойтавым). Следства выявіла, што той у 2021–2024 гадах зарганізаваў схему гандлю мясам буйной рагатай жывёлы сумнеўнага паходжання, а таксама сумнеўнымі паўфабрыкатамі з ялавічыны.
Як сцвярджае СК, Старавойтаў меў пад кантролем тры ТАА: «РэалМiтГандаль», «Аграмітстар» (спыніла дзейнасць у выніку рэарганізацыі 28 снежня 2023 года) і «Мітконер». Першая фірма закупляла, у тым ліку праз біржавыя гандляванні, мяса буйной рагатай жывёлы і перадавала другой фірме, а са студзеня 2024-га ў трэцяй, на перапрацоўванне і фасаванне. Атрыманую сыравіну змешвалі з мясам, набытым у нелегальных дастаўцаў. Следства даказала, што на перапрацоўванне паступіла не менш за 57 тонаў недабраякаснага мяса.
Нарыхтоўчы цэх быў размешчаны ў арэндным памяшканні ў жылым масіве сталіцы. Пазначаны ў лісце адрас – вул. Лідская 22 – супадае з адрасам ЖЭУ № 9 Фрунзенскага раёну Менску, пад тым жа адрасам месцяцца пункт аховы парадку, ветэрынарная клініка, дзіцячыя і дарослыя студыі танцаў і спеваў. За менш як 100 метраў – жылыя дамы і два дзіцячыя садкі.
Гэты цэх фармальна налічваў 5,5 працаўніка: бухгалтар на паўстаўкі, адзін жылоўшчык мяса, дырэктар, тэхнолаг, ветэрынар і прыбіральнік. Як сцвярджае СК, да працы з мясам прыцягвалі «розных асобаў, у тым ліку тых, якія вялі асацыяльны лад жыцця, без афармлення працоўных стасункаў і выканання патрабаванняў наконт абавязковага папярэдняга медычнага агляду».
Крыніцаю непрыдатнага мяса без дакументаў пра паходжанне, якасць і бяспеку была хатняя жывёла насельніцтва, скрадзеная жывёла сельскагаспадарчых прадпрыемстваў і мяса памерлай жывёлы, здабытае з могільнікаў і вытворчых пляцовак, сцвярджаюць следчыя.
Перапрацоўвалі не менш за тысячу тонаў прадукцыі за год, высветлілі следчыя. «Аграмітстар» і «Мітконер» называлі сябе аб’ектамі грамадскага харчавання. Як яны, так і «РэалМiтГандаль», не былі нават у Гандлёвым рэестры ці Рэестры вытворцаў.
Пасля перапрацоўвання першая фірма прадавала паўфабрыкаты гуртом і дробным гуртом розным пакупнікам, у тым ліку ГКУП «Дробнааптовая база на Заходняй». Якраз апошняя кампанія забяспечвала харчамі дашкольныя ўстановы Менску і Менскага раёну, а таксама асобныя школы і ўстановы аховы здароўя Менскай вобласці.
Што прапануюць зрабіць, каб такое не паўтарылася
Тоны здыхляціны ў мясной прадукцыі – вынік перадусім утойвання падзяжу і крадзяжу жывёлы, невыканання парадку яе пахавання і ўтрымання могільнікаў, піша старшыня СК прэм’еру. Тое, як хаваюць памерлую жывёлу, дазваляе без перашкодаў забраць трупы і звезці на продаж і перапрацоўванне. І ёсць попыт на таннае мяса, хай невядомага паходжання.
Нормы заканадаўства супраць гэтага ёсць, але не выконваюцца ў поўным аб’ёме, канстатуе СК. Відавочныя парушэнні былі праігнараваныя, хоць названыя вышэй кампаніі на сталай аснове супрацоўнічалі з ветэрынарнаю станцыяй Фрунзенскага раёну Менску і атрымлівалі ад яе ветэрынарныя пасведчанні на вырабленую прадукцыю. Разам з тым ёсць прабелы ў законах, якія СК прапануе зліквідаваць. Праблемы, якія прапанаваў развязаць СК, можна звесці ў пяць кірункаў.
1. Непрадугледжаныя абмежаваннямі на абарот прадукцыі вытворцы без належнага санітарна-гігіенічнага заключэння. Калі санітарны нагляд выявіць адсутнасць такога заключэння, то можа толькі праінфармаваць вытворцу пра неабходнасць аформіць заключэнне.
2. Дзяржаўным органам не даюць права кантраляваць выбар суб’ектам гаспадарання афіцыйнага віду дзейнасці. Рэгуляванне зведзенае да «захадаў тэхнічнага характару», вынікі якіх маюць характар рэкамендацыяў. Няма беспасярэдняй забароны на давальніцкае перапрацоўванне сыравіны (калі ўласнік мяса не прадае гэтага мяса перапрацоўніку, а толькі аддае перапрацаваць) аб’ектамі грамадскага харчавання, а аб’ёмы перапрацоўвання не рэгламентаваныя. Праз гэта цэх перапрацоўвання сумнеўнага мяса можа назвацца ўстановаю харчавання і месціцца сярод жылых дамоў.
3. Паперы не гарантуюць кантролю якасці пры выпуску прадукцыі і бяспекі ўсёй партыі. Пацверджанне адпаведнасці мясной прадукцыі прадугледжвае лабараторныя аналізы ўзораў прадукцыі, але іх выдае сам вытворца да пачатку вытворчасці, а сертыфікат даецца на партыю або серыю прадукцыі. Можна купіць крыху добрага мяса і аддаць яго на аналіз, а потым вырабляць прадукцыю з сумнеўнага мяса. Ветэрынарнае пасведчанне на прадукцыю «гарантуе» адпаведнасць сыравіны патрабаванням, але форма і парадак запаўнення дакументу не рэгламентаваныя, а адказнасць за напісанае не вызначаная. Нярэдка пасведчанні якасці і бяспекі арганізацыі выдаюць ветэрынары самой арганізацыі, адзначае СК.
4. Адміністратыўная адказнасць, прадугледжаная за парушэнні працэсу вытворчасці мясной прадукцыі «не ёсць неабходным фактарам стрымлівання», мяркуе СК.
5. Як утылізаваць ці знішчаць харчы, выбірае вытворца і сам аплочвае. Што і ў які тэрмін рабіць дзяржаўным органам, калі вытворца ўхіляецца ад утылізацыі патэнцыйнай крыніцы небяспечных інфекцыяў, не ўрэгулявана. СК наракае: сканфіскавалі ў жылым раёне Менску 3,8 тоны сумнеўнай мясной прадукцыі, больш за два месяцы развязвалі пытанне ўтылізацыі і развязалі толькі праз «патрабавальнасць органу крымінальнага пераследу».
Праблемы не з адным цэхам
Апісанае Следчым камітэтам – толькі частка праблемаў вакол кароў у Беларусі. Міністэрства ўнутраных справаў 31 сакавіка паведамляла, што за мінулы год чвэрць усіх выяўленых эканамічных злачынстваў была ўчыненая ў сельскай гаспадарцы, а 30 % з тых была звязаная з неналежным абаротам буйной рагатай жывёлы. У 2025-м ужо распачалі 66 крымінальных справаў за крадзеж і хабар у сельскай гаспадарцы, а таксама ўтойванне падзяжу.
МУС прыводзіць такі нядаўні прыклад. У Талачынскім раёне выявілі, што дырэктар прадпрыемства ўтойваў паморак жывёлы, загадваў падначаленым прадаваць тушы памерлай жывёлы мясцовым жыхарам і запісваць у дакументах, што жывёліны не памерлі, а былі наўмысна забітыя. Падобныя факты, паводле МУС, былі выяўленыя ўва ўсіх рэгіёнах.
Яшчэ адзін прыклад ад МУС – з Віцебскай вобласці. Там ветэрынар аднаго з мясаперапрацоўчых прадпрыемстваў сістэматычна атрымліваў хабар ад сельскагаспадарчых арганізацыяў Віцебскага, Гарадоцкага, Лёзненскага, Сенніцкага і Шумілінскага раёнаў за прыём мяса буйной рагатай жывёлы пры парушэнні ветэрынарна-санітарных правілаў. Толькі пераводаў на ягоны рахунак налічылі на 26 тысячаў рублёў. Такія выпадкі былі зарэгістраваныя ў Берасцейскай вобласці.
У Полацкім раёне, як тыдзень таму расказала МУС, 27-гадовы кіраўнік сельскагаспадарчага прадпрыемства не зарганізаваў працы ў належным наглядзе і ўтрыманні буйной рагатай жывёлы, вакцынацыі і прафілактыкі. То бок каровы ў гаспадарцы дохлі ледзь не штодня.
Алесь Наваборскі belsat.eu
