І што прымусіла правіцеля «успомніць» пра рынак «ненавіснага Захаду»?
На нарадзе 22 ліпеня Лукашэнка заявіў аб неабходнасці «знайсці шляхі супрацы» з Еўразвязам, нагадаўшы, што «класці яйкі ў адзін кош ні ў якім разе нельга». Чаму ён знянацку загаварыў пра сяброўства з «ненавісным Захадам» і ці атрымаецца павялічыць беларускі экспарт у ЕЗ?
Паводле Лукашэнкі, кантакты з ЕЗ не страчваюцца, нягледзячы ні на што.
,,«Гэта нашыя суседзі – Еўрапейскі звяз. З імі патрэбна знайсці шляхі супрацы. Калі ім патрэбна штосьці купіць, а нам патрэбна прадаць у іх на рынку – гэта ўзаемавыгадны інтарэс. Як бы палітыкі ні намагаліся ўзвесці бар’еры, калі бізнесу патрэбна, ён знойдзе шляхі, каб прабіцца на тыя ці іншыя рынкі», – упэўнены правіцель.
Ён нагадаў, што «яйкі ў адзін кош класці ні ў якім разе нельга» і што «чым болей кошыкаў, тым лепей».
Гэтая нарада была прысвечаная развіццю прамысловасці, і Лукашэнка назваў Расею і Кітай традыцыйнымі гандлёвымі партнёрамі Беларусі.
Тэза пра дыверсіфікацыю вонкавага гандлю гучыць не ўпершыню: яшчэ ў 2016 годзе ў дырэктыву аб умацаванні эканамічнай бяспекі дзяржавы ўнеслі палажэнне аб размеркаванні экспарту роўнымі часткамі паміж Еўразійскім эканамічным саюзам, Еўразвязам і краінамі далёкай дугі – Азіі, Афрыкі, Паўднёвай Амерыкі.
У 2019 годзе Лукашэнка казаў пра формулу на нарадзе з урадам, якім у той час кіраваў Сяргей Румас. Тады ў разгары была харчовая вайна з Расеяй і канфлікт з увагі на брудную нафту.
А што цяпер?
«Рэжым у Беларусі разумее, што неабходны доступ да цвёрдай валюты, а гэта значыць, што трэба наладжваць экспарт у Еўразвяз», – сказаў у каментары «Белсату» эканаміст Віталь Алейнік.
Звесткі Еўрастату сведчаць: экспарт Беларусі ў ЕЗ летась абрынуўся на 55 % год да года. А калі параўноўваць з 2021-м, то падзенне склала ажно 74,5 %. Адначасова імпарт з Еўразвязу летась вырас на 24 % год да года і ледзь не дасягнуў максімуму за апошнія дзесяць гадоў. Дэфіцыт гандлю Беларусі з ЕЗ летась – € 6,7 млрд, паводле Статыстычнай службы Еўразвязу. Паводле Белстату, у мінулым годзе адмоўнае сальда гандлю з краінамі па-за СНД, куды ў тым ліку ўлучаныя чальцы ЕЗ, склала $ 6 млрд (у пераліку каля € 5,5 млрд).
Пры гэтым агульны экспарт тавараў з Беларусі апошнія тры гады моцна не вагаўся, аднак змяніліся кірункі паставак. Белстат хавае падрабязную статыстыку па краінах, даючы толькі разбіўку на краіны СНД і астатнія дзяржавы. З гэтых звестак вынікае, што экспарт партнёрам па-за СНД упаў з $ 16 млрд у 2021 годзе да $ 13 млрд у 2023-м. Гэтае падзенне скампенсавалі пастаўкі ў краіны былога Савецкага Саюзу і амаль усё тут прыпадае на Расею.
Незалежныя эканамісты пасціралі языкі, папярэджваючы пра небяспеку такой татальнай прывязкі да адной краіны, а ў нашым выпадку – дзяржавы, што развязала вайну ва Украіне і зазнае за гэта санкцыі. Логіка простая: калі галоўны партнёр з любой прычыны перастане купляць твае тавары, куды іх падзенеш і дзе атрымаеш за іх грошы?
І гэта не кажучы, што апошнім часам Беларусь узмацніла залежнасць ад расейскай інфраструктуры: багата экспарту ідзе праз тэрыторыю суседняй краіны, і Масква цяпер мае магчымасць заблакаваць гэтыя пастаўкі, напрыклад, падвысіўшы тарыфы на перавоз грузаў. І ніхто не дасць гарантыі, што Расея не згадае гэты аргумент у якой-кольвек спрэчцы з уладамі ў Менску.
Віталь Алейнік сумняецца, што без палітычных крокаў эканамічную праблему экспарту ўдасца развязаць:
,,«Некалькі гадоў казалі, што будзем трымаць палітвязняў да апошняга, але настаў такі эканамічны момант, калі зразумелі, што без прынцыповых крокаў, якія датычаць і палітвязняў, і гібрыднай атакі на мяжы, і суўдзелу ў вайне ва Украіне немагчыма ўплываць на гандлёвыя плыні і неяк стрымліваць санкцыйны ціск».
Як мяркуе суразмоўца «Белсату», цяперашнія ўлады «успомнілі» пра існаванне еўрапейскага рынку праз праблемы ў гандлі з Усходам. Залежнасць ад Расеі і Кітаю эксперт назваў прыгонніцкай.
«Мы маем каласальны рост пратэрмінаванай вонкавай дэбіторскай запазычанасці, калі вы аддаяце тавар, але грошы за яго не атрымоўваеце. З пачатку года гэты паказнік вырас амаль на 15 %. У такіх варунках, калі вы цалкам залежныя ў вонкавым гандлі ад Усходу і калі гэта пачынае выкарыстоўвацца супраць вас, вам могуць папросту не плаціць. І вы нічога не можаце зрабіць, бо вы цалкам залежыце ад гэтых краінаў», – растлумачыў Алейнік.
Эканаміст даследчага цэнтру BEROC Анатоль Харытончык на брыфінгу 22 ліпеня заявіў журналістам, што намаганні дыверсіфікаваць гандлёвыя патокі – слушныя:
«Вядома, санкцыі шкодзяць эканоміцы. І апошні пакет, натуральна, непрыемны, аднак мяркую, што ягоныя эфекты будуць звязаныя з тым, што і надалей будуць адаптавацца і людзі, і бізнес, і дзяржава да новых умоваў, і будуць фармавацца новыя ланцужкі паставак: калі раней было два пасярэднікі, цяпер будзе пяць, было пяць – стане восем. У выніку мы ўбачым узмацненне або падтрыманне высокага цэнавага ціску».
А палітычны аглядальнік радыё «Свабода» Валерый Карбалевіч не заўважыў нічога надзвычайнага ў загадзе Лукашэнкі знайсці новыя кошыкі для беларускіх яек.
«Гандаль захоўваецца, і таму цалкам нармальна, лагічна і рацыянальна не губляць рынак ЕЗ, а па магчымасці і пашырыць рынкі збыту. Пакуль усе спробы пашырыць экспарт у краіны «далёкай дугі» не вельмі атрымліваюцца. Калі вынесці за дужкі рынкі Расеі і Кітаю, то ва ўсе астатнія краіны не надта прасоўваецца беларускі экспарт, нягледзячы на візіты Лукашэнкі ў Афрыку, Манголію, яшчэ кудысьці», – сказаў Карбалевіч «Белсату».
Ён пры гэтым звярнуў увагу, што чыноўнікі не атрымалі ад кіраўніка рэжыму дакладных лічбаў:
,,«Загад такі абстрактны: не было нейкіх лічбаў, што даводзім да вас такія лічбы, каб вы дасягнулі гэтых лічбаў. Была задача не губляць рынкі і па магчымасці не губляць іх. Ну, будуць старацца, а як старанне вымераць?»
Сцяпан Кубік belsat.eu
