Рэгулятар давёў да банкаў, як яны мусяць распараджацца грашыма: больш крэдытаў даваць не на імпартныя тавары, а на беларускія, не на кватэры на другасным рынку, а на новабудоўлі, а прадпрыемствам – не на праяданне, а на развіццё бізнесу. Эканамістка Настасся Лузгіна растлумачыла «Белсату», навошта гэта робіцца і чаго чакаць беларусам.
Першы намеснік старшыні Нацыянальнага банку Аляксандр Ягораў 17 красавіка сустрэўся з топ-менеджарамі беларускіх банкаў і расказаў ім, куды дзяваць грошы.
Грошы маюцца – праектаў бракуе
Найперш, паводле чыноўніка, фінансавыя арганізацыі мусяць даваць прадпрыемствам, у тым ліку малому бізнесу, гэтак званыя інвестыцыйныя крэдыты. Усе падрабязнасці прапісалі ў адмысловай пастанове Нацбанку, ухваленай 11 красавіка, аднак тэксту дакументу не публікавалі.
Эканамістка даследчага цэнтру BEROC Настасся Лузгіна растлумачыла «Белсату», што ідзецца пра крэдыты, груба кажучы, не на заробкі работнікам, а на развіццё бізнесу:
«Гэта ўкладанне ў пэўныя праекты, гэта можа быць, напрыклад, развіццё дзейнага прадпрыемства, купля абсталявання, тэхналогіяў, будаўніцтва новай вытворчай лініі або праект з нуля, запуск новага бізнесу».
Гэта робіцца, каб падштурхнуць эканамічны рост, толькі вось праблема – знайсці такія інвестыцыйныя праекты. Гэта прызнаў нават першы намеснік кіраўніка «Беларусбанку» Дзмітрый Грышчанкоў. Ён кажа, што грошай больш, чымся прапановаў, куды іх укласці:
«На гэты год мы бачым, што выдадзім інвестыцыйных крэдытаў больш як на 3 мільярды рублёў. Заданне ў нас – 3,4 мільярда. Не на ўвесь аб'ём у нас сёння сфармаваны попыт. Мы сёння бачым, што мусім яшчэ працаваць і прапанаваць кліентам гэтае крэдытаванне».
Дый не кожную ініцыятыву банкі падтрымаюць: фінансавыя арганізацыі мусяць быць упэўненыя, што пазычальнік верне грошы, таму пільна спраўджваюць бізнес-план ды іншыя дакументы, адзначае Лузгіна:
«Проста так, вядома ж, банк крэдыт не дасць. Банк пацікавіцца, навошта грошы, будзе трэба паказаць, якая норма прыбытковасці чакаецца, якія тэрміны акупнасці праекту».
Каб кантраляваць выдаванне такіх пазыкаў, рэгулятар увядзе новы паказнік – разліковую велічыню стандартнай рызыкі ў рублёвых крэдытах юрыдычным асобам на тэрмін больш за тры гады.
Ад гэтага паказніку залежаць адсоткавыя стаўкі пазык. Пакуль такая велічыня разлічваецца на ўсе крэдыты, што выдаюць кампаніям. Банкі маглі пазычаць грошы, напрыклад, на заробкі пад ніжэйшы адсотак, а на інвестыцыі – пад вышэйшы, аднак у сярэднім патрабаванне выконвалася. Цяпер жа інвестыцыйныя крэдыты вылучаць у асобны артыкул, і «гуляцца» з адсоткамі банкі больш не змогуць, растлумачыла экспертка:
«Цяпер пастанавілі кантраляваць, каб, крый божа, банкі не перавысілі вось гэтую зададзеную велічыню менавіта ў інвестыцыйных доўгатэрміновых крэдытах, бо іх дзяржава цяпер ставіць у прыярытэт».
Іншыя ўказанні Нацбанку наўпрост датычаць крэдытаў, якія любяць браць фізічныя асобы.
Другасная нерухомасць – на другі план
Рэгулятар загадаў банкам больш пазычаць на новабудоўлі, а не на жытло на другасным рынку. Усё дзеля «святарнай каровы» – разгону эканомікі. Калі крэдытаваць куплю гатовай нерухомасці, то гэта ніяк не ўплывае на рост ВУПу. А вось грошы на новае жытло могуць стацца допінгам для эканомікі.
«Мы ведаем, што галоўная задача цяпер – дасягнуць сёлета запаветных 4 % росту ВУПу. Калі мы даём пад новае будаўніцтва, то гэта робіць унёсак у рост ВУПу. Яны прагнуць прастымуляваць менавіта будаўніцтва, бо гэта буйная галіна ў Беларусі», – кажа Настасся Лузгіна.
Экспертка канстатавала, што цяжка рабіць прагнозы, як такія захады адаб'юцца на рынку нерухомасці і на цэнах на кватэры. Можна меркаваць, што крэдыты на новабудоўлі будуць таннейшыя за пазыкі на другаснае жытло. «Гэта можа знізіць попыт на другасным рынку», – дапускае суразмоўца. Адпаведна, у гэтым сегменце цэны могуць крыху знізіцца.
Аднак узнікае пытанне, ці здолеюць забудоўнікі пашырыць прапанову:
«Можа павялічыцца попыт на новае жытло, і тут пытанне ў магчымасцях, наколькі забудоўнікі гатовыя да росту гэтага попыту».
Агулам такі крэдытны сепаратызм на рынку нерухомасці можа дабавіць беларусам галаўнога болю. Напрыклад, нехта захоча купіць жытло ў пэўным раёне, дзе новыя дамы не будуюцца, або будзе мець патрэбу пераехаць пільна (новабудоўлі звычайна купляюць на стадыі будаўніцтва, і трэба чакаць), аднак крэдыт будзе даражэйшы ці патрабаванні да пазычальніка будуць больш жорсткія ў параўнанні з першасным рынкам.
Да таго ж могуць пацярпець асобы, якія бяруць кватэры, не каб жыць там, а ўкласці грошы. Такія інвестары могуць адвярнуцца ад новабудоўляў, бо існуе пагроза, што потым перапрадаць нерухомасць будзе складаней, яна ўжо будзе лічыцца другаснаю:
,,«Напрыклад, нехта купіў новабудоўлю, зрабіў там рамонт і задумаў перапрадаць, а з перапродажам могуць узнікнуць праблемы. Гэта можа адбіцца на попыце на першасным рынку. Рынак нерухомасці ўзаемазалежны, і таму ўмяшанне дзяржавы можа прывесці тут да перакосаў».
Імпарту – бой
Яшчэ адзін загад рэгулятара датычыць спажывецкіх крэдытаў, якія беларусы апошнім часам хапаюць як шалёныя.
Банкам даручылі «засяродзіцца на выдаванні спажывецкіх крэдытаў, што забяспечваюць падтрыманне айчынных вытворцаў», а вось грошай на імпартныя тавары, наадварот, даваць менш. Мэты такой захады не хаваюць: скараціць імпарт, што вымывае валюту з краіны.
Настасся Лузгіна канстатавала, што пакуль зарана сцвярджаць, ці перамогуць улады ў змаганні з імпартам такім чынам, бо невядома, як менавіта банкі будуць выконваць гэты загад. Цалкам жа пазычаць грошы на завозныя тавары не перастануць.
Да таго ж найбольшы ўплыў на крэдытаванне робяць не адсоткавыя стаўкі, а хуткасць, з якою багацеюць беларусы.
«Аб'ёмы крэдытавання залежаць ад прыбыткаў насельніцтва. Калі растуць прыбыткі, то более магчымасцяў узяць пазыку», – зазначыла экспертка цэнтру BEROC.
Адпаведна, калі спажывец мае грошы і хоча купіць нешта імпартнае, то яго не спыніць таннейшы крэдыт на беларускі адпаведнік.
Зрэшты, банкі маюць магчымасці скараціць выдаванне пазык на імпарт, і ў такім выпадку тэмпы, з якімі Беларусь завозіць тавары з-за мяжы, сапраўды могуць запаволіцца, прызнае Лузгіна. Аднак істотна спажывецкае крэдытаванне скароціцца, калі ў краіне пачнуць падаць заробкі:
«Калі прыбыткі зніжаюцца, узяць крэдыт робіцца цяжэй. І людзі пераразмяркоўваюцца на больш ашчадныя пакупкі, і тут акурат гэта могуць быць беларускія тавары».
Нясіце вашыя грошыкі
І, нарэшце, апошняя ініцыятыва Нацбанку, што датычыць беларусаў, – павелічэнне доўгатэрміновых безадзыўных дэпазітаў. Банкам выгадныя грошы, якія ляжаць доўга і якія нельга забраць заўчасна. Паводле рэгулятара, уклады тэрмінам да аднаго года мусяць даваць менш прыбытку, і дзякуючы гэтаму беларусы захочуць надоўга развітвацца з сваймі грашыма ды будуць класці іх на працяглыя дэпазіты.
Суразмоўца «Белсату» канстатавала, што памер адсоткавай стаўкі сапраўды ўплывае на рост дэпазітаў, «калі стаўкі павышаюцца адносна ўсіх астатніх інструментаў».
Акрамя таго, беларусы нясуць у банкі «залішнія» грошы, што з'явіліся дзякуючы росту прыбыткаў:
«У людзей былі свабодныя рэсурсы, частку маглі пакласці на дэпазіт. Адпаведна, калі рост заробкаў запаволіцца, могуць знізіцца і тэмпы росту дэпазітаў».
Аднак галоўны чыннік тут – агульная сітуацыя ў эканоміцы. Калі беларусы пабачаць набліжэнне крызісу, аніякімі адсоткамі іхныя грошы ў банкі не завабіш:
,,«Мы бачым, ужо цяпер людзей нервуе рост цэнаў. Як будзе развівацца інфляцыйная сітуацыя, калі рэалізуюцца пэўныя рызыкі, насельніцтва, як любы інвестар, пачне шукаць больш надзейны варыянт, а не больш прыбытковы. А ў Беларусі гэта ўсё адно цвёрдыя валюты: долар і еўра. Нельга сказаць, што беларусы стоадсоткава давяраюць беларускаму рублю».
Такім чынам, беларусам паказнікі Нацбанку – да лямпачкі.
«Калі на банкі можна адміністрацыйным рэсурсам уздзеяць, даводзіць нейкія мэтавыя паказнікі, то да насельніцтва такія мэтавыя паказнікі не давядзеш», – падсумавала Настасся Лузгіна.
Сцяпан Кубік belsat.eu
