Ізраіль усё такі наважыўся на наземную аперацыю супраць «Хізбулы» ў паўднёвым Ліване. Чакаецца, што ўварванне Цагалю будзе абмежаваным і непрацяглым, але досвед аналагічных канфліктаў паказвае, што аперацыя можа стацца цяжкім выпрабаваннем для Ізраілю. «Белсат» апавядае, чаго чакаць ад новай ліванскай вайны.
Анатомія канфлікту
Наземная аперацыя Цагалю ў Ліване ёсць кульмінацыяй 11-месячнага канфлікту паміж Ізраілем і «Хізбулою». Радыкальная шыіцкая групоўка падтрымала «Хамас», што ўчыніў тэрарыстычны напад на Ізраіль 7 кастрычніка 2023 года, і з таго часу рэгулярна абстрэльвала памежныя раёны Ізраілю. У адказ Цагаль наносіў кропкавыя авіяўдары па аб’ектах баевікоў.
Спачатку сітуацыя трымалася ў межах абмежаванага абвастрэння, аднак з канца вясны пачала назірацца ўстойлівая тэндэнцыя да эскалацыі. У асобныя дні «Хізбула» выпускала па тэрыторыі Ізраілю некалькі сотняў ракетаў. Агулам з кастрычніка 2023 года ў выніку нападаў з боку баевікоў «Хізбулы» загінулі дзясяткі цывільных асобаў і вайскоўцаў, ад 60 да 100 тысячаў чалавек былі вымушаныя эвакуявацца.
У верасні 2024 года ізраільскі ўрад дадаў да афіцыйных мэтаў вайны вяртанне жыхароў паўночных рэгіёнаў Ізраілю ў свае дамы, пакінутыя пасля абстрэлаў з боку баевікоў. Неўзабаве пасля гэтага ізраільскія спецслужбы ўчынілі маштабную дыверсію: у Ліване адбыліся масавыя выбухі прыладаў сувязі (пэйджары і рацыі), якімі карысталіся чальцы «Хізбулы». Дзясяткі баевікоў загінулі, каля 3600 асобаў атрымалі раненні.
Адначасова Ізраіль падцягнуў рэзервы да мяжы з Ліванам і распачаў інтэнсіўныя паветраныя атакі на інфраструктуру «Хізбулы». 27 верасня ў выніку авіяўдару загінулі лідар «Хізбулы» Хасан Насрала і шэраг высокапастаўленых камандзіраў групоўкі.
Страты баевікоў за апошнія два тыдні выглядалі настолькі ашаламляльна, а рэакцыя «Хізбулы» настолькі слабай і неэфектыўнай, што стала ясна: лепшага моманту для ўварвання Ізраілю ў паўднёвы Ліван можа ўжо не быць.
,,«Ліквідацыя Насралы ‒ важны крок, але не апошні. Каб бяспечна вярнуць нашых жыхароў паўночных раёнаў у іхныя дамы, мы задзеім усе нашыя магчымасці, у тым ліку вас», ‒ заявіў міністр абароны Ёаў Галянт, звяртаючыся да ізраільскіх вайскоўцаў.
Увечары 30 верасня Ізраіль папярэдзіў Вашынгтон пра намер распачаць абмежаваную наземную аперацыю, каб зліквідаваць пагрозу для ізраільскага насельніцтва на поўначы краіны. Неўзабаве медыі паведамілі, што ліванская армія пакідае свае пазіцыі на поўдні, каб не стацца баком канфлікту.
У ноч на 1 кастрычніка ізраільскія вайскоўцы мінулі мяжу з Ліванам пры агнявым падтрыманні артылерыі і авіяцыі. Уварванне ўзначаліла элітная 98-ая паветрана-дэсантная дывізія Цагалю, якая раней ваявала ў сектары Газа. А ўдзень «Хізбула» ўчыніла новы ракетны абстрэл цэнтральных раёнаў Ізраілю.
Рэзалюцыя 1701 як арыентыр
«Армія абароны Ізраілю пачала абмежаваныя, лакалізаваныя і цэлевыя наземныя рэйды на аснове дакладнай выведнай інфармацыі супраць тэрарыстычных аб'ектаў і інфраструктуры «Хізбулы» ў паўднёвым Ліване», ‒ зазначалася ў афіцыйным паведамленні Цагалю, распаўсюджаным уначы.
У Цагалі патлумачылі, што «Хізбула» пераўтварыла ліванскія вёскі ў памежжы ў свае вайсковыя базы, якія мусілі стацца плацдармам для ўварвання ў Ізраіль «у стылі 7 кастрычніка».
Стратэгічныя мэты сухаземнай аперацыі Ізраілю зразумелыя: знішчыць інфраструктуру «Хізбулы» ў памежных раёнах і стварыць дэмілітазаваную зону, каб у баевікоў не было магчымасці атакаваць паўночны Ізраіль, а цывільнае насельніцтва магло вярнуцца ў свае дамы.
У звязку з гэтым ізраільскі бок спасылаецца на рэзалюцыю Рады бяспекі ААН 1701 за 2006 год, якая прадугледжвала, што на поўдні Лівану не павінна размяшчацца ніякіх узброеных фармаванняў акрамя ліванскай арміі ды міратворцаў. Аднак «Хізбула» гэтую рэзалюцыю сабатавала, а дзяржава Ліван аказалася заслабою, каб прымусіць баевікоў падпарадкавацца.
«Калі дзяржава Ліван і мір не могуць утрымаць «Хізбулу» далей ад нашай мяжы, у нас няма іншага выбару, акрамя як зрабіць гэта самым», ‒ заявіў 1 кастрычніка афіцыйны прадстаўнік Цагалю Даніель Гагары.
Паводле The Wall Street Journal, сухаземная аперацыя можа цягнуцца некалькі дзён або тыдняў у залежнасці ад вынікаў дыпламатычных намаганняў і паспяховасці выціскання «Хізбулы» з поўдня Лівану. Як піша Times of Israel, ізраільскія чыноўнікі паведамілі амерыканцам, што Ізраіль хоча стварыць умовы для дыпламатычнага пагаднення, згодна з якім сілы групоўкі будуць адкінутыя за раку Літані, як і прадугледжвае рэзалюцыя 1701.
Разам з тым, цяпер немагчыма сказаць, як на практыцы будзе выглядаць развязанне гэтай задачы. Як далёка ўглыб тэрыторыі Лівану збіраецца прасунуцца Цагаль і колькі часу будзе там заставацца? Хто гарантуе, што цяпер рэзалюцыя 1701 будзе выконвацца? І ці не пераўтворыцца абмежаваная аперацыя ў яшчэ адну зацяжную вайну, якой не відаць канца?
Спроба № 3
Ізраіль ужо двойчы ладзіў буйныя наземныя аперацыі ў Ліване: у 1982 і 2006 гадах, абедзве кампаніі лічацца няўдалымі.
У 1982 годзе аперацыя «Мір Галілеі» таксама была разлічаная на дэмілітарызацыю паўднёвых раёнаў Лівану і ліквідацыю пагрозы атак на паўночныя раёны Ізраілю. Першапачаткова ворагам Ізраілю была Арганізацыя вызвалення Палестыны (АВП), што выкарыстоўвала тэрыторыю Лівану ў якасці сваёй базы.
Цагаль тады дайшоў да Бэйруту і вымусіў палестынскую групоўку пакінуць Ліван. Аднак перамогі Ізраілю гэта не прынесла. На змену АВП прыйшла шыіцкая групоўка «Хізбула», якая аказалася яшчэ больш магутнай і радыкальнай. Хаця актыўная фаза скончылася ў 1985-м, вялая партызанская вайна трывала яшчэ 15 гадоў: канчатковы вывад ізраільскіх вайскоўцаў з поўдня Лівану адбыўся толькі ў 2000-м.
У 2006 годзе Ізраіль быў вымушаны распачаць новае ўварванне. «Хізбула» на той момант пераўтварылася ў «дзяржаву ў дзяржаве», цалкам кантралявала поўдзень Лівану і абстрэльвалі Ізраіль. 12 ліпеня 2006-га падчас нападу на памежны патруль былі забітыя тры ізраільскія вайскоўцы і ўзятыя ў палон яшчэ два. У адказ Ізраіль пачаў масавана бамбаваць базы баевікоў і аб’екты інфраструктуры, а таксама правёў наземную аперацыю, прасунуўшыся на 15–20 км углыб Лівану.
Канфлікт цягнуўся 34 дні і атрымаў назву Другая ліванская вайна. Хаця «Хізбула» зазнала значныя страты, яе пазіцыі ў Ліване падарваць не ўдалося, і за наступныя гады арганізацыя сталася яшчэ больш магутнаю.
На што здольная «Хізбула»?
Цяпер «Хізбула» – гэта сур’ёзны рэгіянальны гулец, які мае досвед умяшання ў канфлікты ў Сірыі і Іраку. У ліванскай групоўкі некалькі дзясяткаў тысячаў байцоў і велізарны арсенал ракетаў – да 150 тысячаў.
«Баяздольнасць у «Хізбулы» безумоўна захоўваецца, яна нікуды не падзелася. Вядома, апошнія падзеі [падрывы пэйджараў, гібель Насралы. ‒ Заўв. belsat.eu] ‒ гэта велізарны ўдар па «Хізбуле», але ўдар першым чынам эмацыйны, псіхалагічны. У ваенным плане «Хізбула» застаецца сур'ёзнай арганізацыяй», ‒ зазначыў у размове з «Белсатам» усходазнаўца Руслан Сулейманаў. «The Jerusalem Post» звяртае ўвагу на тое, што «Хізбула» добра ўмацавалася ў Ліване, чаму спрыяе гарыстая мясцовасць, а паўднёвы Ліван значна больш сектару Газы, дзе Ізраіль ваюе ўжо 11 месяцаў і ніяк не можа дабіць «Хамасу». Паводле аналізу «Foreign Policy», нават калі «Хізбула» зазнае значныя страты і адступіць з памежных раёнаў, то пасля выхаду Цагалю, імаверна, вернецца туды і зноў пачне рэгулярна нападаць.
Аднак існуюць і больш крытычныя ацэнкі ваенных магчымасцяў «Хізбулы» па выніках ізраільскіх удараў апошніх тыдняў. Намеснік дырэктара Украінскага цэнтру блізкаўсходніх даследаванняў Сяргей Данілаў канстатуе, што з аднаго боку ёсць досвед Другой ліванскай вайны, калі групоўка на нізавым узроўні даволі хутка аднаўляла сваю баяздольнасць. З другога ‒ гібель Насралы і шмат якіх камандзіраў «Хізбулы». Гэта вельмі сур'ёзна. «Таму цяжка сказаць, наколькі яны будуць здольныя супраціўляцца. У «Хізбулы» вялікі досвед выжывання ў крытычных сітуацыях, але гэты выпадак асаблівы», ‒ заўважыў Данілаў у інтэрв'ю «Белсату».
Акрамя таго, вайна можа пахіснуць пазіцыі «Хізбулы» ў Ліване. Ліван перажывае эканамічны крызіс, і сярод насельніцтва, у першую чаргу сярод хрысціянаў, расце незадаволенасць тым, што краіна фактычна сталася закладніцай агрэсіўнай палітыкі «Хізбулы». Кіраўніцтва партыі хрысціянаў-маранытаў «Катаіб» заклікае раззброіць шыіцкую групоўку і спыніць агонь.
Фактар Ірану
За «Хізбулою» стаіць Іран, і гэта надае аперацыі ў Ліване агульнарэгіянальны кантэкст.
Ізраіль гэты фактар улічваў з самога пачатку, таму адначасова з уварваннем у Ліван былі нанесены кропкавыя авіяўдары па праіранскіх сілах у Сірыі. Імаверна, такім чынам Ізраіль хоча перадухіліць перакідванне ў Ліван падмацаванняў для «Хізбулы». Таксама апошнім часам актывізаваліся авіяўдары па еменскіх хусітах ‒ яшчэ адных проксі Ірану.
Галоўная рызыка канфлікту на Блізкім Усходзе ў 2023‒2024 гадах заключаецца ў тым, што супрацьстаянне Ізраілю з «Хамасам» і «Хізбулою» можа прывесці да ўступлення ў вайну Ірану, праз што ўспыхне ўвесь рэгіён.
Невыпадкова прэм’ер-міністр Ізраілю Бэньямін Нэтаньягу 30 верасня звярнуўся да народу Ірану з заклікам да іранцаў не даць невялікай групе фанатычных тэакратаў разбурыць іхных надзеяў і мараў: «Я ведаю, што вы не падтрымліваеце забойцаў і гвалтаўнікоў з «Хамасу» і «Хізбулы», але вашы лідары падтрымліваюць. Іранскі народ мусіць ведаць: Ізраіль на вашым баку. Іран стане свабодным, і гэта адбудзецца значна хутчэй, чымся людзі думаюць».
Звярнуўшыся да народу Ірану, Нэтаньягу нагадаў рэжыму ў Тэгеране пра яго самае слабое месца: неспрыяльную ўнутрыпалітычную і эканамічную сітуацыю. У 2019‒2020, 2021-м і 2022‒2023 гадах у Іране ўспыхвалі маштабныя антыўрадавыя пратэсты і закалоты. Няўдалая вайна можа справакаваць новую хвалю народнай незадаволенасці, што можа зрабіцца фатальнаю для тэакратычнага рэжыму.
Імаверна, менавіта разуменне сваёй унутранай слабасці і ўражвальнай ваеннай сілы Ізраілю прымушае ўлады Ірану дзеяць вельмі асцярожна. Падзеі апошніх месяцаў дэманструюць, што іранскі рэжым баіцца павышаць стаўкі.
Гэтак, у ліпені Ізраіль забіў у Тэгеране лідара палітычнага крыла «Хамас» Ісмаіла Ганію, што сталася для іранскага кіраўніцтва сапраўдным прыніжэннем. Хаця вярхоўны лідар Ірану Алі Хамэнэі абяцаў «сурова пакараць» Ізраіль, іранцы пакінулі гэтую акцыю без адказу. Аперацыя масавага падрыву пэйджараў у Ліване і забойства Насралы таксама не падштурхнула Ірану да актыўных дзеянняў. Нават на ўзроўні рыторыкі рэакцыя Тэгерану аказалася адносна стрыманаю.
Разам з тым, цалкам выключаць пашырэнне канфлікту таксама нельга: падзеі на Блізкім Усходзе часта развіваюцца непрадказальна.
Глеб Нержын belsat.eu
