Так робяць на беларускіх межах з краінамі Еўразвязу, але для расейскай мяжы гэта штосьці новае.
Яшчэ нядаўна беларусы маглі адносна спакойна трапіць з-за мяжы на радзіму, мінуўшы допыт на беларускай мяжы: можна было прыехаць у Калінінградскую вобласць Расеі і адтуль паляцець у Беларусь. Як даведаўся «Вот Так», цяпер і гэты шлях рызыкоўны: расейскія сілавікі пачалі дапытваць тых, хто неяк звязаны з Украінай або ездзіў туды.
Калінінград – колішні нямецкі Кёнігсбэрг, колішняя сталіца Усходняй Прусіі. Па выніках Другой сусветнай вайны Усходнюю Прусію раздзялілі між Польшчай і СССР, паўночную палову ўключылі ў склад РСФСР, немцаў і прускіх літоўцаў адтуль выселілі. Пасля распаду СССР Калінінградская вобласць засталася ў складзе Расейскай Федэрацыі і стала паўэксклавам: наземнай мяжы з іншымі суб’ектамі РФ вобласць не мае, мяжуе толькі з Польшчай і Літвой. З Беларуссю не мяжуе, але між расейскай вобласцю і тэрыторыяй Беларусі даволі кароткі «сувальскі калідор».
Беларусы карысталіся гэтым і тым, што пры палётах з Расеі ў Беларусь не трэба праходзіць пашпартны кантроль, каб пазбегнуць допытаў пры паездках на радзіму. Прыязджалі ў Калінінградскую вобласць «па зямлі», выляталі самалётам у Беларусь.
З нядаўняга часу ў чатах пра пераход мяжы сталі пісаць пра больш пільны кантроль пры ўездзе ў саму Калінінградскую вобласць: асаблівую ўвагу надаюць тым, хто мае хоць нейкія сувязі з Украінай. Гэта можа быць пячатка ў пашпарце аб ранейшых паездках ва Украіну (якая да пачатку поўнамаштабнай вайны была папулярным турыстычным напрамкам у беларусаў), месца нараджэння і іншыя дэталі, якія дазваляюць звязаць чалавека з Украінай.
Калі сувязь знойдуць, можа пагражаць шматгадзінны допыт супрацоўнікамі расейскіх спецслужбаў.
Пра Украіну там пыталі і раней, расказвае «Вот Так» адзін з падарожнікаў:
,,«Гартаўшы пашпарт, яны заўсёды пыталі мяне некалькі пытанняў: з якой мэтай ездзілі, ці ёсць ва Украіне сваякі? Казаў, што ездзіў на мора, сваякоў няма, на гэтым увесь допыт і сканчаўся. Складалася ўражанне, што ім проста трэба было выканаць некаторыя фармальнасці. Аднак на гэты раз усё пайшло па нязвыклым і нядобрым для мяне сцэнары».
Дакумент мужчыны адклалі ў бок, прапусцілі іншых пасажыраў аўтобуса, а яго павялі на «дадатковую праверку» ў асобны кабінет. Памежнік паклікаў «чалавека ў цывільным», які выглядам і паводзінамі нагадаў мужчыну супрацоўніка расейскай Федэральнай службы бяспекі. Той адразу перайшоў да пагрозаў.
З’явіўся яшчэ адзін супрацоўнік, які стаў казаць мужчыну, што той «папаўся» і што ёсць звесткі пра паездкі падарожніка ва Украіну і ўдзел у пратэстах у Беларусі (у якіх ён напраўду не ўдзельнічаў). Мужчыну прыгразілі перадаць яго ў беларускі КДБ, запатрабавалі разблакаваць тэлефон.
,,«Потым у нейкі момант ФСБ-шнік мне кажа: усё, уліп ты па самыя вушы, капец табе, рыхтуйся да падвалаў КДБ. Зрабіў паўзу, паглядзеў на мяне і сказаў, што ёсць адзін шанц усё выправіць: расказаць усё, што мне вядома пра маіх знаёмых – беларусаў і расейцаў – якія альбо збіраюцца ў дабрабаты, альбо данацяць на ЗСУ, альбо збіраюць грошы на дроны і іншы рыштунак», – згадвае падарожнік.
Паралельна з гэтымі пытаннямі сілавік паказваў асобных людзей са спісу кантактаў на тэлефоне мужчыны і патрабаваў расказаць пра іх. Падчас шматгадзіннага допыту меркаваны супрацоўнік ФСБ перыядычна адрываўся і паўтараў прапагандысцкія штампы аб ворагах Расеі.
У рэшце рэшт, не знайшоўшы нічога сур’ёзнага і не здолеўшы схіліць суразмоўцу да супрацы, сілавік сказаў падарожніку збіраць рэчы і садзіцца на бліжэйшы аўтобус. Адразу пасля гэтага мужчына выправіўся ў Польшчу: ён упэўнены, што ад сапраўды вялікіх праблемаў яго выратавала толькі тое, што ў яго тэлефоне не было ніякага «кампрамату».
Іншы падарожнік сказаў «Вот Так», што яму падчас допыту паказвалі фота двух мужчынаў, быццам бы беларусаў, якія, па словах сілавікоў, збіраліся далучыцца да Збройных сілаў Украіны і былі затрыманыя пры ўездзе ў Калінінград. Яму паказвалі сканы беларускіх пашпартоў, таксама патрабавалі разблакаваць тэлефон.
,,«Наколькі я зразумеў, у гэтых хлопцаў падчас такой вось праверкі знайшлі доказы таго, што яны едуць ва Украіну: кантакты, перапіску. Мяркуючы па тым, што я пачуў, гэта былі не адзіныя выпадкі за апошні час», – кажа мужчына.
Адміністратар аднаго з чатаў пра пераход мяжы расказаў «Вот Так», што цяпер сілавікі на калінінградскай мяжы «размаўляюць» з кожным, хто ўязджае ці выязджае, і пры гэтым мае ўкраінскае грамадзянства, месца нараджэння ва Украіне ці УССР або пазнакі ў пашпарце аб наведванні Украіны (незалежна ад даўніны). Паводле адміністратара, гэта пачалося пасля тэракту ў «Крокусе». Дапытваюць пра родзічаў ва Украіне, родную мову, стаўленне да вайны ва Украіне і да расейскіх уладаў, часам (але не заўсёды) пагражаюць або ціснуць.
Ілля Лысюк vot-tak.tv / Алесь Наваборскі belsat.eu
