Жыхары Белгародскай і Курскай вобласцяў Расеі дзясяткамі тысяч эвакуюцца з прыгранічных з Украінай раёнаў. Прычына - у вайсковых дзеяннях, якія на трэці год поўнамаштабнай вайны перакінуліся на тэрыторыю РФ. «Белсат» паразмаўляў з некаторымі з уцекачоў з расейскага памежжа.
Дзмітрый Бялоў (прозвішча змененае на ягоную просьбу) - жыхар Краснай Яругі Белгародскай вобласці. Ён кажа, што рашэнне эвакуявацца далося няпроста.
– Мы чакалі да апошняга. Ужо і раней прылятала па пасёлку. Некалькі месяцаў таму ў гараж маёй сястры прыляцела. Але ніхто не пацярпеў з людзей. Машыну ў двары дома пакамячыла, а ў самой хаце ў некалькіх кватэрах выбіла шкло. А потым было ціха. Зразумела, што за некалькі кіламетраў ідуць баі.
Людзі і так ужо стараліся асабліва не заводзіць жывёлу, бо мала як яно там будзе. Была гаспадарка, прыйшлося зарэзаць свінку. Паспелі перапрацаваць на тушонкі, і курэй таксама так не кінеш. Таксама ўсё перапрацавалі. Сабака… Не буду гаварыць пра гэта...
У мяне вельмі старая маці. Думаў, што давядзецца яе доўга ўгаворваць і здароўе ў яе слабое. Яна ж у дзяцінстве вайну бачыла на свае вочы. А яна сама сказала, што няма чаго чакаць, трэба з'яжджаць. Сабралі неабходнае на першы час, дакументы, грошы. Усё ў машыне. У салоне мы з жонкай і мая маці. Праехалі 50 км і спыніліся ў свайго добрага знаёмага. А ў яго разам з намі ў адным доме 20 чалавек аказалася. А пасля раптам пачалі пісаць, што гэта ўсё паніка і не трэба нікуды бегчы. Ну мы і вярнуліся дадому. А пад раніцу ўжо пачало бахаць, ды так гучна, што ўжо і дым чорны. Недзе пажар пачаўся. Мы так і не зразумелі куды прыляцела. Ну і ўжо пачалі аб'яўляць, каб хто можа самастойна выязджалі, а астатніх будуць аўтобусамі вывозіць.
– Абяцалі нейкую дапамогу з размяшчэннем або матэрыяльна дапамагчы?
– Афіцыйна заявілі, што тым, хто мае патрэбу, могуць даць спыніцца ў пункце часовага размяшчэння, гэта хутчэй за ўсё спартзалы і яшчэ недзе. А што да адзінай выплаты, то сказалі, што гэтага не будзе. Гладкоў [губернатар Белгародскай вобласці. –рэд. «Белсат»] сказаў, што ўсе змогуць вярнуцца ў свае дамы ў бліжэйшы час.
– Жыхары вераць?
– Ды ніхто ўжо нічому не верыць і ніхто нічога не ведае. Усе прыгнечаныя, бо сарваліся з месца, у многіх дзеці, а праз два тыдні ў школу. А як гэта зараз усё будзе? І куды звяртацца? Нумары тэлефонаў напісалі, а людзі тэлефануюць і датэлефанавацца не могуць. Не адказвае ніводны нумар. Толькі на МНС можна датэлефанавацца. Ну дык гэта ж не ў гэтых пытаннях.
– Людзі хаця б цяпер разумеюць у якім становішчы апынуліся ўкраінцы і што ім прыйшлося перажыць?
– Я ўсё разумею. За ўсіх сказаць не бяруся. Калі па праўдзе, то людзі наогул баяцца нешта казаць нават проста сярод добрых знаёмых на гэтую тэму. Імкнуцца наогул пазбягаць такіх гутарак. Па тэлевізары паказваюць, што было з тымі, якія абмяркоўвалі. Тут у нас змяшанае насельніцтва. Бо вельмі многія нашыя мясцовыя жыхары вучыліся хто ў Харкаве, хто ў Сумах. І сваякі па абодва бакі мяжы. У нас і мова такая тут ні руская і ні ўкраінская.
– Дзе вы зараз знаходзіцеся?
– Мы выехалі ў Варонеж. Тут мой стрыечны брат. Мы пакуль у яго спыніліся. Кватэра ў яго трохпакаёвая, але ўсё ж нас трое дарослых і ён з жонкай. Паглядзім, можа зараз знойдзем тут якое жыллё асобнае. Міськоў, гэта кіраўнік адміністрацыі раёна нашага, сказаў, што ўезд у пасёлак будзе ўсё роўна закрыты. Напісаў, каб мы не хваляваліся, маўляў за ўсім дагледзяць. І нават жывёл будуць карміць байцы самаабароны. Трэба толькі заяўку адправіць яму ў сеткі сацыяльныя. Не ведаю – ці пісаў хтосьці. Сяброўка маёй жонкі эвакуявалася на аўтобусе. Гаворыць, што прывезлі ў пункт размяшчэння іх і там раздалі ўсім ваду ў бутэльках. Ці будуць там карміць і якія там умовы, каб начаваць, пакуль не ведаем. Магчыма потым павязуць далей каго куды. Народу шмат прывезлі ў Белгарад. Кагосьці павезлі ў Арлоўскую вобласць.
Можа, трэба было выехаць раней, цягнулі мы да апошняга. Гэтулькі зроблена там сваімі рукамі і ў мамы свая хата, агарод…
«Людзі наогул не ведалі што рабіць»
Людміла Цімафеева (прозвішча змененае) пражывала ў Лебедзеўцы Суджанскага раёна Курскай вобласці. Сёння сяло пад кантролем вайскоўцаў ЗСУ. Людміла пенсіянерка, і яна расказала сваю гісторыю:
– Як толькі пачаўся прарыў, то людзі наогул не ведалі што рабіць. Так грымела, вам не перадаць. Была поўная блытаніна. Па тэлевізары казалі, што сітуацыя пад кантролем, а тут так бабахала, што вушы закладала. Людзі проста не ведалі, што ім рабіць. Калі б раней сказалі праўду, даслалі аўтобусы, то ўсё спакойна б сабраліся і з'ехалі. Разумееце? Па тэлевізары ж казалі, каб без панікі, маўляў, пару дзён і ўсё. Чаго бегчы тады? А потым як пачалося! Адразу прапала святло, газ. Халадзільнік пацёк. Я дастала ўсё мяса з маразілкі і аднесла далей. Мо якія каты з'ядуць. Тэлефоны не зарадзіш. Усе адзін у аднаго пытаюць, што ды як. Справа нават не ў тым, што потым увайшлі ўкраінскія вайскоўцы! Справа ў тым, што пра людзей цывільных увогуле ніхто не падумаў!
У мяне ж сястра яшчэ тут была, дык яна з мужам і дачкой раней з'ехала. Мяне яны ўгаворвалі ехаць з імі. Але я засталася. І ім казала, што дарма яны. Трэба перачакаць. Ну, а потым стала зразумела, што трэба самім выбірацца. Ну мы і выбіраліся хто як мог. Многія ж засталіся. Я вось зараз думаю, што можа можна было застацца. Але было вельмі страшна. Я баялася, што ў хату патрапіць бомба і ўсё. Вось я зараз разумею, што ад шоку не цяміла, калі гэтую трывожную валізку збірала. Дакументы я ўзяла і грошы, але рэчы якія я паклала?.. Адна ніжняя бялізна! Ні цёплай курткі, ні кофты. Нават шалік які не дадумалася пакласці. Затое дзве пары новых басаножак... Каробкі ад іх я пакінула, каб больш месца было. Гэта я сцяміла... З суседзямі на іх машыне паехала. Машына старэнькая. Сусед з жонкай, іх дачка, кот, сабака. Дык у іх яшчэ два пацукі белыя. Потым раптам сусед пасярод дарогі кажа: «А можа на машыне па дарозе яшчэ небяспечней ехаць? Дрон можа ўляцець ці ўкраінскі, ці наш». А хто ведае? Страшна было.
– Усе абураюцца і папракаюць улады, што тыя не арганізавалі эвакуацыю і не абаранілі сваіх грамадзянаў. А чаму ніхто не сказаў, што трэба папросту вывесці войскі з Украіны і тады нічога гэтага не было б?
– Ды хто ж гэта ўслых скажа?! Вы не ўяўляеце сабе якая тут абстаноўка. Усе баяцца. У каго сваякі ва Украіне, дык нават з імі не перапісваюцца. Хаця я і не згадаю, каб нехта казаў, што наступствы былі. Я не ведаю, што вам сказаць. Разумееце, час ідзе і кожны па-рознаму на ўсё глядзіць. Я вось баюся марадзёрства. Грамілі ж крамы, калі драпанулі ўсё. А што жанчыны пажылыя ім зробяць гэтым марадзёрам? Сядзелі ціхенька. Можа, калі там вайскоўцы зараз і не важна, што ўкраінскія, дык хоць пад іх кантролем нейкі парадак будзе? У мяне там дома нічога асаблівага няма, але гэта ўсё, што ёсць. Вось зараз мы ў Курску. Я тут з сястрой сустрэлася. Можа паедзем да нашых сваякоў у Электрасталь. Гэта пад Масквой. Хаця б на першы час. Цяпер пакуль высвятляем - можа нам нешта іншае прапануюць. Мы ж пенсіянеры.
«Я нікуды не паеду»
Наталля Табельнікава (прозвішча змененае) знаходзіцца ў вёсцы Готня Ракіцянскага раёна Белгародскай вобласці. Яна адмовілася выехаць і засталася са сваёй дачкой ўдома.
– Я нікуды не паеду. У нас тут добры склеп. Як пачнуць ужо прама нас бамбіць, дык мы з дачкой у склеп адразу. Я туды ўжо надзіманы матрац прынесла. І раскладанка там. Ліхтарыкі. І галоўнае - кубкі і адкрывалка. Кампотаў у нас там хопіць на цэлую блакаду, калі што. Я па-ўкраінску гавару? Ды не. Гэта я з вамі па-расейску. Ну гэта ў нас такая расейская. Мая бабуля ўкраінка, яна толькі па-ўкраінску казала. А мама запісаная ў пашпарце была расейкай. Прозвішчы ў нас тут украінскія ўперамешку ва ўсіх. Я сама вучылася ў Харкаве ў тэхнікуме, а потым у Белгарадзе. Мы вырашылі нікуды не ўцякаць. Застанемся. Калі што, дык пабяжым у якое больш бяспечнае месца. Вунь тут у нас і лясок маецца невялікі.
Я? Як я стаўлюся да гэтага? А мне нічога за гэта не будзе? Я вам скажу: не трэба было пачынаць гэта ўсё ўвогуле. Я не таму вам гэта кажу, што надыходзіць украінскае войска. Проста я ўвогуле супраць вайны. Надакучыла хлусня. Надакучылі дурні. Дурняў занадта шмат развялося. Проста бяда з гэтым. А я сёе-тое ведаю пра тое, што ва Украіне дзеяла наша войска. Што? Жах. Жыццё залежыць чорт ведае ад якіх дурняў. Я вунь паставіла 12 слоікаў грушавага ўзвару. Стаяць пад коўдрай. Як астынуць, дык занясу ў склеп. Вось я гэтыя грушы ставіла і ўвесь час думала: ну няўжо нельга неяк жыць як нармальныя людзі жывуць?! Чаго не хапае?..
Чытайце таксама: Украінская журналістка, якая зрабіла рэпартаж з Курскай вобласці: Расея руйнуе свае ж тэрыторыі
Любоў Лунёва, «Белсат»
