Нямеччына 15 красавіка канчаткова адмовілася ад атамнай энергетыкі. Тым часам Польшча выбірае месца пад сваю першую АЭС, ад атамнай энергетыкі не збіраюцца адмаўляцца французы, брытанцы, шведы і фіны… Калі ў беларусаў з’явіцца выбар, ці захочуць яны адключаць БелАЭС?
«Белсату» пра гэта расказалі сябра рады беларускай экалагічнай арганізацыі «Экадом» Ірына Сухій і адмыслоўца ў галіне ўстойлівага развіцця і энергетыкі Таццяна Новікава. Гэта працяг размовы, першая частка якой – пра «ядравы рэнесанс» і цану пытання – тут.
Прыклад немцаў удалы?
З адмовай ад атамнай энергетыкі ў Нямеччыне здарыўся кур’ёз: пакуль збіраліся закрываць АЭС, вырасла спажыванне вугалю – самай «бруднай» крыніцы энергіі. А калі Беларусь адключыць Астравецкую АЭС, ці не здарыцца падобнае?
Новікава смяецца: казаць, што «немцы адмовіліся ад АЭС, таму вырасла спажыванне вугалю», гэта як казаць, што «вецер дзьме, бо дрэвы хістаюцца». Рэч у тым, што ў 2022 годзе праз вайну ва Украіне і шалёны рост цэнаў на газ давялося зніжаць спажыванне газу і паліць больш вугалю, што само па сабе не звязанае з АЭС. Аднаўляльныя крыніцы энергіі ў Нямеччыне генеравалі ў разы больш энергіі, чым газ ці атам, і толькі ў сітуацыі рукатворнага «нярынкавага» крызісу давялося спажыць вугаль як экстранную опцыю. Пры гэтым доля вугалю ў генераванні энергіі вырасла толькі на некалькі адсоткаў, і калі вугальныя электрастанцыі пачалі вырабляць на 8,4 % больш энергіі, то сонечныя пачалі вырабляць на 19,5 % больш, ветравыя – на 9,4 % больш.
Сухій кажа, што прыклад Нямеччыны ўсё ж удалы – хіба трэба было лепей рыхтавацца і пазбягаць залежнасці ад адной ненадзейнай крыніцы, але калапсу не здарылася. І нават пры большай залежнасці ад атамнай энергетыкі можна падрыхтавацца да пераходу на іншыя крыніцы: Сухій згадвае, як Ігналінская АЭС вырабляла пад 90 % энергіі ў Літве, але «калі яе выключылі, ніхто не застаўся без святла». І эканоміка Літвы пазней змянілася так, што пачала спажываць значна менш энергіі.
Таццяна Новікава звяртае ўвагу на тое, што ў Нямеччыне, як у Францыі і Брытаніі, быў амаль поўны цыкл пабудовы і працы АЭС – цэлая індустрыя, флагманам якой застаўся «Siemens». Знішчэнне цэлай галіны, кажа яна, можа здавацца вар’яцтвам, але гэта прадуманы крок, які «базуецца на тым, што немцы ўмеюць добра лічыць»: пралічылі рызыкі эксплуатацыі, вываду з эксплуатацыі і захавання ядравага паліва, аб’ём «эканамічнага галаўнога болю». Той жа «Siemens» цяпер ёсць флагманам у абсталяванні для аднаўляльных крыніцаў энергіі. Таму, рэзюмуе яна, Нямеччына – добры прыклад таго, у які бок рухацца. Таксама добрыя прыклады – краіны Балтыі, Данія.
У Нямеччыне, заўважае Сухій, ёсць добры і яшчэ не скарыстаны патэнцыял для вадароднай энергетыкі. Рэч у тым, што вятры дзьмуць нестабільна, а сонца «адключаецца на ноч», і гэта трэба неяк кампенсаваць: або з «брудных» крыніцаў, або праз арганізацыю сховішчаў «чыстай» энергіі. Але вадарод можна выкарыстоўваць не толькі як «чыстае» паліва, але і як ускоснае «сховішча лішняй энергіі» з альтэрнатыўных крыніцаў: калі ёсць шмат ветракоў, якія даюць столькі энергіі, колькі не трэба на гэта момант, лішнюю энергію ветру можна пускаць на вытворчасць вадароду.
АЭС не была патрэбная Беларусі – і можа адключыцца незалежна ад жадання беларусаў
Пры тым энергабалансе, што мела Беларусь, пабудова АЭС не была патрэбная – уладам Беларусі давялося шукаць, куды б падзець энергію. Сухій разважае: можна было б сказаць, што свая АЭС пазбавіць Беларусь залежнасці ад расейскага газу, але ж сама АЭС расейская і паліва да яе ідзе з Расеі.
У Беларусі ёсць магчымасць адмовіцца як ад атамнай энергетыкі, так і ад выкапнёвых крыніцаў энергіі. На просьбу «Экадому» ў 2018 годзе нямецкія навукоўцы зрабілі даследаванне, у якім паказалі эканамічна выгадны сцэнар таго, як гэта можа адбыцца да 2050 года коштам энергіі ад сонца, ветру, біямасы і іншых крыніцаў, а таксама праз падвышэнне энергаэфектыўнасці.
«Варта чакаць, што ў найбліжэйшую пяцігодку будзе спынены на планавы рамонт не толькі першы энергаблок БелАЭС, але і другі энергаблок, і інтэрвалы планавых рамонтаў будуць падаўжацца і падаўжацца, пакуль не пяройдуць у вечнасць», – прагназуе Новікава.
Яна лічыць пытанне АЭС «балючай тэмай» і «ідэяй фікс» ды кажа: не будзе такой светлай будучыні, у якой Беларусі спатрэбіцца АЭС. У Беларусі ёсць патэнцыял для гідраэнергетыкі, патрэбы сельскай гаспадаркі можна прынамсі часткова пакрыць біягазавымі сістэмамі на адкідах гэтай самай гаспадаркі, цяжкая прамысловасць усё роўна стратная і патрабуе мадэрнізацыі – а значыць, мае рабіцца больш энергаэфектыўнай.
Але пераход з атаму і газу на «чыстую» энергетыку патрабуе грошай. Эканомія ад някупленага газу закрые выдаткі на аднаўляльную энергетыку, але, кажа Сухій, праблема ў тым, што спачатку трэба тую энергетыку збудаваць, а эканомія з’явіцца пазней. Таму трэба, каб краіна спачатку зрабілася інвестыцыйна прывабнай.
Алесь Наваборскі belsat.eu
